Naučnica i laboratorija u centru spora SAD i Kine

Ekspertkinja za viruse kod slijepih miševa poznata kao kineska „žena šišmiš“ i njena laboratorija u Vuhanu našli su se u centru žestokog međusobnog optuživanja Sjedinjenih Država i Kine u vezi sa izvorom epidemije koronavirusa.

Predsjednik SAD Donald Tramp insistira da je vidio dokaze da je koronavirus potekao iz Instituta za virologiju u Vuhanu.

Njegove tvrdnje su, kako piše „Fajnenšl tajms“, u kontrastu sa porukom koju šalju američka naučna i obavještajna zajednica, kao i pojedini medicinski eksperti koji predvode borbu protiv koronavirusa u SAD.

Kinesko ministarstvo inostranih poslova nije odgovaralo na ove tvrdnje, ali je Peking u više navrata sugerisao da je izvor virusa pijaca divljih životinja u Vuhanu. Međutim, Kina je takođe dozvolila diplomatama da podržavaju i druge teorije koje nijesu potkrijepljenje dokazima - poput one da je CIA podmetnula virus u Vuhanu prošle godine, piše „Fajnenšl tajms“.

Sve ovo je doprinijelo eskalaciji neprijateljske retorike, koja se odigrava između naučnika, novinara i Trampove administracije na Tviteru.

Šta je Institut za virologiju u Vuhanu?

Institut je osnovan 1956. kao mikrobiološka laboratorija, jedna od prvih te vrste u Kini nakon komunističkog preuzimanja vlasti sedam godina ranije.

Kao biološko postrojenje 4. bezbjednosnog nivoa, što je najveći stepen bezbjednosti u Kini, laboratorija je dobila dozvolu da se bavi najopasnijim virusima na svijetu. Poznato je da su naučnici u ovom postrojenju kreirali hibridne verzije koronavirusa slijepog miša koji bi mogao zaraziti ljudske ćelije, piše „Fajnenšl tajms“.

Naučni žurnal „Nature“ objavio je 2015. članak koji pokreće pitanja o stepenu rizika koji se povezuje sa takvim istraživanjem. To je doprinijelo teorijama da je virus možda zaista potekao iz te laboratorije.

Sajmon Vejn-Hobson, virolog na Institutu Paster u Parizu, naglasio je u članku da novi virus „raste izuzetno dobro“ u ljudskim ćelijama i da „ukoliko bi virus pobjegao, niko ne bi mogao predvidjeti njegovu putanju“.

Međutim, žurnal je u martu ove godine tom izvještaju dodao primjedbu koja glasi: „Svjesni smo da se ova priča koristi kao osnova za nepotvrđene teorije da je novi koronavirus koji izaziva kovid-19 vještački napravljen. Nema dokaza da je to tačno; naučnici vjeruju da je životinja najvjerovatnije izvor novog koronavirusa“.

Ko je kineska „žena šišmiš“?

Ši Žengli vjerovatno nikada nije željela da se nađe u centru otrovnog spora između Vašingtona i Pekinga. Umjesto toga, ova 55-pogodišnja naučnica je htjela da ostavi trag u virologiji slijepih miševa, oblasti kojoj je posvetila život.

Ši je godinama prikupljala razne sojeve koronavirusa kod slijepih miševa. Ona je 2004. godine otkrila rezervoar za takve bolesti u pećinama u pokrajini Junan na jugu Kine i predvodila je istraživanje o tome kako su virusi poput SARS-a prešli na čovjeka.

Epidemija koronavirusa u gradu u kojem ona živi i radi brzo ju je stavila u žižu javnosti. Od tada ona tvrdi da ne vjeruje da je virus potekao iz njene laboratorije. Međutim, glasine na internetu prošle nedjelje sugerišu da je ona prebjegla iz Kine i odnijela povjerljiva dokumenta u Pariz, navodno da bi otkrila porijeklo epidemije.

Novinari „Fajnenšl tajmsa“ nijesu uspjeli da stupe u kontakt sa naučnicom i dobiju njen komentar. Međutim, ona je na internetu u međuvremenu objavila svoje fotografije iz Kine i odbacile navode da je napustila zemlju.

Postoje li kredibilni dokazi da je virus potekao iz laboratorije u Vuhanu?

Entoni Fauči, direktor američkog Nacionalnog instituta za alergije i zarazne bolesti, koji se pojavljivao pored Trampa na mnogim konferencijama za štampu tokom krize, kazao je za magazin „National Geographic“ da dokazi „veoma, veoma snažno naginju ka tome da virus nije vještački i namjerno napravljen“.

Američka obavještajna zajednica je takođe odbacila svaku mogućnost da je virus proizveo čovjek, navodeći da se po tom pitanju slaže sa naučnicima. Međutim obavještajna zajednica je takođe dodala da nastavlja da istražuje da li je epidemija rezultat nesrećnog slučaja u laboratoriji u Vuhanu ili ljudskog kontakta sa zaraženim životinjama.

Edvard Holms, australijski virolog koji je pomogao u mapiranju i utvrđivanju genetskog niza virusa, kazao je da „nema dokaza“ da je Sars-Cov-2, virus koji izaziva kovid-19 kod ljudi, potekao iz laboratorije u Vuhanu.

On je kazao da je najbliži poznati rođak Sars-Cov-2 zapravo virus nazvan RaTG13 kod slijepog miša, koji se zaista nalazi u Institutu za virologiju u Vuhanu. Međutim, on je dodao da se virus slijepog miša, koji je pokupljen u pokrajini Junan, razlikuje u genetskom nizu od novog koronavirusa i da je ta razlika u ravni evolucionarne promjene od 20 do 50 godina. Stoga, on ne smatra da je taj virus odgovoran za kovid-19.

Profesor Holms, koji je 2014. godine posjetio pijacu divljih životnja za koju kineske vlasti tvrde da je izvor zaraze, tvrdi da je virus najvjerovatnije preskočio sa divljih životnja na nove domaćine. U izvještaju iz aprila koji je napisao zajedno sa jednim kolegom iz Šangaja, on je kazao da brzina širenja kovida-19 ukazuje na „savršenu epidemiološku oluju“. „Način na koji ljudi danas žive je prosto savršen za izbijanje pandemija“, kazao je on.

( Nada Bogetić )