Banke da ne nameću ono što nije po odluci o moratorijumu

Iako je Centralna banka (CBCG) odlukom o moratorijumu na kredite obavezala banke i mikrofinansijske institucije da klijentima koji su stopirali otplatu kredita ne mogu naplaćivati troškove poput zatezne kamate, administrativnih troškova moratorijuma, eventualnog aneksiranja ugovora... ili mijenjati ugovore o kreditu, u praksi je situacija drugačija.

“Vijestima” su se žalili građani kojima su pojedine banke i mikrofinansijske institucije naplatile ili pokušale da naplate dodatne troškove, a to potvrđuju i iz vrhovne monetarne institucije koja je dobila prigovore klijenata.

Redakciju je kontaktiralo više korisnika moratorijuma kod Prve banke, a ti klijenti tvrde da su im, uz uvećanu ratu koja ih sljeduje nakon moratorijuma, “ispostavljeni dodatni troškovi mimo odluke CBCG”, da im je “obračunata naknada od 50 eura”, a tvrde i da im nije objašnjeno po kojem osnovu.

Više građana je saopštilo da će sačekati odgovore banaka čiji su klijenti, a ukoliko ostanu nameti koje smatraju mimo odluke CBCG, da će se žaliti regulatoru i obavijestiti nas o njihovim nazivima.

Prva banka: Nije bilo dodatnih naknada

“Vijesti” su pitale CBCG da li su dobili žalbe na postupanje Prve banke i šta građani da rade, a ogovoreno je da je Centralna banka utvrdila da je kreditor naplatio naknadu na ime produženja trajanja moratorijuma, te da je po njihovom nalogu problem otklonjen i novac vraćen.

U Prvoj banci, koju kontroliše brat predsjednika države, biznismen Aco Đukanović, kažu da su sve aktivnosti u vezi s privremenim moratorijumom na kreditne obaveze sproveli u skladu s odlukom CBCG.

“Za vrijeme trajanja moratorijuma, sve banke su obračunavale redovnu kamatu koja se nije odmah naplaćivala, već se pripisivala glavnom dugu. Iz tog razloga, nakon isteka moratorijuma, dolazi do malog povećanja iznosa anuiteta u odnosu na inicijalni, o čemu su svi klijenti od samog početka primjene ove mjere bili obaviješteni putem medija i internih kanala komunikacije banke. Klijentima kojima je bio odobren moratorijum, u skladu s odlukom CBCG, Prva banka nije naplaćivala nikakve dodatne naknade. Sve naknade koje Prva banka obračunava i naplaćuje imaju svoj jasan naziv i tačno određen iznos, a mogu se vidjeti na veb stranici banke”, zvaničan je odgovor Prve banke, dostavljen “Vijestima”.

CBCG: Vratili nezakonito naplaćenu naknadu

Iz Centralne banke kažu da su, u okviru redovnih aktivnosti usmjerenih na zaštitu prava korisnika kredita, ispitali osnovanost telefonskim putem podnijetog prigovora korisnika kredita i utvrdili “da je kreditor obračunao i naplatio naknadu na ime produženja perioda trajanja moratorijuma”.

“Postupajući po nalogu Centralne banke, kreditor je stornirao naknade i vratio korisniku kredita cjelokupan iznos nezakonito naplaćenih naknada”, piše u odgovoru CBCG na interesovanje o žalbama na Prvu banku.

Ponavljaju da bankama i MFI nije dozvoljeno da mijenjaju odluku o moratorijumu kojim bi se mijenjala suština definisanih mjera i gdje bi se korisnicima kredita nudili uslovi korišćenja moratorijuma koji su nepovoljniji u odnosu na one predviđene odlukom. Naglašavaju da su korisnicima kredita “na jasan i nedvosmislen način ukazivali da kreditori ne mogu zahtijevati, niti naplaćivati, nadoknadu administrativnih troškova u vezi s korišćenjem moratorijuma, uključujući bilo koje troškove eventualnog aneksiranja ugovora o kreditima i kolateralima”.

Prava i šta može po odluci

Zakonom je ustanovljeno pravo klijenta da, ako smatra da se kreditor ne pridržava odredaba zakona, zaključenog ugovora ili dobre poslovne prakse, u pisanoj formi podnese prigovor kreditoru.

Banka ili MFI je dužna da, u zakonom propisanim rokovima, u pisanoj formi odgovori na dostavljeni prigovor klijenta i pruži potrebna pojašnjenja, kao i da obezbijedi pristup drugim podacima koji mogu biti dostupni klijentu u skladu sa zakonom.

