Ko preseli - ne može da glasa?

Ukoliko Ustavni sud ne prihvati inicijativu građanskog aktiviste Demira Hodžića prije lokalnih izbora koji predstoje na jesen u nekoliko opština, dio birača mogao bi ostati bez biračkog prava.

U važećem zakonu piše da birač na lokalnim izborima nema pravo glasa ukoliko se preselio u drugu opštinu i tamo živi manje od šest mjeseci.

Ključni zakon za sprovođenje izbora, o izboru odbornika i poslanika, tako je ponovo pod znakom pitanja jer su njegove odredbe pod lupom Ustavnog suda, a u Skupštini postoji plan da se mijenja iako za to sada nema dvotrećinske podrške. Opozicija je više puta isticala da je u Kodeksu dobre prakse Venecijanske komisije propisano da temeljni elementi izbornog zakona, posebno izborni sistem, ne smiju biti predmet izmjena u izbornoj godini. Inicijativu za ocjenu ustavnosti više članova Zakona o izboru odbornika i poslanika, Hodžić je, uz podršku više građana, kako je rekao “Vijestima”, podnio 2017. Ustavni sud je pokrenuo postupak za ocjenu ustavnosti samo odredaba koje se odnose na prava građana da budu birani za poslanike ili odbornike i za rezidentni uslov.

Hodžić je kazao da je inicijativu podnio sa grupom građana, kako bi se prije svega ispoštovao Ustav:

“A samim tim, između ostalog, građani bi u pravom smislu ostvarili pravo da biraju i budu birani, što bi i bio uvod u promjenu partitokratskog sistema. Jer upravo trenutni partitokratski sistem u kojem učestvuje vlast, većina opozicionih partija, a podržava i dio NVO sektora, koči napredak države i put prema EU”, kazao je Hodžić.

Važećim zakonom predviđeno je da pravo da bira i da bude biran za poslanika ima birač koji je navršio 18 godina života, koji je poslovno sposoban i koji ima prebivalište u Crnoj Gori najmanje dvije godine prije dana održavanja izbora. Za odbornika se može birati građanin koji je navršio 18 godina života, poslovno je sposoban, ima prebivalište u Crnoj Gori najmanje dvije godine i koji ima prebivalište u opštini, odnosno gradskoj opštini, kao izbornoj jedinici, najmanje šest mjeseci prije dana održavanja izbora. Inicijativom se navodi da za razliku od odredbe Ustava Crne Gore koja uređuje biračko pravo, biračko pravo u Zakonu o izboru odbornika i poslanika je šire određeno. Potpisnici inicijative navode da se u tom smislu Zakonom neustavno proširuju ustavni cenzusi za biračko pravo i to “poslovnu sposobnost”.

Kada je u pitanju rezidentni uslov, u inicijativi Ustavnom sudu, u koju su “Vijesti” imale uvid, navodi se da je uvođenje i proširivanje dodatnih cenzusa, uključujući i prebivalište u izbornoj jedinici najmanje šest mjeseci, biračko pravo gubi svoje obilježje jedinstvenog biračkog prava i postaje “djeljivo pravo”, ali i diskriminatorsko pravo. Upravo propisivanje boravišnog cenzusa, kako objašnjavaju, naročito njegovo razlikovanje za parlamentarne, predsjedničke i lokalne izbore, ima za posljedicu “djeljivost biračkog prava“.

Podnosioci inicijative navode da to praktično znači da će utvrđivanje dodatnog boravišnog cenzusa u opštini od šest mjeseci prije lokalnih izbora uticati da jedan broj građana koji su u tom periodu promijenili mjesto stanovanja, neće moći ostvariti svoje biračko pravo za lokalne izbore, koje su inače imali, jer ne postoji mogućnost da se upišu u birački spisak opštine u kojoj su se doselili, a moraju po službenoj dužnosti biti brisani iz biračkog spiska opštine iz koje su se iselili.

( Željka Vučinić )