Nikšićani disali zagađen vazduh, nadležni da odgovaraju
Tokom 2019. godine, građani su 62 dana bili izloženi aerozagađenju sa povećanim vrijednostima srednjih dnevnih koncentracija PM10 h čestica, što je značajno više od zakonom dozvoljenih 35 dana godišnje
Istraživanje kvaliteta vazduha, koje Ekološki pokret “Ozon“u kontinuitetu sprovodi od 2011. godine, pokazali su da je Nikšić i dalje jedna od najugroženijih životnih sredina u Crnoj Gori.
Rezultati monitoringa kvaliteta vazduha tokom prethodne sezone grijanja, praćeni od 1. oktobra prošle godine, zaključno sa 1. aprilom tekuće, pokazali su da je bilo 68 dana sa prekoračenjima dozvoljenih vrijednosti srednjih dnevnih koncentracija PM10 suspednovanih čestica.
“Tokom 2019. godine, građani Nikšića su 62 dana bili izloženi aerozagađenju sa povećanim vrijednostima srednjih dnevnih koncentracija PM10 suspendovanih čestica, što je značajno više od zakonom dozvoljenih 35 dana na godišnjem nivou“, kazao je za “Vijesti“ direktor “Ozona“ Aleksandar Perović.
Prema njegovim riječima, i kada je kvalitet vazduha tokom prvih pola godina 2020. u pitanju situacija nije ništa bolja.
“Rezultati građanskog monitoringa, zasnovanog na zvaničnim podacima državne mreže za praćenje kvaliteta vazduha u Crnoj Gori, pokazuju da je registrovan 41 dan sa prekoračenjima dozvoljenih vrijednosti srednjih dnevnih koncentracija PM10 suspednovanih čestica, što je značajno iznad zakonskog limita“, kazao je Perović.
Tokom zimskih mjeseci, posebno u centralnom i sjevernom regionu, kvalitet vazduha je lošiji, a kao glavni razlozi navode se emisije iz kolektivnih i individualnih ložišta tokom sezone grijanja, zatim industrija isaobraćaj. Pravo na čist vazduh jedno je od osnovnih ljudskih prava, a kvalitet vazduha važan je segment Poglavlja 27 u procesu pregovaranja sa EU.
“Veoma smo zabrinuti zbog činjenice da ni Nacionalna strategija upravljanja kvalitetom vazduha, a pogotovo Lokalni plan za opštinu Nikšić, nijesu dali vidljive rezultate. Čak bi sa pravom mogli reći da su ostali mrtvo slovo na papiru. Ako znamo da je problematika aerozagađenja direktno povezana sa javnim zdravljem, te da su suspendovane čestice, naročito PM2,5, koje su takođe hronično iznad dozvoljenih vrijednosti u Nikšiču, direktni uzročnici prijevremenih smrti, bilo bi realno da se povede priča i o odgovornosti nadležnih na lokalnom i državnom nivou, jer su nesavjesnim obavljanjem funkcija, zbog neznanja ili nezainteresovanosti, direktno ili idirektno uticali na ljudske živote“, ističe Perović.
Institut za javno zdravlje je, u saradnji sa ekspertima Svjetske zdravstvene organizacije (SZO), krajem 2015. i početkom 2016. godine, uradio istraživanje kako zagađenje vazduha utiče na zdravlje, a studija je obuhvatila Pljevlja, Podgoricu i Nikšić. Analiza je pokazala da se preko 250 prijevremenih smrti i 140 prijema u bolnicu godišnje u ova tri grada, kao i nekoliko drugih zdravstvenih ishoda, vezuje za izloženost česticama koja je veća od onih koje se preporučuju Smjernicama SZO o kvalitetu vazduha.
“Više od polovine pomenutih uticaja vezuje se za povećani nivo zagađenosti tokom zimskih mjeseci, uglavnom usljed sagorijevanja čvrstih goriva radi grijanja. Proračuni pokazuju da nešto blizu šest odsto svih smrti izazvanih prirodnim putem u Podgorici, 12 odsto takvih smrti u Nikšiću i 22 odsto u Pljevljima može da se pripiše zagađenju vazduha koje prekoračuje vrijednosti iz AQG SZO-a”, piše u izvještaju koji je za pomenuto istraživanje uradio dr Mihal Kžizanovski.
Pored uticaja na smrtnost odraslih, zagađenje vazduha utiče i na smrtnost beba i pojavu respiratornih i kardiovaskularnih bolesti kod djece i odraslih.
“Godišnja prijevremena smrtnost vezana sa izloženost česticama bila je oko 10 do 60 puta veća od smrtnosti zbog nesreća u drumskom saobraćaju ili između dva i 20 puta veća od smrtnosti od digestivnih oboljenja u Crnoj Gori”, navodi se u tom izvještaju.
Ukoliko bi se godišnje prosječno zagađenje vazduha česticama smanjilo na vrijednosti evidentirane tokom ljetnjeg perioda, to bi dovelo do eliminisanja značajnog uticaja koje zagađenje ima na prosječni životni vijek.
“Kako bi se smanjio uticaj zagađenja vazduha na zdravlje u gradovima u Crnoj Gori neophodno je da se značajno smanji sagorijevanje čvrstih goriva u svrhe grijanja i kuvanja u domaćinstvima”, preporučio je dr Kžizanovski.
Perović: Neophodni novi planovi, ide sezona grijanja
Perović ističe da je potrebno što prije ozbiljno pristupiti izradi nove Nacionalne strategije i Lokalnog plana.
“Potrebno je da Nacionalna strategija i Lokalni plan budu urađene na realan i održiv način, sa svim potrebnim segmentima, koje sem sanacionih mjera podrazumijevaju i zatvaranje finansijske konstrukcije i jasno definisanje nadležnosti, s obzirom na to da je riječ o kompleksnom problemu u kom je međusektorska podjela nadležnosti veliki izazov. Predstojeća sezona grijanja mora već dati rezultate, inače će broj prevremenih smrti uzrokovanim aerozagađenjem biti uvećan, što se ne smije dozvoliti“, poručio je Perović. Infobox (Citat): Ako znamo da je problematika aerozagađenja direktno povezana sa javnim zdravljem, te da su suspendovane čestice, naročito PM2,5, koje su takođe hronično iznad dozvoljenih vrijednosti u Nikšiču, direktni uzročnici prijevremenih smrti, bilo bi realno da se povede priča i o odgovornosti nadležnih na lokalnom i državnom nivou, jer su nesavjesnim obavljanjem funkcija, zbog neznanja ili nezainteresovanosti, direktno ili idirektno uticali na ljudske živote
( Svetlana Mandić )