Kolašin: Privrženost knjizi duža od vijeka

Kolašinska privrženost knjizi duža je od vijeka - “Kolašinska narodna čitaonica” otvorena je 1891. godine, u Manastiru Morača 1905. osnovana je “Moračka čitaonica”, a sedam godina kasnije u selu Lipovu “Narodna društvena čitaonica“.

Danas, tu dugu tradiciju, knjižnim fondom i organizaciom, opravdava Narodna biblioteka “Ljubo Anđelić”, u okviru Centru za kulturu.

Fond biblioteke, objašnjava bibliotekarka Danijela Đukić, sadrži 18.650 knjiga. Samo tokom ove godine, kaže ona, kupovinom i donacijama građana, fond je obogaćen za 396 naslova.

“Knjižni fond godinama unazad uglavnom je obnavljan knjigama koje je ustanova dobijala na poklon, ili novčanim donacijama. Međutim, zahvaljujući sredstvima budžeta Opštine Kolašin, prošle i ove godine Biblioteka je uvećala svoj fond značajnim brojem naslova. Izdvajanjem sredstava kojim se ulaže u nabavku novih knjiga, bili smo u mogućnosti da donekle ispratimo izdavačku djelatnost i na taj način zadovoljimo potrebe korisnika“.

Značajni donator su i porodice koje umjesto četrdesetodnevnih ili godišnjih pomena za preminule, poklanjaju Biblioteci novac, ili kupuju knjige. Taj lijepi običaj naročito je bio od koristi kad u opštinskoj kasi nije bilo novca za nove naslove.

Bibiloteka, objašnjava Đukić, nastavlja poslove u razvoju sistema COBBIS (kooperativni online bibliografski sistem i servis). Početkom ove godine završena je revizija bibliotečkog fonda kojom je obuhvaćena sva bibliotečka građa. S obzirom na to da je to prva revizija bibliotečkog fonda kolašinske narodne biblioteke od osnivanja, kaže Đukić, stvarno stanje fonda je promijenjeno.

Kolašinci su, očigledno, bili neažurni, pa oko 1.000 naslova nije vraćeno, ili nijesu nađeni u biblioteci.

Oko 100 Kolašinki i Kolašinaca članovi su biblioteke. Oni su, uglavnom, i redovni čitaoci. Najviše je onih do 18 godina, ali značajna broj korisnika knjižnog fonda su i penzioneri. S obzirom na to da Biblioteka raspolaže sa 1.050 naslova za djecu i obaveznom lektirom za osnovce, skoro polovina učlanjenih svake godine su osnovci.

Do usložnjavanja epidemiološke situacije, čitaonica je bila puna, jer su najstariji Kolašinci taj prostor koristili i za prelistavanje dnevne štampe koja se redovno nabavlja. Sada, zbog poštovanja mjera i preporuka NKT-a, u čitaonici nema penzionera.

“Međutim, i pored pandemije virusa korona, broj upisanih članova ostao je na nivou prošlogodišnjeg, a primjetan je čak i porast broja čitalaca. Razlog tome može biti nepovoljna epidemiološka situacija koja je dovela do toga građani više vremena provode u svojim kućama. Sigurno je jedan od razloga ‘nabavna politika’ Biblioteke, koja se u posljednjoj godini zasniva isključivo na potrebama i željama korisnika”, objašanjava Đukić.

A za to doba, impozantan broj članova imala je i prva kolašinska čitaonica, prije skoro 13 decenija. U to vrijeme, kaže bivši direktor kolašinskog Centra za kulturu i publicista Branislav Jeknić, dolaskom Bogdana Memedovića Drobnjaka za Okružnog kapetana u Kolašinu, osnovana je Družina kolašinske čitaonice.

“Na Cvijeti, 14. aprila 1891. godine, građani Kolašina, Moračani, Rovčani i Poljani, ustanoviše čitaonicu, prvu ovdje s dobrovoljnim prilozima, pod nazivom ‘Kolašinska narodna čitaonica’. Na prvom sastanku upisalo se samo odavde 30 članova, a izgleda da će ih biti još toliko iz ove nahije”, pisao je “Glas Crnogorca” tada.

Već u septembru, u čitaonicu je bio učlanjen 41 varošanin. Čitaonica je imala čak i Statut.

Dojučerašnji ratnici, objašnjava Jeknić, postali su nosioci kulturnog i prosvjetnog života.

“Tako je okružni kapetan prilikom formiranja čitaonice postao predsjednik, a brigadni barjaktar potpredsjednik, dakle oni koji su koju godinu prije neposredno učestvovali u borbi protiv Turaka, u borbi za oslobođenje Kolašina”.

