Trihotilomanija - trajno i ponavljano čupanje kose

Trihotilomanija je trajno i ponavljano čupanje kose uslijed nemogućnosti osobe da se odupre tom impulsu, a nakon čega nastaje primijetan gubitak kose.

U MKB 10 (Međunarodna kasifikacija bolesti Svjetske zdravstvene organizacije) trihotilomanija se svrstava u poremećaje kontrole impulsa, međutim u DSM 5 (Dijagnostičko-statistički priručnik za mentalne poremećaje Američke psihijatrijske asocijacije) je svrstana među opsesivno-kompulsivne poremećaje.

Simptomi

Epizode čupanja kose mogu trajati kratko i javljati se više puta tokom dana, a mogu i da se javjaju rjeđe, a da traju i satima.

Osoba osjeća intenzivan poriv da čupa kosu sa rastućom napetošću i strepnjom prije i doživljajem olakšanja i zadovoljstva poslije radnje.

Karakteristični su stalni pokušaju da se čupanje kose smanji ili ukine. Osim ponavljanog čupanja kose koje rezultira gubitkom kose, za osobe sa ovim poremećajem karakteristična su ograničenja socijalnog, emocionalnog, poslovnog i drugih oblasti funkcionisanja.

Naime, ove osobe mogu imati stalan doživljaj frustracije, stida i straha od osude okoline, pa se često povlače iz društva, otežano uspostavljaju emocionalne veze, smanjuju repertoar aktivnosti, sebe obezvrijeđuju i osuđuju. Čupanje kose nekada prati grickanje ili gutanje vlasi trihofagija, što može prouzrokovati komplikacije poput opstrukcije crijeva trihobezoarom – Rapunzel sindrom.

Trihotilomanija se može javiti u bilo kom životnom dobu, počevši od prve godine, ali je početak najčešće u periodu puberteta.

Uzroci

Uzroci nisu precizno određeni, ali je utvrđeno da su doprinoseći faktori pozitivna porodična anamneza, neurodegenerativne bolesti, stres i emocionalna disregulacija u ranom djetinjstvu.

Kormobiditeti

Postojeća literatura ukazuje da se ovaj poremećaj često javlja udruženo sa drugim poremećajima. Najčešći komorbiditeti su anksiozni poremećaji, poremećaji raspoloženja, drugi poremećaji impulsa fokusirani na tijelo (kopanje po koži, grickanje noktiju), bolesti zavisnosti, opsesivno-kompulsivni poremećaji, a nešto rjeđi su poremećaji ishrane. U zavisnosti od prisustva komorbiditeta razlikuje se farmakoterapijski pristup i efikasnost tretmana. U istraživanjima se navodi da je trihotilomanija prisutna kod jedan do dva odstopopulacije na svjetskom nivou i to su u više od 80 odsto slučajeva žene.

Terapija

U terapiji ovog poremećaja, kao najefikasniji se pokazao kombinovani tretman, koji uključuje farmakoterapiju i različite psihoterapijske metode. U psihoterapiji trihotilomanije kao efikasan se pokazao bihejvioralni pristup, prije svega trening zamjene navika, gdje terapeut pomaže u toku samog impulsa. Pacijent treba da prepozna impuls i u tim trenucima se uvode zamjenske aktivnosti poput stiskanja loptice, crtanja, pisanja, dodirivanja predmeta sa posebnom teksturom. Cilj je da se impuls preusmjeri. Poželjno je i da pacijent vodi dnevnik kada je i kojim intenzitetom čupao kosu, o čemu je razmišljao u tom trenutku. Na taj način se uči da prepozna situacije u kojima čupa kosu i razvije strategije za izbjegavanje istih. Studije sučaja ukazuju i na djelotvornost relaksacionih tehnika kod umanjenja napetosti uslijed ovog poremećaja. Pored terapije medikamentima i psihoterapije, od velikog je značaja i socijalna podrška, kako bi osoba lakše istrajala u terapiji.

( Milena Raspopović )