Prauzor svijeta

Svijet se u pojedinim tradicijama predstavlja knjigom. Prema učenju Ibn Arabija, čuvenog špansko-arapskog mistika panteističkog usmjerenja, svijet je ogromna knjiga. Slova u toj knjizi sva su ispisana istim mastilom i prepisana za vječnim stolom pomoću božanskog pera. Knjiga je simbol skrivenog, transcendentalne tajne, shvaćena kao svetinja i materijalizacija tajanstvenih sila. Prototip svih drevnih pisama. Svi događaji su zapisani u ovoj knjizi, u njoj svako predstavlja jedno slovo. Riječ je o svetoj knjizi, arhetipu; judaizam i islam razrađivali su doktrinu o predvječnom postojanju svetog teksta - Tore ili Kurana, kao norme za još nestvoreni svijet. Ideja prauzora svih knjiga nalazimo u jevrejskoj mistici, gdje se govori o prvobitnoj, pra-Tori, metafizičkoj i transcendentalnoj.

Motiv praknjige ili prvobitne knjige, upućuje na knjigu iz kasnije jevrejske tradicije, na Zohar ili „knjiga sjaja“, središnje djelo jevrejskog mističnog učenja, kabale. Tajna knjige sadržana je u slovima. U jevrejskoj mističnoj raspravi „Knjiga stvaranja“, svijet je stvoren od slova. Rene Genon ističe vezu između simbolike drveta i knjige: listovi drveta i slova iz knjige predstavljaju sva bića svijeta. Koncepciju svete knjige nalazimo i u Indiji, gdje se za Vede kaže da stvaraju svijet. U drevnom Egiptu samo pisanje i knjiga su imali sakralni karakter. U Egiptu je i nastala kasta „sveštenoknjiževnika“ koji su postali nosioci religioznih predstava. U ritualnim povorkama egipatski pisari hodali su sa mastionicom i perom u rukama. U svijetu bogova, egipatski pisari dobiće svog predstavnika u licu boga Tota. Kod Egipćana već susrećemo svete i tajanstvene knjige poput „Knjige mrtvih“.

Samo pisanje okruženo je misterijom. U Starom zavjetu nalazimo sliku natprirodne inicijacije. Knjiga je simbol božje tajne koja se otkriva samo posvećenima u „ Knjizi proroka Jezekilja“ posvećenom u proroke prikazan je svitak i potom mu je rečeno da ga proguta: “Sine čovječiji, nahrani svoj trbuh i crijeva svoja napuni ovim svitkom“. Gutanje knjige javlja se kao simbol posvećivanja u transcendentalnu tajnu i kod autora Apokalipse: “I uzeh knjižicu iz ruke anđela i pojedoh je i bješe u ustima mojim slatka kao med, a kada je pojedoh, bješe gorka u trbuhu mojem“. Bibilija se u hrišćanstvu naziva „knjigom nad knjigama“. Postoji njen kult kao svete knjige koji drži ravnotežu u bogastvu i složenosti univerzuma.

( Goran Gligorović )