Elaborat ne poznaje teren

Vlada i Ministarstvo ekonomije nisu u zakonskom roku omogućili mještanima kolašinskog naselja Bare Kraljske da podnesu elektronsku peticiju za zabranu izgradnje tri male hidroelektrane na vodotoku Crnja, a iz resora na čijem je čelu Dragica Sekulić nisu odgovorili ni na nedavni zahtjev Mjesne zajednice da Vlada raskine ugovor o koncesiji sa firmom “Dekar” i “Dekar Energy”.

Vlada i Ministarstvo ekonomije, ali ni Agencija za zaštitu prirode i životne sredine (EPA), nisu odgovorili i na pitanja “Vijesti” o primjenjivosti Elaborata procjene uticaja na životnu sredinu koji prati plan izgradnje mHE u Regionalnom parku “Komovi”, na koji je saglasnost data prije skoro 10 godina, prema tada važećem zakonu, a u odnosu na činjenicu da su radovi na koje se odnosi, počeli skoro deceniju kasnije.

Igra produžetaka

Vlada je koncesiju za mHE na rijekama Crnja, Ljubaštica i Čestogaz, u naselju Bare Kraljske, firmi “Dekar” iz Podgorice izdala 2008. Koncesija je data na 30 godina, a taj period računa se od dana puštanja u rad objekta i postrojenja. “Dekar” je 2011. dobio građevinske dozvole. Prema ugovoru, gradnja je trebalo da bude završena u naredne dvije godine. Koncesionar se krajem 2011. obratio Ministarstvu ekonomije sa zahtjevom da mu se omogući osnivanje koncesionog društva za obavljanje koncesione djelatnosti i tada je osnovano društvo “Dekar Energy”. Godine 2014, pa 2015. ugovor je ponovo izmijenjen i faza izgradnje produžena do novembra 2016. Istovremeno, period koncesije smanjen je sa 30 na 29 godina.

Kako koncesionar nije ispunio rokove koji su utvrđeni ugovorom, ako i za 30 dana ugovorne obaveze ne budu izvršene, Vlada je krajem 2016. zadužila Ministarstvo ekonomije da pokrene proceduru raskida ugovora.

Koncesionar je, međutim, tražio novo produženje. Vlada na sjednici u maju 2017. daje još jedan rok, sada od tri mjeseca. Tada Ministarstvo ekonomije angažuje Upravu za inspekcijske poslove (UIP) da utvrdi da li koncesionar poštuje ugovor. Iz UIP su tada dostavili zapisnik kojim je konstatovano da investitor izvodi radove u skladu sa odobrenim revidovanim projektima. To se navodi u informaciji sa 140. sjednice Vlade, oktobra prošle godine, kada je Vlada prihvatila ugovor sa “Dekarom”, kojim se mijenja raniji, zaključen 2008. Vlasnik “Dekara” Momčilo Miranović kazao je nedavno da firma radi u skladu sa zakonom i izdatim dozvolama, i da je rok za završetak radova na objektima kraj 2021.

Od dobijanja koncesije 2008. do posljednjeg najavljenog roka za završetak radova, investiciju na vodotoku Crnja prati elaborat procjene uticaja na životnu sredinu na koji je Agencija za zaštitu prirode i životne sredine saglasnost dala 2011, kada je direktorica Agencije bila Daliborka Pejović, poslanica DPS. O tome da li taj elaborat može da važi i danas, iz EPA, ali ni Vlade, nisu odgovorili “Vijestima”. Iz nevladine organizacije “Green Home”, kazali su da je takav elaborat - zastario.

Ne znaju šta je inspektor vidio 2017.

Iz MZ Bare Kraljske tvrde da je još 2008, ali i 2011, kada je “Dekar” dobio i građevinske dozvole, među mještanima već bilo nezadovoljstva i da su i tada bili protiv realizacije hidroenergetskih projekata na vodama bez kojih njima “život ne treba”.

“Ovaj investitor, iako je dobio građevinsku dozvolu 2011, do ovog ljeta nije gradio i radio na našem lokalitetu, što je stanovništvo navelo na zaključak da je investitor mudro odustao čuvši da nema saglasnost svih mještana. Odavno su sve dozvole istekle, a proteklo vrijeme od devet godina i novi zakoni svakako zahtijevaju reviziju svih dobijenih dozvola, a prvenstveno ugovora o koncesiji”, piše, pored ostalog, u zahtjevu za raskid koncesije koji su iz MZ nedavno uputili resoru Dragice Sekulić.

