Donacije DPS-u pljuštale kao kiša
Pored premijera, poslanika i gradonačelnika Podgorice značajne sume uplatili i rukovodioci i zaposleni u podgoričkoj “Čistoći”. Dejan Milovac iz MANS-a ukazuje da je to školski primjer kadriranja u javnim preduzećima i unošenja gotovine u legalne tokove
Izvršni direktor podgoričke „Čistoće“ Andrija Čađenović uplatio je 17. marta hiljadu eura na poseban račun DPS-a za lokalne izbore u Tivtu, a njegovi pomoćnici Vojin Katnić i Slobodanka Čabarkapa po 800 eura, pokazuje dokument dostupan na sajtu Agencije za sprečavanje korupcije.
U dokumentu se, među onima koji su pomogli vladajuću partiju, pominju i Dimitrije Sekulović i Dušan Radojević, koji su takođe 17. marta uplatili po 400 eura. Imena odgovaraju onima sa spiska zaposlenih u podgoričkoj „Čistoći“, ali CIN-CG nije mogao da dobije potvrdu da li riječ o o njima, jer su iz gradskog preduzeća saopštili da oni „o politici ne razgovaraju na poslu“.
Prema biračkom spisku u koji je CIN-CG imao uvid, u glavnom gradu žive još po jedan Dimitrije Sekulović i Dušan Radojević.
Prije nego što je donijeta odluka o odlaganju izbora u Tivtu, Demokratska partija socijalista (DPS) za potrebe izborne kampanje prikupila je 12.900 eura od donacija, a petina je stigla iz podgoričke „Čistoće“. Među onima koji su pomogli vladajuću partiju su, između ostalih, njen drugi čovjek, premijer Duško Marković, gradonačelnik Podgorice Ivan Vuković i više poslanika, dok na listi nema nikog ko je na visokim pozicijama u Tivtu.
Kako su sve uplate zaposlenih u „Čistoći“ uplaćene u dva radna dana, na pitanje CIN-CG da li su dobili instrukcije od vladajuće partije u vezi sa prikupljanjem donacija za potrebe izborne kampanje u Tivtu i da li su o tim instrukcijama obavijestili zaposlene, iz gradskog preduzeća su saopštili da na to ne mogu da odgovore.
„Vašim pitanjima uporno pokušavate da u okviru privrednog društva ‘Čistoća doo’, koje u Glavnom gradu obavlja javnu funkciju - održavanje javne higijene, vodimo razgovore na političke teme. Ukoliko imate neka interesovanja koja se odnose na funkcionisanje našeg privrednog društva, nadležnostima i povjerenim poslovima koje obavljamo u skladu s zakonom i odlukama Glavnog grada, rado ćemo na njih odgovoriti,“ navodi se u odgovoru koji je sa maila kabineta direktora dostavljen CIN-CG-u.
Direktor Andrija Čađenović je član Glavnog odbora DPS-a.
Iz DPS-a nisu odgovorili na pitanja CIN-CG-a o tome jesu li dali uputstva za donacije svojim članovima, ako jesu kako ona glase, a posebno da li su ta uputstva proslijeđena gradskom preduzeću „Čistoća“.
Predsjednik DPS-a i Crne Gore Milo Đukanović donio je 20. marta odluku da se odlože lokalni izbori u Tivtu, koji su bili zakazani za 5. april.
Izbori bi trebalo da se održe u roku od 90 dana nakon prestanka naredbi nadležnih organa kojima su uvedene mjere za sprječavanje unošenja, suzbijanje i prenošenja novog koronavirusa u Crnu Goru.
DPS je predao 11. marta listu kandidata za odbornike sa sloganom “Zbog Tivta. Za Tivćane! DPS Milo Đukanović“ koju predvodi odbornica i poslanica Jovanka Laličić.
Prije odluke o odlaganju izbora potvrđeno je još šest izbornih lista: tri partije - Socijaldemokrate, Hrvatska građanska inicijativa i Socijaldemokratska partija, kao i tri grupe građana - Narod pobjeđuje, Bokeški Forum i Goran Božović - časno i odgovorno za bolji Tivat.
Direktor Istraživačkog centra Mreže za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) Dejan Milovac u vezi donacije iz “Čistoće” kazao je kako nije novost da se većina rukovodećeg kadra zapošljava po takozvanom partijskom ključu.
