Pšenica plaćena 2,4 miliona eura

Crna Gora je 10.500 tona pšenice iz Francuske platila 2,4 miliona eura, odnosno 229,23 eura po toni, potvrđeno je “Vijestima” u Ministarstvu ekonomije i Vladi.

U državnoj lučkoj kompaniji kažu da je za njen pretovar u silos u Baru bilo potrebno platiti dodatnih oko 38.000 eura.

Ministarka ekonomije Dragica Sekulić je 3. maja, po dopremanju pšenice u Luku Bar, saopštila da će ta količina podmiriti domaće potrebe za tri mjeseca.

“Cijena je na nivou cijene svake druge pšenice istog kvaliteta. Ovu nabavku ne treba gledati kao trošak za budžet koji se neće vratiti. Riječ je o nabavci robe koja će biti prodata i stavljena na raspolaganje mlinovima u transparentnom i konkurentnom postupku”, saopštili su nedavno iz Ministarstva ekonomije, ne navodeći cijenu.

Sekulićeva je izjavila da se radi o proizvodu “izuzetno dobrog kvaliteta” te da je “trenutno na svim potrebnim analizama”.

Na Tviter stranici MEK-a istovremeno je navedeno da je “vrhunskog kvaliteta”.

Ozvaničeno je da je kupljena pšenica sa 11,5 odsto proteina iz Francuske od firme “Trans Grain France sas”. Ta kompanija je dio grupe “Casillo” iz Italije.

Nabavci nije prethodio tender, već je iz Ministarstva objašnjeno da je pšenica kupljena “u skladu sa Planom interventnih nabavki za 2020. godinu”, a “imajući u vidu rizik od dužeg trajanja mjera na suzbijanju širenja virusa kovid-19 i rizik od ograničenja izvoza iz zemalja regiona”.

Istaknuto je da sa firmom “Trans Grain France sas” potpisan ugovor o kupovini pšenice tipa 11,5 Pro, sa rigorozno propisanim parametrima kvaliteta te da je isporuka “ispraćena odgovarajućim sertifikatima za garanciju da nije u pitanju genetski modifikovana hrana i ostalim potvrdama vezanim za udio pesticida, fitosanitarne kontrole, usaglašenosti sa EU propisima”. Saopšteno je da je pšenica kupljena u saradnji Vlade Crne Gore sa francuskim Ministarstvom poljoprovrede i njihovim Udruženjem proizvođača pšenice.

“Vijesti” su prethodnih dana bezuspješno kontaktirale više crnogorskih stručnjaka da ocijene kvalitet i cijenu uvezene pšenice.

O kvalitetu i cijenama

Bivši direktor Produktne berze iz Novog Sada, agroekonomski analitičar Žarko Galetin je ocijenio da se pšenica sa proteinskim učešćem od 11,5 odsto može smatrati “uslovno dobrom za preradu”, ali ne i vrhunskom.

On je ocijenio da je plaćena cijena pšenice viša u odnosu na tržišne prilike posljednjih 10-ak dana: “Što se tiče pariske berze, cijena je 196,25 eura po toni. To je, međutim, terminska cijena tzv. fjučers cijena sa isporukom u julu, tako da se ne može uzeti kao reperna cijena za SPOT tržište”.

“Inače, kvalitet pšenice podrazumijeva mnogo parametara kvaliteta. Svakako da su među najvažnijim parametrima sadžaj proteina, gluten, energija, itd. Ako uzmemo možda i najvažniji parametar tzv. mlinsko-pekarskog kvaliteta, a to je sadržaj proteina, za pšenicu koja ima preko 13 sadržaj protein možemo da kažemo da je kvalitetna pšenica. Od 11-13 je pšenica uslovno dobra za mlinsku preradu, dok je sve ispod toga pšenica za stočnu ishranu”, objasnio je Galetin.

On je napomenuo da se i Srbija suočila s ozbiljnom količinom pšenice neuslovnog kvaliteta, zbog čega je skinula carine za uvoz pšenice, kako bi mlinske organizacije mogle da uvezu pšenicu visokog kvaliteta (tzv. “poboljšivač”) da bi se uprosječio kvalitet sa domaćom pšenicom.

“Cijena u Srbiji poslije naglog rasta u posljednji mjesec stabilizovala se u proteklih 10 dana na nivou od 20,50 din/kg. Cijene u okruženju (Mađarska, Bugarska, Rumunija) se na paritetu FCA kretala na nivou od 175 do 182 eura po toni. Ovaj paritet je pogodan za sve vrste transporta uključujući i avionski, drumski i kontejnerski, odnosno multi modalni transport. Ovaj paritet znači da je to roba ocarinjena u mjestu prodavca, tako da na ove troškove treba dodati još troškove transporta. Što se tiče pariske berze, cijena je 196,25 eura po toni. To je, međutim, terminska cijena tzv. fjučers cijena sa isporukom u julu, tako da se ne može uzeti kao reperna cijena za SPOT tržište. Inače, cijene u proteklih deset dana nisu se bitnije mijenjale na svjetskim berzama. Pomenimo još cijenu na najvećoj svjetskoj terminskoj robnoj berzi u Čikagu koja iznosi 192,61 $/t, sa takođe neznatnim promjenama u proteklih 10 dana”, dodao je Galetin.

Veliki svjetski uvoznici pšenicu ne kupuju na berzi (izuzev u slučaju tzv. hedžiranja cijene), već preko tenderske kupovine. Tenderi su zahtjevni s aspekta kvaliteta pšenice gdje se, pored standardnih parametara kvaliteta, traže i analize na toksine, zračenja...

“Francuska ima dobru logistiku i to u nekim slučajevima može da utiče na odabir kupca, bez obzira na cijenu koja je tradicionalno na ovom tržištu nešto viša”, ukazao je Galetin.

I principi STO u krizi zbog krize

Kriza prouzrokovana koronavirusom, potpuno je poremetila tržište hrane. Od momenta proglašenja pandemije, svi principi Svjetske trgovinske organizacije (STO) pali su u vodu.

Naime, manje-više sve zemlje su pribjegle unilateralnim odlukama o zaštiti sopstvenog tržišta primjenom čitave lepeze protekcionističkih mjera, kao što su zabrane izvoza ili uvođenje izvoznih kvota osnovnih prehrambenih proizvoda, odnosno sa druge strane skidanja uvoznih taksi (uglavnom zemlje pretežni uvoznici)… Sve u skladu sa sopstvenim potrebama. Pšenica je ponovo prepoznata kao prehrambeni artikal koji je najpovoljniji za tržišne malverzacije, ocijenio je Galetin.

On je podsjetio na priču iz 2011. o Arapskom proljeću koja je u osnovi imala upravo krizu na tržištu pšenice, kada su zemlje sjevera Afrike bile suočene sa ekstremno visokim cijenama, što je imalo za posljedicu socijalne nemire i smjenu niza režima u tim zemljama.

“Nije tajna da je tadašnje tržište još više podstaknuto raznim špekulantskim operacijama da bi se fingirala još viša cijena koja je kao što se ispostavilo bila sredstvo za manipulaciju i ostvarenje političkih ciljeva. Današnja situacija neodoljivo podsjeća na maloprije opisan događaj. Razlika je samo u tome što je današnji scenario mnogo ozbiljniji jer je globalnog, a ne regionalnog karaktera”, smatra Galetin.

( Milorad Milošević )