EU korona-obveznice: Kraj politike ljuljaške

Ne postoji samo lakovjerni optimizam već postoji i lakovjerni pesimizam: to je kad ne želite da iskoristite postojeće šanse. Ili kad šanse uopšte ne želite. Što može isto tako biti problematično kao i kad zamagljujete postojeće opasnosti. Što se tiče Evrope: već godinama živimo u stanju površne zlogukosti, što je između ostalog dovelo do toga da se slabosti EU sagledavaju tako da uviđanje njenih prednosti skoro da biva isključeno.

A to već liči na ljubavnu vezu: u pijanstvu početne čežnje svog voljenog vidite kao ovaploćenje sve ljepote i dobrote: dižete ga u najviše visine, sve mu vjerujete, s njim se prave najluđi planovi. No, kad veza uđe u kolotečinu svakodnevice, otkrivate slabosti, koje na kraju sve više potencirate i onda naglašavate kako se vaš voljeni promijenio. Pri čemu skoro niko nije ni spreman ni voljan da prizna da je prvo posmatrao samo polovinu njegova bića dok je drugu polovinu pokrivala tama sopstvene zaljubljeničke fantazije. Ako se problem i mogući izlazi iz takve situacije - koje partnerstvo skoro uvijek i nudi - permanentno međusobno isključuju, onda vezi brzo dođe kraj.

Slično je i sa EU. Nekadašnji početni evropski patriotizam se tokom godina prometnuo u čvrstu nacionalnu sebičnost. Između država EU sve više vlada unutrašnji hladni rat. U takvoj situaciji se onda kratko i površno nabroji šta su prednosti Evrope da bi se - poslije značajnog “ali" - prešlo na zabrinutost, nabrajanja i posljednjeg centa troškova, a onda i na zavrtanje ruke. To je razlog zbog kog je EU iz krize sopstvenog značaja prešla u krizu vrijednosti, a odatle skliznula u krizu identiteta. Koja sve više ugrožava i samo postojanje EU.

Lakomisleni pesimizam vodi k tome da se EU otpiše i da se ne želi primiti k znanju da je teška kriza, u koju je virus gurnuo, možda i posljednja infekcija: ona koja je odzvonila njen kraj. Da ne bude iluzija: ne mali broj Njemaca i Evropljana želi povratak Evropske ekonomske zajednice. Ali ta se vratiti neće! I ovdje se situacija može uporediti sa precvalom ljubavlju: na lavi ugašenih emocija mirisne đul-bašte više ne rastu.

Još nije posve jasno da li će posljedice pandemije Evropu - oslabljenu od brexita, ojađenu finansijskom krizom i obhrvanu izbjegličkim dramama - samo baciti u tešku recesiju ili će je gurnuti u duboku depresiju sa sve državnim bankrotima i povratkom horde kao političkog čimbenika, kako je bilo među dva svjetska rata. Ali ono što je posve jasno jeste: padnu li Španija, Italija i/ili Francuska, nije samo EU mrtva nego će se i Njemačka naći u stanju ekonomskog te političkog haosa koji smo do sada poznavali samo iz udžbenika istorije. A da ne pričamo o masovnom osiromašenju širokih djelova srednje klase.

I ne mora se padati u stvarno zamarajući tremolo “profesionalnih Evropljana”, ne moraju se prizivati ni Sjedinjene Evropske Države koje se po “Hamilton-efektu” već priviđaju socijaldemokratskom ministru finansija Njemačke Olafu Scholzu. Dovoljno je podsjetiti, i to oštro, na sopstvene interese. Njemačkoj su, kao izvoznoj naciji, potrebni evropski privredni partneri koji su joj naklonjeni. Ona ne može da se vrati u središnju poziciju, između Istoka i Zapada, koja je prisiljava da vodi politiku ljuljaške. Ona nikako ne smije da zapadne u stanje u kojoj bi nenaklonjeni susjedi, željni osvete, htjeli da je izoluju. Ne samo iz ovog razloga jasno je da je više nego mudro prevazići lakomisleni pesizimizam, jasno procijeniti trenutne opasnosti te zgrabiti šanse, koje se u sadašnjoj situaciji pojavljuju.

Konkretno: prihvatanje predloga E. Macrona i A. Merkel da EU izda obveznice za Fond obnove u vrijednosti od 500 milijardi eura je prosto moranje i obaveza. Tim parama se mogu spasiti regioni u Evropi koji su bez ikakve krivice zapali u krizu, kao i Lufthansa. Ona je sistemski relevantna i zato je moramo spasiti. A propast njemačke vodeće aviokompanije bi - prema potonuću EU - bio povjetarac.

EU-obveznice za obnovu, ako budu odobrene, Uniji će dati novu snagu i prije svega novo samopouzdanje. Kao svojevremeno u Montanunion: u ovim obveznicama bi moglo da bude sakriveno i jezgro buduće fiskalne unije sa jedinstvenom evropskom finansijskom politikom. No odlučujući faktor je jedan: obveznice pomažu umirućem kontinentu, a istovremeno ne vode u zajedništvo kada je riječ o dugovima.

Ako plan Merkel-Macron prođe, Evropska komisija će ovih 500 milijardi eura vezati za strogo ispunjavanje uslova i tako spriječiti da novac nestane u nirvanama prezaduženih nacionalnih budžeta. Fond od ovih obveznica će biti nadodat na bužet EU 2021-2027. i biti vezan za njegove programe. Ostaje da se ponadamo da Berlin i Pariz - u potrazi za evropskim saveznicima u ovom projektu - neće napraviti grešku, koja se od kraja ere Helmuta Kohla uvrežila u njemačkoj politici. Kancelar ujedinitelj je uvijek vodio računa o tome da uveže u svoju politiku male susjedne države. Rukovodstva Francuske i Njemačke, sa druge strane, već odavno posmatraju Evropu kao svoj voz na koji su istočno-evropske države samo nakačene, bez mogućnosti da donose odluke o cilju putovanja ili da zakoče. Nema boljeg dokaza za ovo od samostalnih odluka Njemačke po pitanju izbjegličke krize.

A ko želi da realizuje Fond za obnovu ovog obima, taj ne može a da ne promijeni evropske ugovore. Što ne može bez jednoglasne odluke svih članica EU. To znači naporne pregovore sa gomilom kompromisa. Ta se muka isplati ako se shvati šta će se desiti ako se ne uspije. Ako Evropa potone kao posljedica pandemije, onda ćemo svi biti krivi. A Evropa može potonuti samo zbog nas.

Autor je komentator Welta (Die WELT) Prevod: Mirko Vuletić

( Jacques Schuster )