Gdje je posijano 50 miliona eura iz agrobudžeta?

Više od pedeset miliona eura, odnosno četrdesetak procenata ukupnog agrobudžeta, nije realizovano od 2017. do 2019. godine, a zajedno sa tekućom godinom biće i blizu 50 odsto.

To tvrdi Branko Bulatović, bivši savjetnik ministra ekonomije za evropske integracije, pomoćnik ministra poljoprivrede i glavni pregovarač sa EU za poglavlja poljoprivrede i ruralnog razvoja.

Doktor ekonomskih nauka Ekonomskog fakulteta Univerziteta Crne Gore i bivši predstavnik FAO (UN) u Kazahstanu, za “Vijesti” kaže da je široj javnosti karakter cifara iz crnogorskog agrobudžeta godinama ostao skriven jer se, kako navodi, niko nije detaljnije bavio njihovim pravim značenjem.

“Ako saberemo brojke koje se odnose na državno finansiranje od 2017. do 2020. godine, vidjećemo da je njihov ukupni iznos 84,4 miliona eura, a ukupni iznos agrobudžeta (koji uključuje IPARD II i IPARD-Like grantove, MIDAS II finansiranje i fondove IFAD-a) iznosi 184,58 miliona eura. Ako se pogledaju dostupni podaci o trošenju kreditnih i grant sredstava, onda u periodu 2017-2019. ostaje da “visi” između 51,8 i 53,8 miliona eura. Znači, između 42,1 i 43,7 odsto agrobudžeta u posljednje tri godine, nije realizovano”, tvrdi za “Vijesti” Bulatović, bivši pomoćnik ministra poljoprivrede, za agroindustriju i ribarstvo.

On ističe da se zbog toga i otvara pitanje - zašto ne postoji kontrola trošenja sredstava agrobudžeta, već u njemu postoje očigledno fiktivne cifre?

“Izgleda da se ovakva manipulacija i naduvavanje agrobudžeta namjerno forsira i toleriše, jer je to politički oportuno. Svjedoci smo da se posljednjih godina, pod dirigentskom palicom višedecenijskog ministra poljoprivrede Milutina Simovića, veliča navodni rast agrobudžeta, i da se operiše sa ciframa koje su plod fantazije. U izbornim godinama posebno”, istakao je Bulatović.

Upitan zašto se maltene svake godine prepisuje značajan iznos sredstava koja ostaju neiskorišćena i koliko će ove godine država realno izdvojiti za poljoprivredu u odnosu na 60,72 miliona eura, koliko su javno prezentovali javnosti, iz Simovićevog kabineta je odgovoreno:

“Sredstva se koriste po jasno definisanim procedurama, kriterijumima i pravilima, za koja je propisan nadzor i kontrola, a sve u skladu sa zakonskom regulativom. Sredstva iz nacionalnog budžeta se svake godine pažljivo planiraju i, važno je istaći, u potpunosti iskoriste, kroz brojne mjere podrške u svim sektorima”.

Iz Simovićevog kabineta dostavili su i grafički prikaz sredstava planiranih Agrobudžetom u periodu 2010-2020. koja su za ovu godinu dodatno uvećana Vladinim posebnim paketom podrške poljoprivredi i ribarstvu za 17 miliona eura, kao odgovor na pandemiju kovida-19.

“Agrobudžet predstavlja zbir sredstava iz nacionalnog budžeta i donatorskih i kreditnih sredstava evropskih fondova, MIDAS-a i IFAD-a. Dakle, zbir svih ovih sredstava je na raspolaganju našim proizvođačima u tekućoj godini. Pored sredstava iz nacionalnog budžeta svake godine su izdvajana i dodatna sredstva iz budžetske rezerve za vanredne potrebe, kao na primjer, za suzbijanje zaraznih bolesti u veterini samo u zadnje tri godine obezbijeđeno je oko tri miliona eura mimo sredstava planiranih agrobudžetom”, saopštili su iz Ministarstva.

Iz Simovićevog resora naglašavaju da je ”pažljivo i javno planiranje praksa i ujedno poštovanje obaveza definisanih sa brojnim donatorima i kreditorima”.

