Urbani impuls mijenja gotovo sve
Polifonija i koloritnost u ovoj oblasti ljudskog života kao da je konačno nadvladala patrijarhalnu jednoznačnost iz prošlosti
Zanimljivo je da u odnosima među članicama ovog ženskog kvarteta nema konflikta. Pogotovo je interesantno da Lidija i Milva, prva legitimna ljubavnica, druga prijateljica i intimna povjernica glavnog junaka, idu za tim da upravo sa njim obrazuju intelektualni trio koji dio slobodnog vremena provodi zajedno, istražujući šta urbani topos u kom žive ima da ponudi. Zaslugu za to svakako ima Braunovićev sofisticirani pristup erotskom i seksualnom, njegova distanciranost i viđenje prije svega estetske dimenzije u svemu. Prvi poljubac sa Lidijom tako se opisuje kao konstrukt, dakle, neka vrsta estetske nadgradnje, koja se inače ističe u svemu. Intimni odnos sa njom opisan je sa izvjesnom duhovitom, pa i ironičnom notom (Privatna galerija, 58.st.). Relacija prema Milvi, iako leluja na ivici da se pretvori u intimnu u standardnom smislu, ostaje nerazriješena i u stanovitom polju napetosti jer Baki Braunović povlači kočnicu kad se to od njega najmanje očekuje i sve završava upravo u mješavini erotsko-estetskog doživljaja koji na čitaoca ostavlja snažan dojam (118.st.).
Ubacivanje politike: Deus ex machina
Pa u čemu je onda vic i gdje se, inače harmonični odnosi među akterima ovog dinamičnog trija, zagužvavaju i kako se raspliću?
Negdje pred kraj Privatne galerije sve se zakomplikuje, ništa manje nego vanjskim faktorom. Politikom, ili još preciznije predsjednikom, kao njenom nužnom inkarnacijom, onda kada ovaj samim svojim prisustvom, poput kakvog deus ex machina, odjednom postane mjerilo stvari i faktor koji bitno utiče u kom će pravcu događaji i međuljudski odnosi krenuti. Kad sirota Lidija, svjesna zavisnosti filmske umjetnosti kojom se bavi od političara i budžeta koji upravo oni odobravaju, grozničavo potraži njegov afirmativan stav za svoj rad. I prema ocjeni svog intimnog prijatelja Bakija Braunovića tako iznevjeri ono primarno, dozvoli da poslovna i pogotovo politička dimenzija postanu mjera stvari. A to će reći, da rugobna tranziciona stvarnost nadvlada i erotsko i estetsko do kojih on neobično drži i koje se kao vrijednost dobro držalo upravo do te kobne promotivne večeri koja se inače održavala u pomalo grozničavoj, tipično tranzicionoj atmosferi koju diriguje i orkestrira niko drugi nego aktuelna politika i političari.
Slučaj Ognjena Spahića
Roman Hansenova djeca Ognjena Spahića interesantan je utoliko što je neka vrsta otklona od najčešće prakse crnogorskih prozaista da se erotsko i seksualno sagledavaju u svijetu muško - ženskih relacija i da je savremena Crna Gora onaj topos koji čini njihov begraund - dakako onaj koji te odnose uveliko determiniše. U ovom romanu, čija radnja je smještena u jedan leprozorijum na nekoj vrsti ničije zemlje i čiji junaci su internacionalna družina, nastoji se u velikim idejama i nadređenom humanizmu koji prožima u prvom redu dvojicu glavnih aktera, pronaći ravnoteža svemu animalnom i nagonskom u čovjeku. Rezervisanost prema ovom posljednjem kao da potvrđuje i sama činjenica da je stara Margareta Josipovič, jedina žena na ovom ukletom mjestu, zapravo van igre kad su u pitanju i erotika i seks. Vjerovatno nimalo slučajno i upravo zbog težnje da etičko i filozofsko budu ono primarno, Spahić je jedinu istinski erotski i seksualo nabijenu scenu smjestio u pseću družinu (107.st), potvrđujući da ono postoji, ali kao neka vrsta prijetećeg faktora.
Snažna spisateljska imaginacija koja prati Hansenovu djecu čini se da otvara mogućnost da u narednom periodu bude napisan roman koji će problematizovati teme erotskog i seksualnog na jedan novi način, a ako treba i odvedu ga u druge, više futurističke i science fiction vode. To je i razlog zbog koga se eksplicite i bavimo njime u ovom tekstu.
Zaključak: Polifonija kontra jednoznačnosti
Tačno je da je mnogo toga što ovu temu čini kompleksnom i atraktivnom ostalo u sferi mišljenog i samo naznačenog u raspravama i dijalozima literarnih junaka koji u sitne noćne sate doživljavaju izuzetno inspirativne trenutke (Privatna galerija, st. 77.).
Da roman, čija naracija razvija i podržava jedan radikalno futuristički stav o erotskom i seksualnom, tipa Hakslijevog čuvenog romana Vrli novi svijet, nije još napisan u crnogorskoj književnosti, pa ipak, može se reći da je zahvaljujući muškom pismu i prozaistima koji su se uhvatili u koštac sa savremenim trenutkom i složenošću tranzicionih procesa, mnogo toga postalo drugačije. U svakom slučaju, svježije i tematski raznovrsnije. Pomjerenost konteksta i spisateljskog fokusa prema urbanom toposu nije značila potpuno nestajanje ruralnog svijeta i njegove patrijarhalne normativne matrice, ali je naznačila da se sve buduće velike društvene bitke, uključujući i nove poglede, među kojima su svakako novo viđenje erotskog i seksualnog, imaju odigravati upravo u koordinatama urbanog toposa. Polifonija i koloritnost u ovoj oblasti ljudskog života kao da je konačno nadvladala patrijarhalnu jednoznačnost iz prošlosti. Prošlosti, koja se, kako pokazuje nekoliko puta ponavljana epizoda iz fast food kioska Kod ludih krava (Privatna galerija, 138.st), žilavo bori i održava prije svega na strahovima i neznanju o tom novom, koloritnijem i polifoničnijem svijetu koji vreba van granica poznatog i već toliko puta oprobanog.
( Ljiljana Bulajić )