Kako je svijet u posljednjih 70 godina dobio više od 70 barijera
Neke od njih danas su turističke atrakcije, ali su i u drevnoj prošlosti, kao i danas, ovakve barijere predstavljale mjesto na kom počinje patnja, završava se ili počinje put ka neizvjesnoj budućnosti.
Od Kineskog, preko Berlinskog, do zida na granici između Sjedinjenih Američkih Država i Meksika i planirane žičane ograde na granici Srbije i Severne Makedonije - barijere za sprečavanje ulaska drugih naroda postavljane su kroz istoriju širom sveta.
Neke od njih danas su turističke atrakcije, ali su i u drevnoj prošlosti, kao i danas, ovakve barijere predstavljale mesto na kom počinje patnja, završava se ili počinje put ka neizvesnoj budućnosti.
Iako datiraju iz drevnih vremena, ovakve barijere dobile su naročit značaj u poslednjih 30 godina, kada je između različitih država sveta postavljeno čak više od 50 zidova i ograda kako bi se sprečio ulazak ljudi na teritoriju na kojoj je podignut.
Dok oni koji se zalažu za njihovo postavljanje tvrde da sprečavaju ilegalnu imigraciju, krijumčarenje droge i terorizam, kritičari smatraju da su neefikasni i preskupi.
- Amnesti: Zlostavljanje migranata na „Balkanskoj ruti"
- Kako ljudi koji su napustili dom dočekuju Svetski dan izbeglica u Srbiji
- Šesnaest saveznih država tužilo Trampa zbog zida
U predmoderno doba često su građeni da sačuvaju useve, a neki od njih danas su pod zaštitom Uneska.
U novijoj istoriji, zidovi su često dizani da zaštite od ratnih napada, a u poslednje vreme od dolaska izbeglica i migranata.
Pogledajte i kako deca provode vreme ispred Meksičkog zida
Prema podacima Američke agencije za izbeglice, do kraja Drugog svetskog rata na svetu je bilo sedam zidova podignutih u modernoj istoriji.
Do pada Berlinskog zida 1989. broj se popeo 15, a prema podacima ove agencije iz 2017, na svetu je bilo čak 77 barijera.
U međuvremenu, podignuto je još nekoliko, a u planu je i dalja gradnja.
Poslednja ovakva barijera - žičana ograda kod Preševa na granici Srbije i Severne Makedonije čije je postavljanje nedavno počelo, kako se navodi - treba da spreči eventualne masovne ilegalne prelaske granice izbeglica i migranata, rečeno je nedavno za Radio Slobodna Evropa (RSE) u lokalnoj samoupravi u Preševu.
Sedam drevnih zidova
U mnogim člancima i istorijskim istraživanjima, izdvaja se nekoliko najznačajnijih zidova.
Građeni i pre nove ere i u našoj eri i uticali su na padove nekih velikih dinastija, ali i njihov opstanak.
Kineski zid
Verovatno najpoznatiji zid na svetu, građen je duž istorijskih severnih granica Kine radi zaštite kineske države i carstva od racija i invazija različitih nomadskih grupa evroazijskih stepa.
Nekoliko zidova je izgrađeno još u sedmom veku pre nove ere, a oni su kasnije spojeni u jedan veći i jači zid, i danas čine celinu.
Izgradnja je započela na severu Kine u sedmom veku pre nove ere i trajala je dva milenijuma.
Tokom izgradnje je navodno stradalo oko milion radnika, a zid se zbog toga naziva i „najduže groblje na Zemlji".
Posebno je poznat deo zida koji je izgrađen između 220. i 206. godine pre nove ere u vreme Ćin Ši Huanga, prvog cara Kine, ali od njega je danas malo ostalo.
Najveći deo postojećeg zida potiče iz perioda dinastije Ming.
Iako se široko veruje da je dug oko 8.800 kilometara, Kina je 2012. objavila sporno istraživanje koje tvrdi da je zid u stvari dug skoro 21.200 kilometara, što je više od polovine obima Zemlje.
Kroz prestonicu Peking prolazi deo zida dug 526 kilometara.
Uprkos svojoj veličini, zid je često bio neefikasan kao odbrambena barijera.
