Timur ima pravo na slobodu izražavanja

Viši sud u Podgorici potvrdio je presudu Osnovnog u Kotoru koji je u septembru 2019. odbacio tužbeni zahtjev kotorskog preduzeća “Maxko”, osnivača Skala radija, protiv odbornika Demokrata u SO Kotor, pjesnika, satiričara Gorana Jovanovića (Timura Tmurnog), da toj firmi isplati odštetu i javno se izvini zbog izjava o tom mediju i njegovoj uređivačkoj politici.

Vijeće Višeg suda, kojim je predsjedavala sutkinja Magdalena Zečević 26.maja potvrdilo je prvostepenu presudu Osnovnog suda u Kotoru i kao neosnovanu, odbilo žalbu koju je na nju podnio advokat Skala radija, Nikola Samardžić.

Viši sud je potvrdio i presudu kotorskog da je „Maxko“ na čijem je čelu glavni i odgovorni urednik Skala radija Slavko Mandić, dužan da Jovanoviću nadoknadi sudske troškove u iznosu od 812,5 eura.

Jovanović je lani u tri odvojene parnice pred Osnovnim sudom u Kotoru dobio procese koji su protiv njega zbog navodnih uvreda i narušavanja njihovog ličnog i poslovnog ugleda i časti podnijeli kompanija “Maxko”, Slavko Mandić i glavna i odgovorna urednica Skala radija Dubravka Jovanović, tražeći ukupno odštetu od 15.000 eura.

Na to se žalio advokat Samardžić koji je interese Skale zastupao u sva tri procesa, ali je Viši sud u Podgorici do sada potvrdio dvije prvostepene presude u Jovanovićevu korist, dok se o žalbi po tužbi Dubravke Jovanović, još nije izjasnio.

Sudije kotorskog osnovnog suda Predrag Krstonijević, Mišo Jakšić i Andrijana Zečevič-Vukićević u svojim prvostepenim presudama nisu prihvatili tvrdnje Slavka Mandića i njegovih saradnika da ih je Timur Tmurni u svojim objavama na fejsbuku, jutjubu i drugim platformama, izvrgao ruglu, vrijeđanju, oklevetao i povrijedio njihov čast i ugled, nanio im duševne bololove i prouzrokovao materijalnu štetu.

Pozivajući se na više slučajeva iz prakse Evropskog suda za ljudska prava, kotorske sudije su procijenile da se Timur nije Mandiću i Jovanovićevoj narugao kao privatnim, već kao javnim ličnostima, te da je iznio vrednosni sud o radu Skala radija i njegovog menadžmenta, na što je Timur imao pravo po Ustavu Crne Gore i po članu 10. Evropske konvencije o ljudskim pravima koji garantuje slobodu izražavanja.

Nezadovoljan ovakvim presudama, Mandić je i sam javno počeo prozivati kotorske sudije nazivajući ih sramnim i poručujući da se sada i on bavi satirom pa se sudijama obraćao kao „Krstoprdu“ i „Jakšosmrdu“, što je izazvalo oštru reakciju Udruženja sudija Crne Gore, ali i privatnu tužbu koju je protiv Mandića nakon toga podnio sudija Krstonijević.

U najnovijoj presudi Višeg suda u Podgorici, koja potvrđuje drugu od tri prvostepene presude u korist Gorana Jovanovića, njegovo i pravo svih građana na slobodu govora, mišljenja i izražavanja je afirmisano možda i snažnije i argumentovanije nego ikada do sada.

Uz ponavljanje ranije konstatovanog da su Mandić i Jovanovićka kao novinari javne ličnosti i da su dužni trpjeti i veći stepen kritike na svoj račun, kao i da Skala kao medij mora trpjeti kritike i izražavanje vrednosnih sudova gražana o načinu na koji taj medij radi, Viši sud je posebno naglasio da “sloboda izražavanja predstavlja jedan od suštinskih temelja demokratskog društva i jedan je od osnovnih preduslova za napredovanje društva i samoostvarenje svakog pojedinca”.

“Zaštita tog konvencionalnog prava nije ograničena na izražavanje istinitih faktografskih iskaza, iako istinitost iskaza ima određenu težinu i važnost prilikom procjenjivanja, već obuhvata i izražavanje kritičkih mišljenja i vrijednosnih sudova. Isto tako, nije ograničena samo na sadržaj koji se smatra neuvredljivim, ravnodušnim i nailazi na pozitivan prijem, već to pravo obuhvata i one informacije koje vrijeđaju, šokiraju ili uznemiruju“, naveo je, pored ostaloga, u svojoj presudi Viši sud, pozivajući se na nekoliko konkretnih presuda iz prakse evropskih sudova.

U presudi piše i da Skala nije dokazala da je zbog navodne Timurove kampanje protiv tog medija pretpjela materijalnu i poslovnu štetu i da su joj poslovni partneri navodno, otkazivali saradnju, i naglašava da je satiričar metaforično se izražavajući, iznosio sopstvene vrednosne sudove o radu tog medija i “tužoca (Skalu) kroz metaforične iskaze povezivao sa političkim djelovanjem”.

“Ovaj sud nalazi da tuženi (Jovanović) u svojim objavama nije povrijedio lična prava tužioca (Skale), bez obzira da li se radi o istinitim ili neistinitim informacijama. Ovo i iz razloga što informacije o političkim pitanjima doprinose debati od javnog interesa, javnost svakako ima pravo da zna takvu informaciju i bilo kakva ograničenja takve slobode izražavanja ne bi bila opravdana”, stoji u presudi Višeg suda.

Nekad je i “fašista” prihvatljiva kritika

U presudi Višeg suda piše i da je Osnovni sud u Kotoru pravilo procijenio da je korištenje termina „fašista“ u Timurovim objavama o Mandiću i Skali, te njihovo poređenje sa UDBA-om i Gebelsom “u konkretnom slučaju predstavja vrednosni sud“. Pozivajući se na konkretne presude Evropskog suda, Viši sud je konstatovao da se korišćenje takvih termina “ne opravdava automatski osudu za klevetu” i da se „generalno uvredljivi izrazi poput ‘idiot’ ili ‘fašista’ mogu smatrati prihvatjivom kritikom u određenim okolnostima“.

“Nesporno je da se tuženi izražavao kroz satiru, a upotreba vulgarnih izraza sama po sebim nije presudna u procjeni uvredljivog izražavanja, jer može da posluži samo u stilske svrhe, a po ocjeni Evropskog suda za ljudska prava, stil predstavlja dio komunikacije kao oblika izražavanja i kao takav je zaštićen zajedno sa sadržajem izražavanja”, piše u presu.

( Siniša Luković )