Postoje li višenacionalne nacije?

Nisam siguran da li je Đokovićev posljednji gaf sa Deretićem bio pokušaj sarkazma, ali me je ponukao da zaključim kako ljudi koji na manjak informacija nakaleme pseudonauku, vrlo lako skrenu u srednjovjekovni istoricizam kako bi sebi odgovorili na identitetske nedoumice. Takav metod kopanja duboko u prošlost traži identitetsko utemeljenje na vrlo pogrešnom mjestu.

Konkretno, taj narativ o “Srbima narodu najstarijem” dobija sve više zastupnika među ljudima koje srećem i sa kojima razgovaram.

Da uprostim (ili da zakomplikujem) - nacije nastaju vremenom, i svaka ima svoj mit koji služi kao narativ koji stimuliše ljudsku neuronsku mrežu i tako kroz našu podsvijest kodira naš identitet, čuvajući koherentnost jedne nacije.

Neke nacije poput američke, kanadske i latinoameričkih imaju racionalniji i moderniji mit koji se vezuje za veoma racionalne stvari poput zajedničkog interesa, ustava, revolucije.

Skoro svaki stariji nacionalni mit je klizava teritorija. Mnogo bi bilo trezvenije uzeti činjenicu da etnonim ne predstavlja nikakvu istinu, više jednu istorijsku slučajnost, koja ne daje nikakav putokaz u prošlost.

Da se vratim na Đokovića i Deretića - činjenica da Srbi imaju stariji etnonim od Crnogoraca, i to što su jednom dijelili ideju o zajedničkoj državi ne znači da smo “isti narod”.

Nisu “isti narod” ni oni iz Vojvodine ili oni iz Timočke krajine. Ali jesu ista nacija. Kao što su (veoma kontroverzno ali istinito) ista nacija i sa etničkim Bošnjacima iz Novog Pazara i sa etničkim Slovacima iz Kovačice, jer ih vezuje ista sudbina i isti interesi u okviru realnosti koja se zove život u okviru istih granica.

Mi smo u Crnoj Gori svi jedna nacija, bez obzira koje nam je etničko porijeklo. Greška je što neki “čuvari” crnogorskog identiteta pokušavaju da kreiraju isti imitirajući pogrešan srpski model. Tako zalutamo u prepirke ko se u istoriji kako izjašnjavao i jesmo li Srbi ili nismo. Crna Gora i Crnogorci imaju sreću da im je etnonim geografski, i da svoj mit mogu vezati za državnost, za multikonfesionalnost i multietničnost, za Mediteran i Balkan. To treba da nam bude putokaz ka opšteprihvaćenom identitetu.

Nacionalnost i državljanstvo su skoro svuda izjednačeni termini. Isključivost su etničke grupe bez matične države, poput Kurda i Roma, i jedna istorijska anomalija socijalističke Jugoslavije i Sovjetskog Saveza gdje je komunistička ideologija stvorila monstruma višenacionalne jugoslovenske i sovjetske nacije, koje nisu preživjele urušavanje ideološkog sistema.

Političko srpstvo i političko njemstvo npr. (kao što bi bilo i političko crnogorstvo da postoji) su opasne ideologije, jer ne žive u realnosti nego žive stare ideje koje su sposobne samo da stvaraju neprijatelje. Tako danas oni koji sebe zovu kulturnim Njemcima u Austriji sebe automatski smještaju na ekstremno desnu stranu austrijske politike. Političko srpstvo u Crnoj Gori pokušava da stvori nacionalne Srbe od etničkih Crnogoraca stvarajući kontradiktornost višenacionalne nacije koja je presudila Jugoslaviji. Tako etnički Srbi u Crnoj Gori gube šansu da slave svoje nasljeđe koga u Crnoj Gori ima dosta.

Razdvojimo etničko od nacionalnog i na pola smo puta da riješimo problem koji je prepreka da u Crnoj Gori stavimo tačku na identitetska pitanja i da u sferi političkog postavimo razvojne teme u prvi plan.

( Ljubomir Filipović )