Tako je na primer, vođa Mongola Altan Kan slavno zaobišao zid i izvršio upad u Peking 1550. godine, a Mandžurci su ga kasnije probili 1644, što je dovelo do pada dinastije Ming.
Zid je jula 2007. proglašen za jedno od Novih sedam svetskih čuda i najveća je turistička atrakcija Kine.
Sumersko-amoritski zid
I u 21. veku pre nove ere gradio se jedan odbrambeni zid.
Najstarija poznata civilizacija na svetu njime je pokušala da se odbrani od nomada.
Drevni sumerski vladari Šulgi i Šu-Sin izgradili su veliku utvrđenu barijeru kako bi izbegli Amorite, grupu nomadskih plemena koji su vršili upade u Mesopotamiju.
Smatra se da je zid bio duži od sto kilometara i da se protezao između reka Tigar i Eufrat u sadašnjem Iraku.
Bio je to prvi veliki bedem koji nije izgrađen oko grada, već je uspeo da odbrani Sumere na nekoliko godina.
Neprijatelji su ipak na kraju uspeli da ga osvoje, a posle uništenja grada Ura oko 2000. godine pre nove ere, sumerska kultura je počela da nestaje iz istorije.
Pogledajte i video o tome šta je dovelo do pada jednog od najznačajnijih zidova u istoriji
Atinski Dugi zidovi
Atina je bila jedan od najmoćnijih gradova u drevnoj Grčkoj, ali njena velika vojna slabost bila je udaljena oko četiri kilometra od mora.
Sredinom petog veka pre nove ere, Atinjani su ovaj problem pokušali da reše gradnjom zidova koji su povezivali grad s lukama Pirej i Faler.
Kada su dovršeni, ovi Dugi zidovi stvorili su trougao otporan na opsadu koji je gradu omogućio da se lako ponovo snabdeva s mora.
- Kakva arheološka blaga krije Srbija
- Kamen iz Stounhendža vraćen posle 60 godina
- Otkrivene tajne drevnog „misterioznog para“
Utvrđenja su sačuvala Atinu tokom Peloponeskog rata sa Spartom i njenim saveznicima, ali grad je kasnije bio prisiljen da se preda posle poraza mornarice na moru.
Spartanci su tada demolirali Duge zidove, a barijere su kasnije obnovljene. Konačno ih je uništio rimski general Lucije Kornelije Sula 86. godine pre nove ere.
Veliki gorganski zid
Poznat i kao Crvena zmija, sagrađen je još u petom i šestom veku za vreme dinastije Sasanian da zaštiti plodova polja Golestana u drevnom Iranu od najezda nomada.
Dug je oko 200 kilometara.
Pod zaštitom je Uneska.
Hadrijanov zid
Još jedno od danas najposećenijih istorijskih mesta u Engleskoj - nekada su štitili rimsku Britaniju od upada varvara.
U drugom veku nove ere rimski car Hadrijan naredio je izgradnju kamene barijere za zaštitu od plemena koja su nastanjivala severnu Englesku i Škotsku.
Dug je 117 kilometara i građen je deset godina za vreme cara Hadrijana.
Obnovio ga je car Septimije Sever krajem drugog veka, a Rimljani su ga napustili početkom petog veka.
Ostaci Hadrijanovog zida 1987. uvrešteni su na Uneskovu listu svetske baštine.
Carigradski bedemi
Carigradski bedemi smatraju se praktično neosvojivim u slučaju kada u gradu ima dovoljno branilaca da ih opsluže, a tokom svoje milenijumske uloge u zaštiti Carigrada - današnjeg Istanbula - poklekli su samo dva puta.
Osvojili su ih krstaši u četvrtom pohodu tokom 1203. i 1204. godine, i kada je grad konačno pao u ruke Turaka 1453, kada je srušeno Vizantijsko carstvo.
Više od 22 kilometra barikada okruživalo je grad, a kopnene ostatke Unesko je 1980. uvrstio na listu svetske baštine.
Pogledajte i video o sukobu oko Aja Sofije
Rimski limes
Kroz današnju Srbiju prolazilo je 450 kilometara utvrđenja koje je štitilo Rimsko carstvo od napada pograničnih naroda.