“Dio njih su zvanično članovi političkih partija, a dio je posao dobio u zamjenu za glas na nekim od prethodnih izbora. U tom smislu je očekivano da kroz donacije i plaćanje članarine podržavaju partiju koja ih je instalirala na rukovodeću ili drugu poziciju u javnom preduzeću, jer je to sastavni dio tzv. partijskog zapošljavanja. Nažalost, većina partija koja je na vlasti na nekom nivou u državi nije imuna na takav sistem, što decenijama unazad na mjesta na kojima se donose ključne odluke plasira ne najbolje, nego najposlušnije. Na taj način, u ovom slučaju DPS, osigurava ne samo da takav kadar novcem pomažu partiju, nego i da, što je opasnije, dalje prenose politiku svoje partije i na zaposlene vrše pritisak da i oni postanu dio tog sistema,“ kazao je on.
Milovac podsjeća da je javnost gotovo na svim prethodnim izborima imala prilike da vidi spiskove zaposlenih u državnim institucijama i kompanijama sa oznakama “siguran”, “naš”, “njihov” i slično. To je, dodaje, školski primjer zarobljavanja državne institucije koja umjesto primarne djelatnosti - pružanja servisa građanima koji je plaćaju, postaje baza sigurnih glasova kako bi se taj isti sistem obnovio već na narednim izborima.
„Nažalost, ta praksa nije limitirana samo na adrese sa kojim građani dobijaju osnovne komunalne servise, poput zdravstva, obrazovanja, lokalne uprave, već je godinama postala i sastavni dio kadrovske politike i u onim institucijama na kojima bi trebalo da počiva institucionalni otpor ka takvoj praksi. Time je zaokružen sistem zarobljene države u kome se Crna Gora faktički nalazi već dugo”, ocijenio je Milovac.
Iz Agencije za sprečavanje korupcije, na čijem je čelu vršilac dužnosti direktora Savo Milašinović, kazali su za CIN-CG da je uvidom u evidenciju utvrđeno da je 17 od navedenih 21 donatora davalo priloge ili članarine DPS-u i u ranijem periodu.
„Agencija vrši kontrolu visine datih priloga i davalaca priloga, odnosno kontroliše da li se među davaocima priloga nalaze i lica kojima je zabranjeno davanje materijalne, finansijske pomoći i nenovčanih priloga u skladu sa čl. 34 zakona, kao što su fizička lica i preduzetnici koji nemaju biračko pravo u Crnoj Gori, pravosnažno osuđena lica za krivična djela sa elementima korupcije i organizovanog kriminala, strane države i pravna lica itd. Predmetna kontrola je u toku”, navodi se u odgovoru Agencije.
Agenciji nije pristigao ni jedan prigovor na kršenje propisa o zabrani vršenja pritiska iz člana 35 Zakona o finansiranju političkih subjekata izbornih kampanja, kojim se propisuje da je zabranjeno bilo kome vršenje pritiska na pravna lica, privredna društva i fizička lica prilikom prikupljanja priloga ili bilo koje druge aktivnosti vezane za izbornu kampanju i finansiranje političkih subjekata.
Kroz 30 kontrola, ASK je konstatovala prekoračenje mjesečne potrošnje kod dvije potrošačke jedinice u Tivtu uzrokovane prijetnjom prinudne naplate, kao iz zbog povećanih izdataka za bruto zarade zaposlenih čiji opis posla podrazumijeva terenski, prekovremeni, noćni i rad u vrijeme praznika.
Izvršene su i tri kontrole na terenu u kojima nijesu utvrđena kršenja odredbi zakona. Planirane kontrole na terenu političkih subjekata koji predaju izborne liste su odgođene nakon odluke o odlaganju izbora.
Zakonom o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, propisano je da je učesnik izbora dužan da petnaestodnevno u toku izborne kampanje dostavlja Agenciji izvještaj o prilozima pravnih i fizičkih lica.
Agencija je dužna da na svojoj internet stranici objavi izvještaj u roku od sedam dana od dana prijema.
Izbori u Tivtu trebalo je da budu prvi po kojima bi se primjenjivale nove odredbe Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, kojima je granica za donacije fizičkih lica povećana sa 2.000 na 5.000 eura, a za pravna lica sa 10.000 na 20.000 eura.
Milovac ističe da će ovakvo rješenje najviše pogodovati DPS-u.
“Jer će sada mnogo brže, kroz mnogo jednostavniju mrežu navodnih donatora moći da unese novac u zvanične finansije izbornih kampanja. U vezi sa time, jasno je da je većina mehanizama za nelegalno uticanje na slobodnu izbornu volju i dalje tu, te da možemo očekivati da, pod izgovorom pomoći zbog epidemije virusa korona, budu možda i značajnije prisutni nego ranije. Mislim da je svima jasno da je, bez obzira na tačan datum održavanja izbora, predizborna kampanja već počela, te da je ponovo na djelu zloupotrebe takozvane institucionalne prednosti koju DPS na svakim izborima neupitno ima”, ocijenio je Milovac.
