Bela Gutman: Fudbalski globtroter, čija kletva godinama prati Benfiku

Od osnivanja Kupa evropskih šampiona (KEŠ) Real Madrid je bio dominantan klub. Madriđani su osvojili pet vezanih titula, u finalima su bili bolji od ekipa iz Italije, Francuske i Njemačke, te se profilisali u evropsku fudbalsku silu. Kraj pobjedničkog niza došao je u sezoni 1960/1961, kada su eliminisani od Barselone, koja je u finalu poražena od Benfike.

Naredne godine, Benfika je odbranila titulu. Ovog puta protivnik u finalu bio je Real Madrid, kojem ni het-trik Ferenca Puškaša u prvom pluvremenu nije bio dovoljan za pehar. Tim iz Lisabona slavio je 5:3. Bio je to susret ekipa koje su do tada jedine osvajale KEŠ. Vladalo je mišljenje da je tim koji pobijedi u tom finalu najbolji na svijetu.

Benfiku je do evropskih titula predvodio Bela Gutman. Mađar jevrejskog porijekla, fudbalski globtroter u Lisabon je stigao 1959. iz Porta, gdje je godinu ranije osvojio domaći šampionat. U novoj sredini nastavio je sa specifičnim metodama - starijim, iskusnijim igračima rekao je da potraže novi klub, a on je tim gradio oko mladih fudbalera - Euzebija, Aguasa, Simoeša i Kolunje.

Sa mađarskim stručnjakom na klupi uslijedilo je najblistavije razdoblje u istoriji Benfike - osvojene su dvije titule u domaćoj ligi i dva evropska trofeja, a onda je Gutman prokleo klub. Sve se desilo nakon amsterdamskog finala sa Realom, kada su “orlovi” drugi put postali šampioni Starog kontinenta, a trener tražio povišicu. U klubu nijesu željeli ni da čuju, a Mađar je tada izjavio rečenicu koja i danas navijačima Benfike para uši.

“Od sada, pa u 100 narednih godina, nećete osvojiti nijednu evropsku titulu”, ljutito je odbrusio Gutman i napustio klub. Doduše, vratio se nakratko - bilo je to u sezoni 1965/1966, ali je poslije eliminacije iz KEŠ-a zauvijek otišao, a njegova kletva nastavila je da lebdi nad “La Lužom”.

Tada niko nije uzimao za ozbiljno Gutmanove riječi. Ali, godine su prolazile, a Benfika nikada više nije osvojila evropsku titulu. Pet puta je izgubila finale KEŠ-a, jednom finale Kupa Uefa, a dva puta je poražena u finalnom meču Lige Evrope.

UMJESTO NA PLESNOM, ZAIGRAO NA TRAVNATOM PODIJUMU

Gutmanova životna priča počinje iz Budimpešte, gdje je rođen 1899. Njegovi roditelji, članovi plesne trupe očekivali su da će i mali Bela krenuti njihovim stopama i za život zarađivati na plesnom podijumu. Ali, noge nisu bile za valcer - umjesto plesača, Mađar je postao fudbaler.

Karijeru je počeo u mađarskom MTK, gdje je 1920. i 1921. osvojio dvije prvenstvene titule. Bili su to teški dani za Jevreje u Mađarskoj - na vlasti je bio režim koji je sprovodio politiku antisemitizma, pa je Gutman otišao u Austriju, u jevrejski klub Hakoah.

Kako u igračkoj, tako i kasnije u trenerskoj karijeri, Gutman nije ostajao dugo u jednoj ekipi. Tako je bilo i u Beču. Tim je dvadesetih godina otišao na turneju u Ameriku, a mladi Mađar opčinjen novim svijetom odlučio je da ostane u Njujorku. Uporedo sa igranjem fudbala trgovao je na berzi, a krah koji je uslijedio 1929. na Vol stritu ostavio ga je bez novca, te je bio primoran da se vrati u Evropu, gdje je počeo trenersku karijeru.

