Recesija, ante portas (2)

“Building Bridges” (“građenje mostova”) je ekonomski termin, nepoznat savremenoj ekonomskoj teoriji i praksi. Podrazumijeva fini balans između povjerenja i solidarnosti, a kako bi se kriza javnog zdravlja koja je slomila ekonomiiju, cjelovito razriješila u korist postepenog oporavka ekonomije, što će posljedično koristiti javnom zdravlju. “Građenje mostova” nije talent naših nadležnih institucija. Par primjera iz CG ekonomskog života dokumentovano svjedoče o neslaženju, nespremnosti, neznanju da se bude izuzetan i da se briljira, što bi trebalo da je minimum odgovornog u ime sistema u upravljanju ekonomskim posljedicama generacijsko-vjekovne krize.

Prvo, guverner CBCG je sazvao sastanak (veza: https://www.vijesti.me/ vijesti/ekonomija/komercijalne-i-centralna-banka...). Udruženje banaka je odigralo ulogu organizatora za javnost. Poziv guvernera je poslat poslanicima-ma Skupštine CG. Pojavili su se dvojica. Prvi, potpredsjednik Skupštine iz vladajuće koalicije, ikona zakulisne netransparentnosti i nepreglednog štetočinstva prema crnogorskoj ekonomiji. Drugi, poslanik opozicionog bloka, kojem je naša ekonomija nešto kao potka za decibelno-izražene-sličice-za-prodaju ka naivnima. Bilo je začuđujuće i upućujuće, posebno u svjetlu činjenice da godinama unazad dva poslanika opozicije zdušno sručuju u javni prostor drvlje i kamenje na ono što oni etiketiraju “prva i druga familija u zemlji”, dok zajedno sve čine da zaštite “voljenog guvernera”. Ali, neka bude da se istaknuto apstrahuje. Suštinski je dobro da se razumije da je guvernerov posao da najvažnijem domu građana-nki Crne Gore podnosi izvještaje i prezentuje struktorno-potkovane analize, dok nema “moć” da demonstrira institucionalni krah, uvijen u ubuđale oblande političke dopadljivosti, koja ne služi razvoju tržišta.

Drugo, predsjednik Odbora direktora IRF-a je unizio instituciju (veza: https://www.vijesti.me/vijesti/ekonomija/irf-se-izvinio-clanicama-upcg). Ušao je u sukob sa Unijom poslodavaca CG, bez argumenata, služeći se nerezonskim političkim diskursom. Koliko god javno poštovali umor i napore njega i njegovog tima u prethodnim mjesecima, predsjednik UO IRF-a je nedavnim javnim stavovima postao troslojna šala samom sebi u struci. Pokušaj da se sakrije iza CBCG je izraz strunjenosti, posebno u svjetlu da je godinama tvrdio da se stroga regulativa adekvatnosti kapitala, kao i rizika, ne odnosi na IRF. Potom, izlijetanje ka udarnom udruženju poslodavaca, koje u ovom trenutku pokušava da štiti privrednike CG, izraz je institucionalnog sloma. Njegovo sakrivanje iza finansijskog činovništva, dok je tim zarobljen nepreglednom papirologijom, postaje dopunski indikator sistemske beskorisnosti u ublažavanju posljedica tekuće krize. Treće, zašto je bilo kome u CG dozvoljeno da ruži norme obligacionog prava i radnog prava, sve u formi okretanja leđa crnogorskim poslodavcima, koji se u tekućoj krizi, za sada, ponašaju sa dužnim poštovanjem prema održivosti sistema.

Treće. šifre djelatnosti iz udarnog dokumenta “Program podrške privredi i zaposlenima...” (veza: site ministarstva ekonomije kraj aprila 2020.) o zabranjenim, ugroženim i izuzetim djelatnostima su neefikasni pokušaji da se post-istinuje privreda Crne Gore. Drugi paket mjera Vlade CG, navodno težak 75 mil. Eura bruto, tj. 46 mil. eura neto, nije odmakao od početnih 25-30 mil. Eura. Kako? Nikad sređena i očišćena baza podataka nekadašnjeg Centralnog registra Privrednog suda, a sadašnjeg Centralnog registra privrednih subjekata (unutar Poreske uprave CG) je nesistemsko polazište za definisanje regulative o subvencijama prema privrednoj strukturi CG (mikro, mali, srednji i veliki biznis). To je pokazatelj nepoznavanja privrednih tokova i privrednih pregnuća, odnosno života unutar privrednih stremljenja u zemlji. Ukratko, to je crvena lampica koja dobrano vrišti o institucionalnoj dubini nepoznavanja privrede CG.

