U Crnoj Gori se rijetko samoubistva prepoznaju kao sumnjivi slučajevi, što predstavlja veliku opasnost

Sudskomedicinska obdukcija je postupak pregleda leša i otvaranja tjelesnih šupljina radi pregleda tkiva i organa u cilju utvrđivanja porijekla i uzroka smrti, mehanizma umiranja, vremena smrti i svih drugih činjenica koje mogu biti od interesa u istražnim postupcima.

S tim u vezi, sudska medicina (anglosaksonski – forenzička patologija) se bavi smrtnim ishodima neznanih, naprasnih, ali dominantno sumnjivih smrti, kao i svih evidentno nasilnih smrti kao što su samoubistva, ubistva i nesrećni slučajevi. Dakle u svim slučajevima kada postoji sumnja da je smrt u vezi sa izvršenjem krvičnog djela, istražni organ (tužilaštvo) će narediti da se obavi sudskomedicinska obdukcija.

Slučajevi prirodne smrti

Vrlo često u djelokrugu našeg rada su i slučajevi prirodnih smrti kod sumnje na nesavjesno liječenje, kao i smrti štićenih osoba (zatvorenika, bolesnika iz psihijatrijskih ustanova i sl.), te neidentifikovanih osoba i osoba kod kojih su same okolnosti umiranja sumnjive.

Sudskomedicinska obdukcija je jedan sveobuhvatan postpuak koji se vrlo često ne završava kada obducent izađe iz obdukcione sale, već se nastavlja nizom dopunskih analiza – pregledom dostupne medicinske dokumentacije, mikroskopskim pregledom isječaka tkiva i organa, toksikološkom, mikrobiološkom i biohemijskom analizom itd.

Kvalitetno i potpuno urađena obdukcija je najvredniji i nezamjenljiv izvor podataka za bilo koji istražni ili sudski postupak. Stroga, propuštanje da se uradi sudskomedicinska obdukcija kada je to indikovano, nepovratno dovodi do kasnije nemogućnosti dokazivanja čemu smo bili svjedoci nebrojeno puta.

Patološko-anatomske obdukcije

Patološko-anatomske obdukcije su, za razliku od sudskomedicinskih, medicinske procedure utvrđivanja osnovnog oboljenja i neposrednog uzroka smrti osoba koje su umrle prirodnom smrću u bolnicama. Njih rade specijalisti patologije. Savremena medicina i brojni novi dijagnostički postupci su doprijenijeli da se značaj i potrebe za ovim obdukcijama smanje. Sudskomedicinske obdukcije se rutinski naređuju od strane tužilaca u slučajevima ubistava, saobraćajnih nezgoda, povređivanja na gradilištima, smrti bez svjedoka, kod leševa osoba koje su se vodile kao nestale, ali i u drugim slučajevima kada tužioci imaju sluha i osjećaja da treba uraditi obdukciju, odnosno kada osjete da slučaj može dovesti do potencijalnih pravnih sporova, posebno krivičnih.

Zakon obavezuje tužioca da naredi obdukciju kada postoji sumnja da je smrt u vezi sa izvršenjem krvilčnog djela. Ipak, nepodijeljenog mišljenja smo na sudskoj medicini da se slučajevi samoubistava ne obdukuju u dovoljnoj mjeri, odnosno iznimno rijetko tužioci i policija prepoznaju neki slučaj samoubistva kao moguće sumnjiv, što predstavlja veliku opasnost.

Naime, literaturna statistika je tu neumitna, jer pet odsto od svih slučajeva samoubistava koje na licu mjesta tokom vršenja uviđaja policiji izgledaju kao samoubistva zapravo su smrti nekog drugog porijekla (prirodne smrti, nesrećni slučajevi ili ubistva), a od tih pet odsto, jedna trećina budu ubistva što je krivično-pravno najvažnije u smislu otkrivanja.

S tim u vezi, ukoliko se u Crnoj Gori godišnje ne obdukuje oko 100 – 150 tijela osoba koje su navodno počinile samoubistvo (što je neka naša sudskomedicinska procjena o broju na godišnjem nivou), istražni organi su propustili da otkriju najmanje jedno do dva ubistva koja bi bila otkriveno da je u svih tih 100 – 150 slučajeva samoubistva koje bi bilo naloženo da se uradi sudskomedicinska obdukcija.

