Svjedočanstvo o razvoju crnogorskog društva

Američka državljanka Lori Šoć, supruga praunuka znamenite ličnosti iz istorije Crne Gore, dr Pera Šoća, donirala je vrijedne predmete Narodnom muzeju.

Kada predmeti, 14 njih iz zaostavštine porodice Šoć, budu i fizički preuzeti iz Sjedinjenih Američkih Država, čuvaće se u Istorijskom muzeju na Cetinju, Muzeju kralja Nikole, kao i u stalnoj postavci NMCG, kazala je direktorica dr Anastazija Miranović za “Vijesti” i dodala da dopremanje poklonjenih predmeta zavisi i od aktuelne zdravstvene situacije u svijetu. Dio iz zaostavštine dr Pera Šoća i njegovog oca Đura Šoća su, po želji vlasnice, početkom godine predati Crnoj Gori bez nadoknade, a među njima se nalaze i uramljena zastava sa krstom i natpisom Nikola I, tri kolekcije ordenja sa lentama i kutijama, telegram kralja Nikole I Petrovića upućen Đuru Šoću iz 1915. godine i više fotografija. Ova i slične donacije su od izuzetnog značaja za Narodni muzej Crne Gore, ali i Crnu Goru, istakla je Miranovićeva objasnivši da se upravo tako “osvjetljava dio crnogorske prošlosti koji je, nažalost, još nedovoljno istražen i sa kojom crnogorska javnost nije dovoljno upoznata”.

“Za istorijsku prošlost Crne Gore posebnu vrijednost donacije predstavlja krstaš-barjak Ljubotinjske čete sa natpisom Nikola I i kolekcija odlikovanja koja su za vojne i civilne zasluge dobili preci donatorke - Đuro Šoć, dugogodišnji upravnik poštansko-telegrafske stanice na Cetinju koji je u činu komandira i upravitelja vojnih telegrafa učestvovao u balkanskim i Prvom svjetskom ratu, gdje je na ratištu u Čajniču 1915. godine proslavio četrdesetogodišnjicu državne službe, što ilustruje jedan od predmeta donacije - telegram kralja Nikole upućen tim povodom. Kao jedan od organizatora Božićnog ustanka komandir Đuro je nosilac i Ordena za pravo, čast i slobodu Crne Gore. Među odlikovanjima su vjerovatno i odličja njegovog sina Pera, doktora književnosti, publiciste i istaknutog kulturnog poslenika koji je na raznim funkcijma službovao u državnim institucijama knjaževine/kraljevine Crne Gore i obavljao ministarske funkcije u crnogorskoj vladi u egzilu”, kazala je Miranovićeva “Vijestima”.

Miranovićeva je dodala da dio predmeta iz donacije, a prvenstveno odličja i telegram kralja Nikole, predstavljaju vrijedno svjedočanstvo razvoja crnogorskog društva tokom mirnodopskog perioda i ratnih sukoba na početku 20. vijeka. Pero Šoć je bio ministar crnogorske Vlade u izbjeglištvu, a Đuro Šoć vojni komandant i upravnik vojnog telegrafa Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, saopšteno je iz vlade ranije, a Miranovićeva je za “Vijesti” izdvojila još podataka iz njihove biografije. “Slijedeći stope svoga oca, perjanika knjaza Danila koji je poginuo u ratu 1862. godine, Đuro Šoć se još kao petnaestogodišnjak, u zvanju vojnog telegrafiste, priključio crnogorskim snagama u Veljem ratu 1876-78. godine. Za svoj doprinos u borbama crnogorske vojske odlikovan je medaljom za hrabrost i proizveden u čin oficira. Službu je nastavio u poštansko-telegrafskim stanicama, a početkom 20. vijeka postavljen je za upravnika poštansko-telegrafske stanice na Cetinju. Kao vrsni stručnjak i nastavnik na vojno-telegrafskim kursevima 1909. godine postavljen je na funkciju upravnika vojnih telegrafa i telefona Knjaževine Crne Gore. U činu komandira i upravitelja vojnih telegrafa službovao je u Glavnom štabu i Zetskom odredu tokom Prvog balkanskog rata. Istu funkciju obavljao je i u Drugom balkanskom i Prvom svjetskom ratu. Nakon dvogodišnjeg zarobljeništva u austrougarskim logorima i povratka na Cetinje 1918. godine, Šoć se, nezadovoljan odlukama Podgoričke skupštine, uključuje u rad organizacionog odbora Božićne pobune 1919. Nakon ustanka uhapšen je i zatvoren u podgoričkom zatvoru Jusovači, gdje je ostao do sredine 1921. godine. Dvije godine kasnije umro je u svom rodnom mjestu Dubovi, gdje je i sahranjen”, priča Miranovićeva, a zatim se osvrće i na Đurovog sina, Pera Šoća koji se zalagao za opstanak nezavisne države Crne Gore. “Kao i njegov otac, Pero Šoć je bio aktivni sudionik razvoja poštansko-telegrafskog saobraćaja u Crnoj Gori, gdje je i otpočeo državnu službu. Potom je radio u Ministarstvu finansija, Glavnoj državnoj kontroli i Ministarstvu inostranih djela. Nakon emigracije 1916. u Francuskoj je doktorirao književnost na Dižonskom univerzitetu. Na službi crnogorskog dvora i emigrantske vlade na funkcijama načelnika Ministarstva finansija, ministra prosvjete i crkvenih poslova, ministra pravde i inostranih poslova, Šoć se svesrdno i energično zalagao za opstanak Crne Gore kao nezavisne države. Po povratku iz egzila 1926. godine i nastanjenja u Beogradu, gdje je tri godine kasnije reaktiviran u državnu službu i postavljen za direktora PTT Kraljevine Jugoslavije, bavio se književnim, publicističkim i naučnim radom. Jedan je od osnivača Društva za proučavanje istorije Crne Gore, osnovanog u Beogradu 1933. i jedan od prvih crnogorskih bibliografa”, podsjetila je Miranović. Ona je istakla da se legat Pera Šoća, istaknutog publiciste i kulturnog radnika koji je umro u Beogradu 1966. godine, nalazi u Nacionalnoj biblioteci „Đurđe Crnojević“ na Cetinju.

Predmeti koji upotpunjuju narativ crnogorske prošlosti

Direktorica Narodnog muzeja Crne Gore Anastazija Miranović istakla je da je posebno raduje činjenica što je donacija Narodnom muzeju sve više, pa se lakše i vjerodostojnije mogu sagledati segmenti iz istorije naše države.

“Ove donacije osvjetljavaju dio crnogorske prošlosti koji je, nažalost, još uvijek nedovoljno istražen i sa kojom crnogorska javnost nije dovoljno upoznata. Posebno raduje činjenica da predmeti koji su pripadali ovim istaknutim ličnostima upotpunjavaju narativ crnogorske prošlosti koji čuvaju zbirke Narodnog muzeja”, kazala je Miranović.

Ona je istakla da ova, uz ostale donacije koje je NMCG primio u posljednje dvije godine, predstavljaju i rezultat predanog rada na afirmaciji te javne ustanove.

“Raduje nas činjenica da je u posljednje dvije godine Narodni muzej dobio nekoliko izuzetno vrijednih donacija, poput 25 dnevnika princeze Ksenije, kao i zaostavštinu crnogorskog diplomate u egzilu Pavla Popovića, što je rezultat predanog rada na afirmaciji institucije koja baštini, čuva i prezentuje crnogorsko nasljeđe”, zaključila je Miranovićeva.

( Jelena Kontić )