Ako bi se služili pravnom argumentacijom, primarna šifra djelatnosti se ne može uzeti kao osnova za sistemsko odlučivanje, jer se prilikom registracije unose mnoge šifre djelatnosti. Ona koja se bira kao primarna, najčešće ne odražava privredno biće, aktivnosti i doprinose tima predmetnog privrednog subjekta. Na ovaj način, korišćenje forme/šifre djelatnosti predstavlja “zaobilaznicu”, inkorporirani činovnički bijeg od odgovornosti, u stilu “legalno, ali nemoralno”, odnosno slijedeći norme “vulgarne demagogije” (citati: ministrica ekonomije i premijer Vlade CG). Šifra djelatnosti predstavlja institucionalno sljepilo koje slijedi logiku partijsko-poslušničkog odobravanja subvencija. Selektovana ekipa privilegovanih bizn(m)ismena zna da je bolje formirati milion preduzeća zbog šifre djelatnosti, koje su “simpatični podaci” interesno-okovanim političarima, koji donose mjere/odluke/zakone. Međutim, stvarno razvijati privredni subjekt s ciljem da bude održiv, uspješan, otporan na krize, onaj koji će stvarno napraviti rezultat, uključuje podjednako: primarnu i prateće šifre djelatnosti. Stoga, u zemlji uvriježenog, skamenjenog poltronstva, ozbiljni privrednici nisu dika i ponos crnogorske ekonomije, pošto nam decenijama barjače “patriote”, “bukači tradicijom”, “graditelji-o-budžetskom-trošku”. To se posebno vidi ovih dana, tokom kojih prednjače javni nasilnici ljepuškasto-ružičastog marketinga o spasenju koje donosi digitalizacija, nova maska rentijerstva, dok ostajemo okovano-daleki od “burevesnika” privredne i razvojne kreacije.

U SAD predviđaju pad BDP-a za 20-30% (prvi kvartal je bio -4,8%) na kraju juna. Kina je završila sa 6,8% pada privredne aktivnosti zemlje na kraju prvog kvartala. Bruto-društveni proizvod CG do polovine godine biće u sleđujućim minusnim iskazima. To znači da ćemo u septembru završiti sa dupliranim, ako ne i više, brojem nezaposlenih, neovisno od statističke metodologije ukrivanja suštine trenda. Ili iskustveno o istom: državna kompanija besprizornih, političkih sinekurista je 16. marta brzopotezno obnovila ugovore o rentiranju parking-prostora. Rent-a-car preduzećima i taksistima je isporučila aprilske fakture za nepostojeću uslugu u punom iznosu; toliko su im poslovni partneri/ klijenti i likvidnost važni u tekućoj krizi. Stoga, zašto se ono u martu bjehu prozivali apotekari?

Crnogorske udarne institucije pokazuju nerazumno nepovjerenje prema privrednicima zemlje, čime dokazuju da ne služe crnogorskoj ekonomiji. Ako je tako, Vladu CG ni jedan paket mjera neće staviti u centar odgovornog i inspirišućeg liderstva krizom. Ili, životnije o istom: u martu se iz budžeta vratilo 360 mil. eura euroobveznica (veza: Načisto, 23.04.2020, citat direktora Direktorata za budžet). Sada nas premijer i ministar finansija informišu da nam u budžetu zemlje zbog krize nedostaje 455 mil. aura, iako nam treba duplo više. Kada će naši lideri početi da zrelo i uz poštovanje, kao i uz obavezujuću solidarnost, sistemski i institucionalno pristupaju ogromnim problemima koji očekuju našu ekonomiju?

( Mila Kasalica )