Rimski limes je utvrđena granica od Severnog do Crnog mora, duž Rajne i Dunava, do palestinske pustinje i Arabije - duga 7.500 kilometara.
U Srbiji i okolnim zemljama, limesi su bili deo Dunavskog limesa.
Deo kroz Srbiju činilo je više od 40 rimskih logora, a danas je sačuvan jedino Viminacijum.
Novovekovni zidovi
Već je bilo reči o tome da je od završetka Drugog svetskog rata do danas širom planete više više od 70 graničnih ograda i zidova.
Najzoglasniji među njima, nastao je u godini kada je Ivo Andrić dobio Nobelovu nagradu za književnost, a Jurij Gagarin poleteo u svemir.
Berlinski zid
Betonska ograda koju je sovjetska vlada Istočne Nemačke podigla da razdvoji Istočni i Zapadni Berlin podignut je te 1961.
Delio je Evropu i nemački grad na dva dela skoro 30 godina.
Podignut je preko noći na iznenađenje ljudi sa obe strane zida, sprečavajući ih da se kreću iz jednog dela grada u drugi.
Konačna verzija zida izgrađena je od betona visine 3,6 metara visine i više od 300 osmatračnica sa stražarima, a ukupna dužina iznosila je oko 155 kilometara.
- Tri decenije Berlinskog zida - od podeljenog sveta do pada komunizma
- Kako je pad Berlinskog zida promenio svet
- Pad Berlinskog zida viđen očima Jugoslovena
Preko zida je uspelo da prebegne oko pet hiljada ljudi, a bežanje je bilo vrlo opasno.
Smatra se da je ubijeno oko 100 ljudi koji su pokušavali da pređu Berlinski zid tokom 29 godina postojanja između 1961. i 1989. godine.
Smatra se da je datum „pada" Berlinskog zida 9. novembra 1989. godine, ali nije odmah u potpunosti srušen.
U narednim nedeljama, ljudi su počeli da ga ruše maljevima i uzimali delove zida jer je postao toliko simboličan.
Vlada je konačno uništila zid 1990. godine, ali su neki delovi ostavljeni kako bi ljudi danas mogli da ih vide.
Istočna galerija danas je nezaobilazno mestu brojnih turista.
Zidovi 21. veka
Od pada Berlinskog zida do danas, svet je dobio više od 50 graničnih ograda.
U studiji objavljenoj u Žurnalu o rešavanju sukoba, istraživači su ispitali 62 granična zida postavljena od 1800. do 2014, od kojih se neki protežu hiljadama kilometara.
Istraživači nazivaju izgradnju graničnih zidova „posebno agresivnom strategijom" za rešavanje neovlašćenih prelaza i objašnjavaju da su zidovi „skoro uvek dokaz da komšije neefikasno sarađuju u upravljanju granicom i imaju nedosledne strategije upravljanja granicom".
Istraživači su ispitali 62 granična zida, od kojih se neki protežu hiljadama kilometara.
Francuska, Izrael, Saudijska Arabija i Sovjetski Savez su, navodi se, „najaktivniji korisnici" graničnih zidova.
Prema autorima, činjenica da je ekonomska nejednakost „najtvrđi razlog nastanka graničnih zidova" ukazuje da su zidovi izgrađeni poslednjih decenija bili dizajnirani da učvrste zemlje protiv neželjenih imigranata i ilegalne trgovine.
U 21. veku, namena granica se promenila, što je dovelo do rastrućeg trenda njihove izgranje.
- Berlin zabranio „američkim vojnicima" poziranje na Čekpoint Čarli prelazu
- „Presecanje Gvozdene zavese“: Nemački piknik ka slobodi
Za razliku od prošlosti, zemlje sada kontrolišu teritorije sa fiksnim granicama na kartama koje je većina drugih vlada na svetu pristala da poštuje, čineći upotrebu zidova za obeležavanje teritorijalne kontrole zastarelom.
Zidovi se više ne postavljaju zbog odbrane od invazije neprijateljske vojske, već zbog straha od naglog priliva izbeglica i migranata.
Pogledajte i kako žive izbeglice i migranti u kampu Vučjak
Tako na primer, Sjedinjene Države nisu zabrinute da će Meksiko da izvrši napad kako bi zauzeo teritoriju kao u igri Riziko.
