Turska izgurala Rusiju na Kavkazu

Ruski predsjednik Vladimir Putin u više navrata je pozvao na prekid vatre između Azerbejdžana i etničkih jermenskih snaga, ali nova eskalacija starog konflikta naglašava slabljenje Moskve i rast uticaja Turske u regionu.

Pozivi Rusije - a posljednji je upućen juče zajedno sa predsjednicima SAD i Francuske Donaldom Trampom i Emanuelom Makronom - naišli su na saldo prkosne retorike Ankare, koja je više nego ikada stala uz svog saveznika Azerbejdžan.

„Pozivamo na hitni prekid neprijateljstava između relevatnih vojnih snaga“, navodi se u zajedničkom saopštenju Francuske, SAD i Rusije. Tri države su pozvale bivše sovjetske republike da se „bez odlaganja i preduslova obavežu na nastavak suštinskih pregovora“.

Međutim, u obraćanju parlamentu neposredno prije objavljivanja zajedničkog saopštenja tri države, turski predsjednik Tajip Erdogan je kazao da se protivi njihovom miješanju.

„Imajući u vidu da su SAD, Rusija i Francuska zanemarivale ovaj problem skoro 30 godina, neprihvatljivo je da učestvuju u naporima za prekid vatre“, kazao je Erdogan. On je kazao da trajno primirje može biti postignuto samo kada se „jermenski okupatori“ povuku iz Nagorno Karabaha.

Sadašnja situacija se u mnogome razlikuje u odnosu na 2016. godinu, kada je Rusija bila ključna u smirivanju sukoba nakon svega četiri dana. Razlika je u tome što Erdogan, koji je kroz investicije i kupovinu gasa osnažio ionako bliske odnose Turske sa Azerbejdžanom, sada kaže da Ankara podržava svog saveznika „svim resursima i svim srcem“ u njegovoj ambiciji da povrati izgubljenu teritoriju.

„Azerbejdžan ima više ili manje eksplicitnu podršku Turske i osjeća se samouvjerenije i sposobnije da istraje u dužem konfliktu, a manje je naklonjen ili ranjiv na mirovne inicijative koje potiču iz Rusije“, kazao je Lorens Broers, direktor programa za Kavkaz u Čatam hausu u Londonu.

„Stvorena je atmosfera u kojoj Bakuu nijesu potrebne usluge Rusije“, kazao je on za Rojters.

Rusiji je u interesu da što je moguće prije pronađe rješenje za nasilje u Nagorno Karabahu, planinskoj enklavi na teritoriji Azerbejdžana koju većinom naseljavaju etnički Jermeni i koja se otrgnula od kontrole Bakua nakon raspada Saovjetskog Saveza ranih 1990-ih.

Moskva je u dobrim odnosima i sa Jermenijom i sa Azerbejdžanom, i ne želi da na njenom južnom pragu izbije opšti rat koji ima potencijal da uvuče susjede poput Turske i Irana.

Putin i njegov ministar inostranih poslova Sergej Lavrov izdaju saopštenja i održavaju telefonske razgovore. Od kako su sukobi izbili u nedjelju, Kremlj je objavio da je Putin dva puta razgovarao sa jermenskim premjerom Nikolom Pašinjanom, ali nije saopšteno da je bilo razgovora sa predsjednikom Azerbejdžana Ilhamom Alijevim ili Erdoganom.

Rusko nezadovoljstvo je bilo očigledno u srijedu kada je Lavrov poručio šefovima diplomatija Azerbejdžana i Jermenije da prekinu sa „ratnom retorikom“. Ubrzo nakon toga, njegovo ministarstvo je osudilo, kako je navelo, prisustvo sirijskih i libijskih boraca u zoni konflikta i zatražilo povlačenje „stranih terorista i plaćenika“.

Ovakvim saopštenjima Rusija indirektno proziva Tursku, koja je demantovala pisanje Rojtersa u ponedjeljak da u Nagorno Karabah šalje borce sa sjevera Sirije, koji je pod njenom kontrolom.

Mogućnost upliva boraca iz različitih ratnih zona uznemirava Moskvu, koja se decenijama borila sa islamskim pobunjenicima u svojim južnim regionima Čečeniji i Dagestanu.

„Ono što se sada dešava je neka vrsta stapanja dinamike konflikta na Bliskom istoku sa Južnim Kavkazom“, kazao je Nil Melvin, direktor studija za međunarodnu bezbjednost u organizaciji RUSI u Londonu.

Melvin je ukazao na dva moguća scenarija za zaustavljanje konflikta.

Mada Azerbejdžan ima slabe šanse da u potpunosti savlada jermenske snage, mogao bi ostvariti dovoljnu taktičku prednost da proglasi pobjedu i zatim to iskoristi kao prednost u pregovorima.

Ukoliko u tome ne uspije, dalja eskalacija sukoba mogla bi dovesti do neke vrste međunarodne intervencije. U tom slučaju budući da su Sjedinjene Države zauzete predsjedničkim izborima a Rusija je izgubila zamah, Putin bi mogao biti primoran da se dogovara sa Erdoganom.

Rusija i Turska već podržavaju suprotstavljene strane u konfliktima u Siriji i Libiji, ali dvojica lidera imaju pragmatičan odnos i uspjeli su da prevaziđu krize u prošlosti, poput turskog obaranja ruskog bombardera na sirijskoj granici 2015.

„Putin zadnjih nekoliko godina pokušava da igra sa Erdoganom na polju antiameričke politike, da odvoji Tursku od NATO-a, da proda Turskoj svoje oružje i gas...“, kazao je Ruski analitičar Dmitrij Oreškin.

„U tom smislu Putin je oprezan i blag prema Erdoganu, a po mišljenju pojedinih čak je i previše blag“.

Melvin je kazao za britansku agenciju da je razgovor sa Turskom vjerovatno najrealniji način za brzo postizanje napretka, ali bi to značilo da Putin prihvati slabljenje uticaja Rusije u strateški važnoj oblasti bivšeg Sovjetskog Saveza.

„Možda je na koncu upravo to Erdoganova strategija, da iskoristi ovaj konflikt kako bi Turska dobila veću ulogu u regionu“, kazao je on. „Međutim to je veoma opasna igra“.

( Nada Bogetić )