Odlazak velikog erudite i neumornog istraživača

U rano jutro prvog februara 2018. godine u vječnost je zakoračio Vojislav D. Nikčević, u 72. godini života, veliki erudita, izuzetan intelektualac, neumorni istraživač, čovjek renesansnog duha, hrabar, dosljedan, nezavisan u svemu.

I za njega važi ona davno izrečena misao Iva Andrića: ''Smrt briše samo nestvarne veličine, a istinske učvršćuje i uzdiže''. Vojo odlazi, ali ostaje njegovo ime i zamašno književno i naučno djelo, čiji će značaj u budućnosti bivati sve veći. Jer, Vojislav D. Nikčević je, među rijetkim, hrabrim i dalekovidim, otvorio neke zarasle, nepoznate ili skrivane dveri drevne slovenske i crnogorske prošlosti i ukazao na pravac i smjer budućim istraživačima u njenom izučavanju i rasvjetljavanju, bar onima koji budu dorasli da nastave njegovim putem.

''A život nije isto što i polje preći'', pisao je Boris Pasternak. Cijelog života Vojislav D. Nikčević se borio sa neznanjem, vidljivim i nevidljivim neprijateljima, naročito bolešću, ali je sve savlađivao duhom, znanjem i poštenim radom.

Rođen je 6. aprila 1946. u Kraljevu. Osnovnu i srednju školu završio je u Beogradu. Diplomirao je na Katerdi za opštu književnost sa teorijom književnosti na beogradskom Fililoškom fakultetu 1973. godine. Studentska ljubav sa koleginicom sa studija Kornelijom Ivanovski krunisana je brakom u kome su dobili ćerke Bojanu i Lenu. Najduže je živio u Podgorici, a posljednje vrijeme u Baru gdje je istekao pješčanik njegovog života. A vjekovaće u Beogradu.

Po završetku studija počeo je da radi kao novinar na Televiziji Titograd, kao urednik filmskog programa i redakcije odnosa sa inostranstvom. Zatim je u dva navrata bio urednik kulturne rubrike u ''Pobjedi'', te urednik feljtona, s koje dužnosti je pošao u penziju.

Kao vrstan poznavalac književnosti objavio je nekoliko izuzetno značajnih knjiga: ''Ideološka svijest i estetski kriterijumi''; ''Njegoš i gnoza''; ''Mit i ep''; ''Gnostička kultura u Crnoj Gori'', kao i brojne članke, rasprave i studije u naučnoj periodici, te zamašne predgovore i komentare uz pojedina djela. Bio je specijalista za srednji vijek i arhajsku antiku, čime se bavio od 1975.godine.

Poseban značaj ima njegov priređivački i prevodilački rad. Za priređena djela pisao je uvodne studije i komentare, nezaobilazne i za naučnike i za laike. Priredio je: ''Istorija Seldžuka''; ''Knjiga dva principa''; ''Spis o nastanku islama''; ''Drevni persijski spisi''; Konstantin Porfirogenet ''O upravljanju Carstvom''; Patrijarh Nikifor, ''Protiv ikonoklasta, Gnostički spisi''. Takođe, priredio je i djela koja su nastala u XX vijeku, a odnose se na vizantijsku prošlost: Žak Zeler ''Počeci hrišćanstva na Balkanu''; Venecia Kostas ''Pozorište u Vizantiji''; Kristifor Valter ''Ikonografija vaseljenskih sabora u vizantijskoj tradiciji''... Bio je stručni saradnik tokom pripreme i prevođenja ''Istorijskog rječnika srednjeg vijeka''. U okviru edicije ''Književnost Crne Gore XII-XIX vijek'' priredio je i opremio tom ''Pisci slovenskog srednjeg vijeka''.

Priredio je i opremio uvodnim studijama, komentarima, listama i rječnicima dvadesetotomnu ediciju srednjovjekovnih dokumenata latinske i grčke provenijencije ''Monumenta Montenegrina'' i dvotomnu zbirku ''Miscellanea Slavorum'', koje imaju kapitalan značaj za izučavanje dalje prošlosti Crne Gore i njenog bližeg i daljeg okruženja - cijelog Ilirika. Za ediciju ''Monumenta Montenegrina'' dobio je Trinaestojulsku nagradu, a nosilac je i više drugih nagrada i društvenih priznanja. Sarađivao je sa više kulturnih naučnih usanova u zemlji i inostranstvu. U Crnoj Gori sa Ministarstvom kulture, Istorijskim Institutom, Dukljanskom akademijom nauka i umjetnosti, Državnim arhivom Crne Gore, CID-om, Unireksom, a posebno i najviše sa Maticom crnogorskom.

Sa istoriografskog stanovišta poseban značaj imaju njegove knjige koje se u širokom rasponu bave istorijom Crne Gore: ''Književnost Duklje i Prevalitane''; ''Prevalitana i Kraljevstvo Slovena''; ''Duklja i Prevalitana''; ''Duklja i evropska Sarmatija''; ''Duklja i Velika Skitija'' i ''Romani i Romeji-Ogledi i studije''.

Zamašni, izuzetno značajni i vrijedni naučni opus Vojislava D. Nikčevića treba tek da bude proučen i ugrađen u nova naučna sazdanja, udžbenike i priručnike.

On je prvi put u crnogorskoj istoriografiji svojim studijama predstavio naučnoj i široj javnosti antičku i srednjovjekovnu građu, hronike, brojne dokumente, uglavnom nepoznate ili namjerno zaobilažene u balkanskim istoriografijama koji svjedoče o tromilenijumskom prisustvu predaka Slovena, Skita i Sarmata, na Balkanu. Istraživao je u najpoznatijim i najvećim evropskim arhivima i bibliotekama, učestvovao na naučnim skupovima i simpozijumima. Radio je u više navrata u inostranstvu u specijalističkim centrima, najviše u Francuskoj. Njegove studije su zasnovne na najnovijim istraživanjima i saznanjima evropskih, prvenstveno francuskih i ruskih naučnika, istoričara, arheologa i paleolingvista. Posebno je zanimljivo kako se institucionalizovalo prvo Skitsko, potom njegov nasljednik Sarmatsko carstvo i konačno, Kraljevstvo Slovena (Veliko i Malo), čije insignije moći su nasljeđivali i nosili i vladari iz dinastije Vojislavljevića. Zato njegove studije čekaju na naučnike, istoričare posebno, koji su kadri da nastave istraživanja koja je on započeo, i zaista, bio je živa institucija.

Vojo odlazi, ali ostaje njegovo djelo, nedovoljno pročitano i naučno valorizovano, čije vrijeme tek dolazi.

Vrlo sam počastvovan što sam sa Vojom D. Nikčevićem bio saradnik i prijatelj. Utoliko mi je bolniji njegov odlazak.

( Marijan Mašo Miljić )