Sudskomedicinska obdukcija izaziva veliko podozrenje u narodu i sijaset redovnih pitanja prijatelja – “kako se time možete baviti!”. Ipak, zanimljivost i unikatnost svakog pojedinačnog slučaja je presudna da se ovaj posao voli. Sudski doktori su uvijek inspirisani u društvu govoriti o nesvakidašnjim slučajevima iz svoje istorije koja stvara znatiželju.

Dugo je postojao otpor među crnogorskim građanima po pitanju rada obdukcije, no danas je to ustaljena procedura u kojoj i familije pokojnika razumiju da se radi o proceduri od koje svakako ne treba bježati, jer će ista ponuditi niz odgovora za koje je prilika jedinstvena.

Iako se u nekim slučajevima može uraditi ekshumacija i obdukcija posmrtnih ostataka, vrlo često je takva zakašnjela obdukcija izvor manje kvalitetnih i nepouzdanih podataka za pravne postupke.

Kvalitetno i potpuno urađena obdukcija je najvredniji i nezamjenljiv izvor podataka za bilo koji istražni ili sudski postupak

Ipak, zanimljivost i unikatnost svakog pojedinačnog slučaja je presudna da se ovaj posao voli. Sudski doktori su uvijek inspirisani u društvu govoriti o nesvakidašnjim slučajevima iz svoje istorije koja stvara znatiželju

Jedan radni dan specijaliste sudske medicine

Pokušaću da se prisjetim jednog svog radnog dana od jutros u šest sati i 45 minuta do večeras u 22 časa (piše Nemanja Radojević, specijalista sudske medicine u Kliničkom centru Crne Gore (KCCG)).

Od redovnih jutarnjih kolegijuma menadžmenta i kolegijuma direktora KCCG, gdje redovno prisustvujem kao pomoćnik direktora za kontrolu kvaliteta i unapređenje medicinskih usluga, preko jutarnjeg sastanka na sudskoj medicini gdje elaboriramo obdukcije obavljene tokom prethodne sedmice, zabava počinje...

Naime, prvo sam razmatrao sve moguće aspekte prigovora i nezadovoljstva familije jednog novorođenčeta sa nekim nesvakidašnjim oboljenjem, te je uslijedilo jedno suđenje u Osnovnom sudu za razbojništvo, potom odlazak u UIKS radi antropološkog vještačenja osumnjičenog za bombaški napad, potom sudskomedicinsko vještačenje tjelesnih povreda u Osnovnom državnom tužilaštvu zbog prijave za policijsku torturu, potom izrada desetak pisanih nalaza za tjelesno povređivanje u različitim krivničnim predmetima od kojih su tri hitna – pritvorska, potom pregled mikroskopskih isječaka za jednu veoma zanimljivu obdukciju iz Kotora gdje je čovjek naprasno umro u bolnici zbog nekih neobičnih jakih bolova u trbuhu kod osobe koja nije osuđivana za porodično nasilje, kada ljekari nisu stigli da utvrde o čemu se radi (a sumnjali su na trovanje), pa čak ni poslije same obdukcije nije bilo jasno koji je uzrok smrti.

Mikroskopija je riješila dilemu do nivoa da vjerovatno imamo slučaj za publikaciju kao rijedak slučaj (rare case report); te je potom uslijedio dogovor sa zaštitnikom ljudskih prava i sloboda Crne Gore u vezi posjete bolnici u Dobroti gdje se dešavaju neki sudskomedicinski veoma zanimljivi događaji (o kojima ne mogu da pričam).

Potom je uslijedilo razmatranje sumnje u vezi sačinjavanja lažne medicinske dokumentacije pred Ministarstvom pravde u jednom predmetu gdje osuđeno lice izbjegava da služi zatvorsku kaznu zbog navodne bolesti.

Nakon čega razmatranje ponude za nabavku tečnog hromatografa za toksikološku laboratoriju kojom bi se napokon počelo vršiti redovno rutinsko i sistematsko analiziranje bioloških uzoraka na prisustvo psihoaktivnih supstanci kod osoba iz saobraćajnih događaja i slično (kao što je trenutno slučaj samo za alkohol), potom serije telefonskih i Viber konsultacija sa tužiocima iz cijele države u vezi različitih događaja gdje postoji sumnja da je izvršeno krvično djelo, i tako u nedogled. I tako manje-više svaki dan. I vikendom! Dakle, sudska medicina je veoma zanimljiva, ali i naporna.

( Nemanja Radojević specijalista sudske medicine u KCCG )