SAD brinu zbog naglog priliva izbeglica i migranata iz Centralne i Latinske Amerike usled rastuće ekonomske krize koja je pogodila te zemlje poslednjih godina.
Postavljanje takozvanog Meksičkog zida između ove dve države izazvalo je niz kontroverzi i mnoge ostavilo pred vratima obećane zemlje.
Gradnja je počela 2006. za vreme Džordža Buša Mlađeg. Nastavak izgradnje zida obustavio je Barak Obama 2010. godine, a gradnja je nastavljena za vreme Donalda Trampa.
Nastavak gradnje izazvao je brojne kritike, neke savezne države podnele su tužbe protiv Trampa, a zid se po predsedniku zove i Trampov zid.
Takozvana Balkanska izbeglička ruta u poslednjih nekoliko godina dobila je niz žičanih ograničenja.
Četiri metra visoku ogradu na istočnoj kopnenoj granici podigla je Grčka 2012. godine. Duga je 10,5 kilometara i trebalo je da zaustavi ulazak migranata iz Turske.
Bodljikava žica je trebalo da se smanji pritisak migranata na Grčku, ali je njen jedini efekat bilo preusmeravanje migranata na vodene puteve gde se veliki broj njih davi u pokušaju da se domogne grčkih obala.
I Bugarska se ogradila 2013, postavljanjem žice na granici sa Turskom.
- Vučjak: Izbeglice i migranti žele što dalje odatle
- Mitovi i zablude o migrantima u Srbiji
- Oslobođena snimateljka koja je saplela migrante u Mađarskoj
Razlog isti - sprečavanje migracija sa Bliskog istoka i iz Severne Afrike.
Izgradnju su kritikovali i EU i UN, ali ona nije zaustavljena. Nisu zaustavljene ni izbeglice, koje su samo promenile rutu.
Mađarska je takođe na granicama sa Srbijom i Hrvatskom postavila ograde, a to je uradila i Slovenija na granici s Hrvatskom.
Slični zidovi postoje i između Danske i Nemačke, Argentine i Paragvaja, Uzbekistana i Avganisana, Južne Afrike i Mozambika, Kuvajta i Iraka, Bocvane i Zimbabvea, Saudijske Arabije i Jemena, a spisak se ovde ne završava.
Na severu Afrike nalaze se dva ograđena španska grada-enklave - Melilja i Seut.
Desetine hiljada izbeglica i migranata iz Afrike svake godine pokuša da preskoči ograde oko ova dva grada i tako se domogne teritorije Španije i EU.
Nedaleko je i pešački bedem koji razdvaja Zapadnu Saharu, odnosno njen deo pod kontrolom Maroka, od dela u kom živi Sahvari narod.
Pogledajte i video o životu izbeglica i migranata na američko-meksičkoj granici
Još neki zidovi rata i mira
Brojni ratni, ali verski sukobi bili su kroz istoriju razlog za postavljanje graničnih ograda.
Tako je na primer, verski sukob u Irskoj izrodio 48 Linija ili Zidova mira.
Zidovi služe da odvoje katolike Irce od unionista protestanata. U nekim delovima zidovi su visoki i po više od sedam metara.
Tokom Vijetnamskog rata postojala je široka zona pretrpana ekplozivnim sredstvima bunkerima, zaštitom, tunelima, a veći deo je uklonjen posle ujedinjenja 1977.
Deo zone postoji i dalje na Kipru i razdvaja Republiku Kipar od Turske Repubike Severni Kipar. Nosi naziv i Zelena linija ili UN tampon zona.
Slična zona postoji od uspostavljanja primirja jula 1953. između Severne i Južne Koreje.
I Zapadna obala odvojena je od Izraela 2002. betonskim zidom dugim oko 700 kilometara.
Izrael ima čeličnu ogradu i na granici s Egiptom, kao i oko pojasa Gaze, te sa Libanom.
I ovde se spisak ne završava, a kako stvari stoje, biće i dodatno proširen planiranim novim zidovima i žicama.
Istorija je, pak, pokazala da ovakvi vidovi ograđivanja često nisu efikasni, a da su sa druge strane veoma skupi.
Pratite nas na Fejsbuku i Tviteru. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk
( BBC Serbian Naslovna strana )