Prvi klub na novom zadatku bio je Hakoh. Nakon toga radio je u Holandiji i Mađarskoj, a sa trenerskim poslom je nastavio i nakon golgote preživljene tokom Drugog svjetskog rata. U rumunskom Siokanulu umjesto plate dobijao je povrće, budući da je u zemlji tih godina vladala velika glad. Ni tu se nije mnogo zadržao. Razlaz je uslijedio kada je predsjednik kluba počeo da se miješa u trenerski posao.

U Kišpeštu - današnjem Honvedu - sukobio se sa Puškašem, čijeg je oca naslijedio na klupi. Na poluvremenu utakmice protiv Đera bio je zgrožen partijom jednog fudbalera, kojem je rekao da ostane u svlačionici. Naredio je ekipi da izađe na teren i igra sa deset igrača. Odluka se nije svidjela Puškašu, koji je saigraču poručio da ignoriše Gutmanovu naredbu. Stručnjak je napustio klub, sjeo na tramvaj i više se nije vraćao…

“NISAM NI KRIMINALAC, NI HOMOSEKSUALAC, A DOBIO SAM OTKAZ”

Poslije Mađarske, avanturistički duh odveo ga je u Argentinu, Kipar i Italiju. U Milan je stigao 1953.

I boravak na “San Siru”, bio je prilično turbulentan. Prva sezona protekla je prilično mirno, da bi naredne dobio otkaz poslije 19 kola, u momentu dok je tim bio na prvom mjestu. Na oproštajnoj konferenciji bio je kratak:

“Dobio sam otkaz. Prvi smo, nisam ni kriminalac, ni homoseksualac, a dobio sam otkaz. Doviđenja”.

Poslije razlaza sa “rosonerima”, nekoliko godina radio je po Evropi, a zatim otišao u Brazil, u Sao Paulo. Tamo je osvojio državno prvenstvo, upoznao Brazilce sa svojim fudbalskim sistemom i indirektno bio zaslužan za uspjehe “karioka”. Njegova filozofija temeljila se na ultra ofanzivnoj formaciji 4-2-4, koju su zagovarali treneri stare dunavske škole. Brazilu nije bilo teško da se na Mundijalu u Švedskoj 1958. prilagodi na taj model - sa Didijem, Zagalom, Vavom, Garinčom i Peleom u timu “karioke” su tada pokorile planetu.

Poslije epizode u zemlji kafe i sambe vratio se u Evropu, gdje je ostvario pomenute uspjehe sa Portom i Benfikom. Nakon sukoba sa upravom “orlova” trenirao je urugvajski Penjarol. Ali i u Urugvaju je ispaljivao otrovne strelice. Pun gorčine napustio je Južnu Ameriku, govoreći kako Urugvajci misle da su fudbalski eksperti, te da čuveni “Sentenario” može poslužiti jedino za sadnju krompira.

Do kraja karijere bio je još u Grčkoj (osvojio Kup sa Panatinaikosom), Švajcarskoj i opet Austriji i Portugalu. Sa klupe na klupu selio se 23 puta, a nikada nije ostajao duže od dvije godine. Dovoljno da ga svi zapamte.

Umro je u Beču 1981, gdje je i sahranjen. Uoči finala KEŠ-a između Benfike i Milana na “Prateru”, njegov grob posjetio je Euzebio. Crni panter tražio je oproštaj. Nije vredjelo. Benfika je i to finale izgubila. Od posljednje evropske titule lisabonskog klub prošlo je 58 godina. Da li će “orlovi”zaista čekati do 1962. godine?

Preživio holokaust skrivajući se na tavanu

Sjenka koja se nadvila nad Evropom zbog Drugog svjetskog rata nije zaobišla ni mađarskog stručnjaka.

O njegovom životu tokom rata, ipak, malo se zna. Autor knjige o Gutmanu, “The Greatest Comeback: From Genocide To Football Glory“, Dejvid Bolčover jednom prilikom je rekao da je mnogo glasina pratilo priču o Gutmanovom životu tokom rata, te da informacija da je pobjegao u Švajcarsku nije tačna.

“On je preživio holokaust skrivajući se na tavanu kod brata svoje djevojke u Budimpešti“, rekao je jednom prilikom Bolčover.

( Savo Njunjić )