“Ako kreditor ne odluči blagovremeno o prigovoru klijenta ili odbije prigovor, klijent može podnijeti zahtjev CBCG za sprovođenje postupka nadzora. CBCG će razmotriti i u skladu s ovlašćenjima, postupiti po dostavljenim prigovorima klijenata”, podsjetili su u vrhovnoj monetarnoj instituciji.

Prvi moratorijum do 90 dana na kredite zbog korona krize uveden je 23. marta i omogućen je svim klijentima po želji. Korisnik kredita ne plaća rate (glavnicu i kamatu) tokom moratorijuma, a obračunava mu se ugovorena kamata za period čekanja, koja se naplaćuje raspodjelom na cjelokupni preostali dug. To je uvećalo blago (ili nešto više ako je veći iznos obaveza) mjesečnu ratu klijentu koji je želio odlaganje otplate, a u ukupnom iznosu na sve odobrene moratorijume bankama je to donijelo dodatnih oko 19 miliona eura.

Banke ne smiju naplaćivati administrativne troškove moratorijuma, bilo kakve naknade, zatezne kamate...

CBCG je nedavno produžila moratorijum za još tri mjeseca, ne svim klijentima nego onima za koje banke procijene da su finansijski ugroženi, uz iste uslove kao i za prvi moratorijum.

Prigovori na banke

U CBCG kažu da su u cilju pravilne primjene odluke o moratorijumu utvrđivali osnovanost svih dostavljenih prigovora klijenata banaka u Crnoj Gori i pružaoca finansijskih usluga. Nije precizirano koliko im je stiglo ukupno pritužbi građana na novi obračun kredita iz moratorijuma.

Tvrde da se manji broj žalbi odnosio na primijenjeni model otplate obaveza nakon isteka moratorijuma, odnosno na iznos dugovanja, nakon što je ugovorom definisana kamata, koju je kreditor obračunavao tokom moratorijuma, pripisana dugu i ravnomjerno raspoređena na preostali rok dospijeća.

“U cilju zaštite prava i podizanja nivoa informisanosti korisnika kredita telefonom i u pisanoj formi pružali smo dodatna pojašnjenja o uslovima, načinu ostvarivanja prava na moratorijum i modelu otplate obaveza nakon isteka moratorijuma. Dostavljeni prigovori korisnika kredita dominantno su se odnosili na zahtjeve u cilju aktiviranja prava na moratorijum na otplatu kredita i produženje perioda trajanja moratorijuma”, rekli su u CBCG.

CBCG o slučaju u MFI: Ne mogu jednostrani ankesi ugovora o kreditu

“Kreditno sam zadužen kod mikrofinansijske institucije Montekredit i nijesam korisnik moratorijuma. Dobio sam obavještenje da potpišem aneks ugovora o kreditu s novim obračunom gdje se mijenjaju uslovi kredita uz prijetnju aktiviranja obezbjeđenja ako ne potpišem aneks. Da li ovo znači da MFI u Crnoj Gori mogu da rade kako hoće i da traže nove anekse, bilo da je klijent u moratorijumu ili ne. Uz to, uvećava se rata po euro i onima koji nijesu koristili moratorijum, pa do 12 eura za klijente koji su aktivirali tu mogućnost”, piše u dopisu jednog od klijenata MFI koji je dostavio mejl korespodenciju s CBCG o svom problemu.

“Vijesti” su o ovom konkretnom slučaju pitale CBCG, kao i da saopšte građanima da li MFI imaju pravo da ispostavljaju takve zahtjeve i šta klijenti da rade.

Iz CBCG su kazali da su, postupajući po žalbi klijenta mirkofinansijske institicije, ukazali da je izmjena bitnih elemenata ugovora o kreditu moguća isključivo ako je prethodno pribavljena saglasnost korisnika kredita, odnosno ako postoji obostrana volja ugovornih strana.

“U slučaju da korisnik kredita nije saglasan s izmjenom, kreditor ne može jednostrano izmijeniti uslove iz ugovora o kreditu koji se odnose na bitne elemente tog ugovora. S tim u vezi, odredbe zakona da ugovor bude zaključen u određenoj formi odnose se i na sve docnije izmjene i dopune”, odgovorili su iz CBCG.

Dodaju da u postupcima neposrednih kontrola kreditora, Centralna banka preventivno interveniše, ukazujući kreditorima da su nezakonite ugovorne odredbe koje ustanovljavaju njihovo, na bazi parametara koji nijesu precizno definisani, samostalno procjenjuje ispunjenost uslova za promjenu bitnih elemenata ugovora.

( Marija Mirjačić )