Grijeh jedne mladosti

Destruktivno ponašanje mlađih punoljetnika u Bijelom Polju i na Ravnom Lazu, kao i maloljetnički ispadi koji su se desili krajem prethodnog mjeseca, potresno potvrđuju postojanje nasilnog ekstremizma u našoj državi! Prije skoro godinu dana, u martu 2019, godine, istraživanje Centra za građansko obrazovanje ukazalo je da u Crnoj Gori postoje realni rizici od pojave radikalizma i nasilnog ekstremizma i da su mladi najranjivija grupa. Sumorna predskazanja postala su naša surova realnost!

I prije nego li su i okončani pokrenuti krivični i prekšajni posupci, iz poslaničkih klupa koje su prespavale period borbe sa Covidom 19, najavljeno je pooštravanje zakonskih sankcija za potencijalno buduća ovakva i slična dešavanja. Zakonska kazna, kao generalna prevencija, predstavlja zakašnjelu društvenu reakciju, jer je u većini slučajeva moguće detektovati i otkloniti uzroke koji mladu osobu vode ka životnoj stranputici!

Legislativna inicijativa najavljena je od najmlađih poslanika koji bi, moguće i najsenzibilnije i najagilnije, trebali da se bave uzrokom ovih događaja. Možda to ne umiju, jer su po uzoru na svoje biološke (i ideološke) očeve, prije svakog iole prepoznatljivog društvenog angažmana, zaposjeli javne funkcije. Ili, što se čini najvjerovatnijim, ne smiju pristupati ovoj tematici na racionalniji način, jer bi time ugrozili svoj politički karijerizam i izazvali sukobe u svojoj stranci. Kada bi principijelno, kao što opravdano prigovaraju pojedinim opozicionim poslanicima, DPS novajlije analizirali socijalni kontekst koji je ove događaje uslovio, onda bi neminovno naišli i na, davnu i skorašnju, direktnu odgovornost svojih političkih mentora. Tada bi uvidjeli da bez prethodno okončane lustracije i tzv. mirnog susreta sa prošlošću sva deklarisanja o antifašizmu, toleranciji, multikulturalizmu i inkluzivnosti predstavljaju još jedan, tipičan balkanski apsurd. Krvnik i podstrekač ne mogu da promovišu i sprovode pomirenje, kao i da utvrđuju odgovornost za učinjena zlodjela!

Interesantna je i komentaristika ovih sramnih događaja koja se odnosila na nedovoljno poznavanje istorijskih činjenica i neefikasnost obrazovnog sistema. I kod ovog opažaja imamo Janusovo lice. Iako je u razvijenim zemljama dominantan način unaprijeđenje socio-ekonomskog statusa pojedinca, odnosno pronalaženje sigurnog posla, u direktnoj korelaciji sa uspješnim školovanjem, kod nas je već odavno drugačije i nema ni najave o promjeni.

Bilo je i prigovora koji su se reflektovali o našu prepoznatljivu i potenciranu konfliktnu prošlost, kao i na složenost aktuelne političke situacije. Nije se dovoljno problematizovala relacija između ovih događa i tzv. identitetskih stereotipa koji se kod mladih formiraju kroz razne uticaje i na razne načine. Čaršijsko brujanje o isključivoj i pogrešnoj socijalizaciji unutar porodice ne smije da abolira odsustvo sistematičnog i odgovornog institucionalnog pristupa. Provlačila se, sada već i neminovna, desekularizacija našeg društva. U kafanskoj analitici, koja najbolje zloupotrebljava nepodopštine, potencirana je i frustriranost vjerskih organizacija iz perioda komunizma, kao i njihova uticajnost na mlade. Tako su i ovi događaji označeni kao prećutna operacionalizacija latentnog negiranja državnosti ili istorijskog revizionizma kojeg zagovaraju vjerske organizacije. Ni pripadnost određenim navijačkim grupacijama nije u ovim komentarima zanemarivana. Istina je ipak složenija i obimnija!

Naime, pošto ovaj fenomen nije jutrošnji i prema njemu se na međunarodnom nivou odnose planski, i mi moramo promjeniti svoj odnos prema njemu. Program Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP) iz marta 2016. godine formulisao je preventivne aktivnosti koje mogu smanjiti radikalizam mladih koji vodi ka nasilnom ekstremizmu. Ovaj pristup definisao je i kombinaciju spoljašnjih i unutrašnjih faktora, odnosno odredio osam pokretača koji mogu dovesti do njihovog nastanka.

Uticaj globalne i regionalne politike praćen ekonomskom isključivošću (postojanje direktne veze između nezaposlenosti pojedinca i njegovog socijalnog identiteta - vjere, nacije, partijske pripadnosti i sl.), kao i političkom isključivošću (npr. ne uvažavanje stava manjine ili ne uključivanje u proces donošenja odluka), uz kršenje ljudskih prava i postojanje korupcije, sa otvorenim nezadovoljstvom prema političkom sistemu (npr. nepovjerenje u izborni sistem), uz odbijanjem prihvatanja različitosti (npr. postojanje etničke distance i pozivanje na nacionalnu ugroženost zbog učešća drugih nacionalnih zajednica u organima vlasti) i uz očigledne slabosti države i nedostatak javne bezbjednosti (npr. neefikasnost sudstva i nemogućnost suzbijanja organizovanog kriminala), kao i uz banalizaciju nasilja u medijima (postojanje govora mržnje u javnim obraćanjima, na društvenim mrežama, u informativnim medijima i u zabavnim sadržajima) potenciraju razvoj radikalnih stavova kod mladih i dovode do njihovog nasilnog ekstremističkog ponašanja.

Ova svojevrsna ruta ka ekstremizmu nedvojbeno pokazuje da u novonastaloj situaciji nemamo isključive krivce i mogućnost izgovora! Crnoj Gori je prijeko potreban dijalog i konsensus oko bazičnih aktivnosti na razčlanjenju gore navednih 8 čvorišta. Međusobna optuživanja za početak bi trebalo znatno redukovati i odreći se olakog izricanja stavova. Nasilje kod mladih je krik zajednice koja gleda u ambis!

Ne budimo neiskreni! Osjećaj besperspektivnosti najupečatljivije se manifestuje kroz ponašanje mladih osoba. I kroz njihovu buntovnu kreaciju, ali i kroz osuđujuće izlive njihovog gnjeva!

( Neđeljko Necko Đurović )