Družina kolašinske narodne čitaonice imala je za cilj “da se uzajamnim, moralnim i materijalnim sredstvima pomaže i umno usavršava, te da tim širi i rasprostire prosvjetu u narodu...“. Sve to, “bez ikakve politike i diranja reda, no samo učenjem knjige, pisanjem i davanjem na čitanje onoga što družina za čitaonicu dobavlja”.

Čitaonica je bila smještena pod zakup u privatnim kućama. U periodu od januara 1893. do kraja 1895. godine bila je u kući Jaka Jeftova Tatića, pod kiriju od 10 fiorina godišnje. Od januara 1896. do kraja 1898. godine, u kući Novice Punišina Selića za kiriju od 20 fiorina.

Sadašnja kolašinska biblioteka smještena je u jednoj od autentičnih i najljepših zgrada, na Trgu borca, gdje je i Centar za kulturu. U toj ustanovi posebno su ponosni na Zavičajnu zbirku, kojoj pripadaju djela autora rođenih na teritoriji Kolašina, kao i građa koja se sadržinom odnosi na taj grad.

I glumci pomogli u doba korone

U kolašinskoj biblioteci uspješno odolijevaju epidemiološkoj situaciji i nalaze način da dopru do čitalaca. Tokom aprila, kaže direktorica Đukić, pozvali su glumce iz Kolašina koji su čitali poeziju i odlomke romana, a publika ih je mogla čuti na Fejsbuk stranici Centar za kulturu.

“Naši sjajni glumci Anđelija Rondović, Sanja Vujisić, Jelena Đukić, Đorđije Tatić, Pavle Popović, Nikola Šćepanović i Marko Rajković su se sa velikim zadovoljstvom odazvali. Željeli smo da ujedno damo i doprinos online nastavi koja je bila u toku i odabrali smo lektire za osnovnu i srednju školu“, objašnjava Đukić.

Povodom Nacionalnog dana podizanja svijesti o bibliotekama, koji se obilježava 5. oktobra, najavljuje ona, na poziv Centralne univerzitetske biblioteke, pridružili su se akciji Biblioteka za studente i organizovali besplatan upis za sve studente.

Na taj način, objašnjava Đukić, na simboličan način daju doprinos afirmaciji bibliotečke struke, ali i visokom obrazovanju.

Biblioteka će biti i nosilac projekta “Dani Mila Boškovića“ - pjesnika čija su djela sabrana u antologiju “Poetika Montenegrina“, kaže Đukić, a koja nijesu dovoljno promovisano u Kolašinu. Ta manifestacija biće, najavljuje ona, nastavak promocije zavičajnih pisaca koja je započeta počekom prošle godine

Živa potreba za čitanjem u Morači i Lipovu

Priprema za formiranje moračke čitaonice trajale su prilično dugo. Skupština čitaonice održana je 13. marta 1905. godine, kada je i usvojeni Pravilnik o radu. “Glas Crnogorca” je 4. juna 1905. objavio vijest o osnivanju čitaonice: “Kako nam pišu iz Morače, u tom plemenu odavno su osjećali živu potrebu da osnuju svoju čitaonicu, ali zbog raznih okolnosti tek sad se ta zamisao ostvariti mogla i ‘Moračka čitaonica’ već ja stupila u život.

“U upravi su ušli: za predsjednika arhimandrit Mihailo Dožić, za potpredsjednika bivši kapetan Radovan Radović, za sekretara učitelj Mašan Simonović, za blagajnika pop Nikola Simonović, a za knjižnjičara učitelj Savo Medenica. U upravni odbor izabrani su: serdar Risto Rašović, komandir Živko Rakočević, pop Sekule Dobričanin, Milo Lazarević i Marko Ćetković“, kaže Jeknić.

Dobrotvor je mogao biti svako ko uživa građanska prava, a uloži najmanje 50 kruna.

Čitaonica je bila smještena u manastirskoj kući po odobrenju Konsisterije Cetinjske.

Prvi predsjednik Narodne društvene čitaonice u selu Lipovo bio je komandir Sava Džajov Lazarević (Batara), djelovođa je bio učitelj Puniša Perkov Milošević, a članovi uprave Risto Maksimov Bojović i Milosav Milutinov Perović.

Prema pravilniku čitaonice, godišnji ulog ili članarina bila je “za osnivače pet, redovni članovi su uplaćivali dva, a dobrotvori 30 perpera - jednom za vazda“. Bojović, godinu po osnivanju, u jednom izvještaju piše da čitaonica ima čak 65 članova. Na kraju prve godine rada “u kasi je bilo 100 perpera“.

Sredinom 1914. “došlo je do ratnih sukoba i razaranja, pa je samim tim prekinula rad i lipovska čitaonica“.

( Dragana Šćepanović )