“U protekle tri godine realizovali smo brojne projekte finansirane iz međunarodnih izvora - donacija i kredita. Podsjećamo samo na jedan dio onoga što je ostvareno. Kroz IPARD like projekte realizovano je 9,3 milion podrške za oko 300 korisnika i investicije vrijedne oko 11 miliona. Dodatno, ostvarena podrška kroz IPA projekte u poljoprivredi i ribarstvu iznosila je 3,03 miliona. U istom periodu kroz MIDAS 1, dodatni MIDAS i MIDAS 2, realizovano je 5,9 miliona eura. U saradnji sa Međunarodnim fondom za razvoj poljoprivrede - IFAD realizovano je 3,6 miliona eura za brojne infrastrukturne projekte, kao i za podršku poljoprivrednim proizvođačima u ruralnim područjima”.

Kroz ove programe u prethodne tri godine ukupno je realizovano više od 21,8 miliona eura, a iz Simovićevog kabineta tvrde da im je ambicija “da i u narednom periodu agrobudžet ima trend rasta, što će obezbijediti dodatnim povećanjem sredstava iz nacionalnog budžeta i povećanim sredstvima iz EU pretpristupnih fondova i međunarodnih projekata”.

Tvrdi da “visi” bar pola i ovogodišnjeg agrobudžeta

Kada je riječ o realizaciji planirane podrške za ovu godinu, iz Ministarstva tvrde da, kao i prethodnih, očekuju uspješnu realizaciju Agrobudžeta, kao i realizaciju posebnog Vladinog programa za podršku poljoprivredi i ribarstvu, “na zadovoljstvo vrijednih poljoprivrednika i preduzetnika”.

Bulatović tvrdi, međutim, da je ovogodišnji agrobudžet realno bliži iznosu od 25- 30 miliona eura, a ne 60,72 miliona, kako je to prezentovano javnosti ovogodišnjim agrobudžetom.

“Odgovorno tvrdim da se od 26 miliona eura iz IPARD-a može potrošiti samo djelić u ovoj godini na sufinansiranje odobrenih projekata, jer bi u suprotnom to značilo da je realizovano, kontrolisano i isplaćeno oko 70 miliona eura investicija (tu se dodaje i 25 odsto nacionalnog kofinansiranja). To je nemoguće, čak i da ostavimo po strani efekte razorne krize koja pustoši crnogorsku ekonomiju i gdje će kreditna aktivnost, ali i agregatna tražnja biti svedeni na minimum. Takođe, od iznosa nacionalnog finansiranja komotno odbijte 13,17 miliona staračkih naknada (u prosjeku, 3.3 miliona eura godišnje), kao klasičnom socijalnom transferu, koje po prirodi stvari i ne pripadaju Ministarstvu poljoprivrede, već Ministarstvu rada i socijalnog staranja. Time se dobija još realnija slika iznosa koji godišnje dobijaju poljoprivreda, ribarstvo, ruralni razvoj i prateće djelatnosti”, objasnio je Bulatović.

Poljoprivreda pastorče umjesto da bude mezimče države

Bulatović je ocijenio da je poljoprivreda morala biti jedan od stubova obezbjeđenja prehrambene sigurnosti stanovništva, ostanka ljudi na selu uz obezbjeđenje pristojnog dohotka za njihove porodice, mezimče države i državni projekat.

“Nasuprot tome, ona je bila pastorče, u stvarnosti zanemarivana kao sporedna, manje važna grana privrede. Zato i zastrašujući i rastući trgovinski deficit, a posebno u dijelu uvoza hrane, pustošenje crnogorskog sela, deagrarizacija uz istovremeno nesrazmjerno veliku urbanizaciju i iseljavanje iz države (mada još uvijek 37 odsto ili 230.000 stanovnika Crne Gore živi u ruralnim područjima). Ovom trendu je pogodovalo i otvaranje granice uz uklanjanje gotovo svih carinskih barijera, naročito nakon potpisivanja SSP-a sa EU i formiranja CEFTA Ugovora. Relativno značajan razvoj prerađivačkih kapaciteta (mesna industrija), izgubio je svoj smisao, jer se prerada zasniva 90 odsto na uvoznoj sirovini”.

( Milorad Milošević )