Na sajtu ASK se u ovom dijelu pominje da je za ove izbore donacije primila još jedino izborna lista “Narod pobjeđuje”, koju predvodi Željko Komnenović.
Donaciju od 20 eura uplatila je Tijana Dragojević.
„Čestitka“ i iz Herceg Novog
U izvještaju koji se odnosi na period od 5. do 19. marta pominje se ukupno 21 ime, a svi oni uplatili su 12.900 eura u roku od pet dana. Na listi nema nikog od kandidata za odbornike u Tivtu.
Jedina uplata 13. marta došla je od potpredsjednika DPS-a, premijera Duška Markovića, koji je pomogao kampanju vladajuće partije sa 300 eura. Dan kasnije stigla je najveća uplata – 1.230 eura od odbornika Skupštine opštine Herceg Novi Andrije Radmana.
On je za izbornu kampanju dao gotovo cijelu mjesečnu platu. Prema imovinskom kartonu koji je dostavio Agenciji, prošle godine primao je oko 1.350 eura mjesečno, od čega je 225 činila odbornička naknada, a 1.124 sa redovnog posla, ali u kartonu ne piše konkretno gdje.
Drugi po donacijama bio je poslanik DPS-a Petar Ivanović, koji je za kampanju dao 1.050 eura.
To je više od polovine njegovih redovnih mjesečnih primanja, koji su prošle godine iznosili 1.820 eura. Od toga je 1.650 primao za poslaničku platu, a 170 kao vanredni profesor na Univerzitetu Donja Gorica.
Osim direktora „Čistoće“, 1.000 eura dao je i gradonačelnik Podgorice Ivan Vuković.
Po kartonu, on je prošle godine zarađivao oko 1.420 eura, a veći dio godine još nepunih 315 kao profesor na Fakultetu političkih nauka.
Što se tiče ostalih donacija, DPS-u je 900 eura dao Željko Lazarević, a 200 eura manje dao je Abedin Adžović, odbornik DPS-a u opštini Tuzi. Po 600 eura dali su Abedin Pepić i Esad Harović, po 500 poslanici Marta Šćepanović, Miloš Nikolić i Mihailo Anđušić, kao i Marina Vujanović. Sto eura manje dao je Džemal Lekić, a 300 Filip Đuranović, 220 Mensur Hodža, a 200 Danilo Drobnjak.
DPS je za samo nekoliko dana uspio da premaši ono što su za cijelu izbornu kampanju u Tivtu prikupili prije četiri godine - 8.480 eura.
Među onima koji su 2016. pomogli partiju su sadašnji i bivši gradonačelnici Ivan Novosel i Siniša Kusovac, kao i tadašnji odbornik a sada direktor tivatskog „Komunalnog“ Vlado Đukić.
Milovac: Razrađena šema unosa gotovine
Direktor Istraživačkog centra MANS-a ističe da su njihova istraživanja o donacijama političkim partijama tokom izbornih kampanja 2016. i 2018. godine pokazala da postoji dosta prostora za sumnju da se upravo kod uplata fizičkih lica u zvaničan finansijski sistem unosi novac iz nepoznatih izvora.
Istraživajući donacije DPS-a za parlamentarne izbore 2016. godine, prema riječima Milovca, sasvim je postalo očigledno da postoji veoma dobro razrađena šema kroz koju DPS unosi novac na svoje račune, pod izgovorom da se radi o donacijama.
„Jedan način je bio taj što se na ime fizičkih lica uplaćuju prilične svote novca, istog dana, u istoj poslovnici, a koliko je kompletna šema bila očigledna pokazao je slučaj ‘Vrela Ribnička’ gdje je za samo nekoliko dana izborne kampanje DPS iz najsiromašnijeg naselja u Podgorici prikupio čak 30.000 eura, od ukupno oko 600.00, koliko su prikupili od donacija iz cijele Crne Gore,“ kazao je on za CIN-CG.
“Drugi način je da visoki državni i politički funkcioneri ‘pomažu’ svoju partiju tokom kampanje, pa smo takođe zabilježili uplate u samo jednoj podgoričkoj poslovnici banke, iako se radi o funkcionerima koji dolaze iz različitih opština. Podaci govore da su uplate iz opština dolazile samo određenog dana, što ostavlja veliki prostor za sumnju da se nije radilo o dobrovoljnim donacijama, već da su velike svote unošene u finansijski sistem DPS-a planski”, kazao je Milovac.
( Miloš Rudović, Marija Krivokapić )