Sukob interesa ugrožava sistem obrazovanja

Sistem obrazovanja mora da procijeni i analizira rizike koji se odnose na sukob interesa, posebno kad je u pitanju zapošljavanje, kontrola rada zaposlenih, ali i da zabrane prijem poklona nastavnom osoblju i pronađe mehanizme za sprečavanje moguće zloupotrebe službenog položaja.

Oism toga, preporučila je Agencija za sprečavanje korupcije, neophodno je da u sistemu obrazovanja budu zaštićeni zaposleni koji prijavljuju korupciju ili druge nepravilnosti (zviždači).

“Treba sprovesti i druge procese koji mogu sadržati rizike od korupcije ili neetičnog ponašanja”, navodi se u godišnjem Izvještaju o donošenju i sprovođenju planova integriteta, u dijelu koji se odnosi na sektor obrazovanja. ASK preporučuje uvođenje mjera koje se odnose na redovno dostavljanje imovinskih kartona čelnika ustanova, vođenje evidencije poklona i obavezu njihovog prijavljivanja,...

Preporučuju utvrđivanje jasnih kriterijuma za raspodjelu fonda časova nastavnicima, usavršavanje interne procedure koja se tiče bezbjednosti u procesu pripreme eksternih ispita, obezbijediti transparentnost prilikom raspodjele mjesta u studentskim domovima...

Iz ASK preciziraju da je glavni rizik u crnogorskom obrazovanju sukob interesa. Iz institucije na čijem je čelu v.d. direktora Savo Milašinović dali su više od 30 preporuka za uvođenje mjera u ovoj oblasti.

“Osnovni rizik koji je najučestaliji u planovima integriteta u sistemu prosvjete je sukob interesa (388 osnovnih rizika). Slijedi narušavanja principa transparentnosti (313), nedozvoljeno lobiranje ili drugi nejavni uticaj (286), narušavanje integriteta institucije (266) i donošenje nezakonitih odluka (255)”, navodi se u dokumentu na sajtu Agencije.

Na osnovu procjene podložnosti određenih radnih mjesta i radnih procesa za nastanak i razvoj korupcije i drugih oblika pristrasnog postupanja javnih funkcionera i zaposlenih, institucija donosi plan integriteta koji sadrži mjere kojima se sprečavaju i otklanjaju mogućnosti za nastanak i razvoj korupcije i obezbjeđuje povjerenje građana u njihov rad.

Plan integriteta, prema Zakonu o sprečavanju korupcije, sadrži ocjenu izloženosti institucije korupciji i drugim oblicima narušavanja integriteta, opis radnih mjesta i poslova koji su naročito podložni tome, vrste rizika, postojeće mjere kontrole, kao i preventivne mjere za smanjenje rizika.

Sistemom su obuhvaćena 252 organa – 18 predškolskih ustanova, 160 osnovnih i 43 srednje škole, 14 muzičkih škola, 3 obrazovna centra, 3 resursna centra, Ispitni centar, 6 domova učenika, jedna viša škola i tri visokoškolske ustanove, i svi su do kraja 2019. godine donijeli plan integriteta.

U planovima integriteta u ovom sistemu identifikovano je ukupno 3.339 rezidualnih rizika.

Najveći broj rizika prepoznatih u tim planovima je niskog intenziteta – 51,3 odsto, srednjeg intenziteta 45,2, a rizika visokog intenziteta 3,5 odsto. Najveći intenzitet rizika 2016, kao i 2019. godine, zabilježen je podsistemu visokoškolstva i u predškolskim ustanovama.

Prema tabeli u izvještaju Agencije, podsistem sa rizikom najvišeg stepena od 35,3 odsto je Ispitni centar.

Od ukupnog broja mjera za smanjenje ili otklanjanje rizika, organi vlasti u ovom sistemu su izvijestili da je ukupno realizovano 79,7 odsto, djelimično realizovano njih 11,1 odsto a nije 9,2 odsto mjera.

“Iako je procenat realizovanih mjera, prema izvještajima dostavljenim 2019. godine, znatno veći od onog ostvarenog prethodne dvije godine, taj podatak treba uzeti sa rezervom, s obzirom na to da je prethodne izvještaje karakterisao visok procenat mjera o čijoj realizaciji organi u ovom sistemu nijesu adekvatno izvijestili,” smatraju u Agenciji.

Realizovan veliki broj provjera plagiranja

U dijelu koji se tiče oblasti “Plagiranje seminarskih, diplomskih, magistarskih i doktorskih radova“, kao mjera za smanjenje, odnosno otklanjanje rizika predložena je upotreba softvera za provjeru plagijarizma i izrada priručnika za pravilno citiranje i navođenje izvora.

Za ovu predloženu mjeru, Univerzitet Crne Gore je izvijestio da je mjera realizovana, jer je nabavljen softver za otkrivanje plagijata i donijeti akti vezani za njegovu primjenu. Univerzitetske jedinice primjenjuju softver.

“UCG je od dana korišćenja softvera realizovao veći broj provjera, prilikom čega je vraćeno na korekciju nekoliko magistarskih radova i par doktorskih disertacija, gdje je bilo riječ o dodatnim pojašnjenjima i ispravkama. Takođe, od novembra mjeseca 2018. godine na sajtu univerzitetskih jedinica, mogu se naći ponuđeni linkovi, koji su ponuđeni profesorima, saradnicima i studentima da u cilju unapređenja akademskog pisanja vrše provjeru rada putem softvera koji su dostupni za besplatno korišćenje i na taj način se u ranoj fazi može uvidjeti da li postoji preklapanje, odnosno da li je potrebno da se izvrše određene korekcije u radovima”, navodi se u dokumentu Agencije.

( Mlloš Rudović )