S obzirom na to da, kako tvrde, na lokaciji do nedavno nije bilo gradnje, mještani su resoru ekonomije postavili i pitanje kako je inspektor UIP tokom nadzora 2017. mogao uopšte da konstatuje da su “radovi u toku treće faze”.

“Koja zahtijeva završen projekat i upotrebnu dozvolu, a da sve to nije postojalo, jer se tek u julu 2020. počelo sa radovima, koji su daleko od treće faze”, piše u zahtjevu resoru Dragice Sekulić.

Mještani zato tvrde da je Ministarstvo ekonomije “dovedeno u pravnu zabludu” i da je “na osnovu tog inspekcijskog nalaza krajem prošle godine produžilo štetan ugovor o koncesiji sa ovim investitorom”, zbog čega traže i odgovornost inspektora UIP.

Nakon zahtjeva koji su Ministarstvu uputili 20. avgusta, prije dva dana uputili su i urgenciju - jer nisu dobili odgovor nadležnih, ali i jer je koncesionar, kako tvrde, “prepravljao građevinsku tablu na mjestu planiranog mašinskog postrojenja” i “na tabli isjekao detalje o izvođaču radova, nadzornom organu i datumu završetka radova”.

Mještani su podsjetili na obećanje Vlade i resora ekonomije da “daljih radova na ovom terenu neće biti dok se Ministarstvo ekonomije ne oglasi nakon provjere svih dokumenta koji su predmet koncesije”.

Elaborat iz 2011, izgradnja počela deceniju kasnije

Među spornim dokumentima koji su predmet koncesije je i Elaborat procjene uticaja na životnu sredinu, za koji sagovornici “Vijesti” upućeni u tematiku tvrde da je - zastario.

EPA je saglasnost na elaborat za mHE na vodotoku Crnja dala u februaru 2011, na osnovu tada važećeg zakona, prema kojem je saglasnost na elaborat prestajala da važi “ukoliko nosilac projekta ne pribavi dozvolu ili odobrenje za izvođenje projekta u roku od dvije godine od dana dostavljanja odluke o davanju saglasnosti”.

Iz EPA i Ministarstva ekonomije nisu odgovorili “Vijestima” da li elaborat na koji je komisija dala saglasnost 2011. može da važi i danas, 2020. godine...

Mještani imaju zamjerke i na sadržaj elaborata. U urgenciji koju su Ministarstvu uputili 26. avgusta, mještani navode da se u elaboratu “cijela flora i fauna obrađuju samo na dvije stranice”, da se “uopšte detaljno ne obrađuje uticaj na životnu sredinu, niti se pominje studija, niti utvrđuje nulto stanje ekosistema, niti je rađena studija o poniranju voda iz riječnih korita, niti obrađuje uticaj na vodoizvorišta”.

U spornom elaboratu, u dijelu koji se odnosi na uticaj investicije na stanovništvo, piše da će izgradnjom planiranih mHE stanovništvo imati “koliko-toliko bolji stepen življenja”. Ne razumijući uopšte šta znači “koliko-toliko”, mještani ukazuju i da taj navod u elaboratu ne prate studije i naučne informacije...

”Glas građana” ne čuje građane

Vladimir Novović živi i radi u Podgorici, njegova porodica je iz Bara Kraljskih. On je autor elektronske peticije na Vladinom portalu “Glas građana”, na stranici epeticije.gov.me. Zahtjev za peticiju podnio je prije više od mjesec i naslovio ga na Ministarstvo ekonomije. Na stranici platforme “Glas građana” piše da “nadležno ministarstvo ocjenjuje da li kandidovana peticija ispunjava uslove za podnošenje” i da “ukoliko odluči da peticija ispunjava propisane uslove, ministarstvo objavljuje peticiju na portalu ‘Glas građana – e-Peticije’ u roku od 20 radnih dana od podnošenja”.

Taj rok, u slučaju zahtjeva za peticiju za mHE u Barama Kraljskim je istekao. Novović je “Vijestima” rekao da ga niko nije kontaktirao i kazao mu kakav je status peticije i zašto još nije aktivna. U međuvremenu, pokrenuo je internet peticiju na platformi peticije.online, gdje je zabrana izgradnje mHE Crnja, Ljubaštica i Čestogaz dosad podržana sa preko 2.700 potpisa.

( Damira Kalač )