Grobnice oštećene prilikom radova u vezi sa auto-putem

Kompanija Monteput investitor je i izvođač radova u dvorištu trafostanice Crnogorskog elektroprenosnog sistema (CGES) u Zagoriču, u Podgorici, gdje su prethodnih dana pronađeni ostaci grobnice, nekoliko grobnih ploča i urne sa i bez poklopaca, koji su i oštećeni prilikom kopanja dijela zemljišta uz samu ogradu trafostanice, u blizini Duklje, nezvanično je potvrđeno “Vijestima” iz Ministarstva saobraćaja.

Prilikom obilaska terena, reporteri “Vijesti” su pored raskopanog kanala, ali i u njemu, zabilježili nekoliko grobnih kamenih ploča, poklopce grobnica i kamene urne na kojima se mogu uočiti oštećenja izazvana zahvatima bagera. Poklopac jedne grobnice je u kanalu, nekoliko grobnih ploča pored njega, a urna, jedna lako uočljiva, nalazi se desetak metara dalje, uz ivicu raskopanog kanala. Primjetne su i cigle koje su vjerovatno predstavljale dio starog puta.

Iz CGES-a su negirali da imaju bilo kakve veze sa izvođenjem ovih radova, pa samim tim ni sa oštećenjima koja su izazvana bagerom.

“CGES nije niti investitor, niti izvođač radova i nema nikakve veze sa cijelom situacijom. Bageri koji su (bili) u dvorištu trafostanice su vlasništvo izvođača radova”, nezvanično je rečeno “Vijestima”, a sagovornik ističe i da se prije početka radova na tom području morala kontaktirati i Uprava za zaštitu kulturnih dobara koja bi, samim tim, morala da bude i upoznata sa svime.

“Vijesti” su uputile pitanja Upravi za zaštitu kulturnih dobara, a rečeno je da će odgovori stići danas.

Na nezvanične informacije da je Ministarstvo saobraćaja investitor radova, “Vijesti” su iz tog resora dobile odgovor da je Monteput investitor od koga, takođe, danas očekujemo odgovore.

Radovi su, ističe izvor “Vijesti” iz Ministarstva saobraćaja, vezani za auto-put i stopirani su odmah po otkrivanju nalazišta.

Jedan od mještana naselja Zagorič, kojeg su “Vijesti” zatekle pored ograde trafostanice kazao je da su građani iskopine primijetili prije nekoliko (četiri ili više) dana i odmah sve prijavili Upravi za zaštitu spomenika (sektor Uprave za zaštitu kulturnih dobara).

On je kazao da je u pitanju kopanje kanala za dalekovod, te da je očigledno da su izvođači radova željeli da zataškaju iskopine, jer im usporavaju radove.

Dodao je i da se jasno vidi da su grobnice izgrebane bagerom, te da je šteta velika, a pronalazak očigledno vrijedan, a smatra i da bi dalje radove trebalo zaustaviti prije nego još nešto bude oštećeno.

“Djeluje kao da je rimski put bio ovdje. Malo naprijed se mogu vidjeti i cigle, pored ovih grobnica. Sigurno je postojao i most, ne ovaj trenutni već drugi koji je srušen, a koji je spajao obilaznicu sa Dukljom. Kako stvari stoje moguće je da će i Duklju da razore. Znam pouzdano da su mještani kontaktirali Upravu za zaštitu spomenika koja je obećala da će izaći na teren, međutim vi ste prvi koje sam vidio ovdje, a dolazio sam i prethodnih dana, jer me zanima šta će se uraditi sa svim ovim”, kazao je “Vijestima” sagovornik.

On je problematizovao i to što prostor trafostanice, odnosno dvorište Crnogorskog elektroprenosnog sistema nije pokriveno video nadzorom, te “bilo ko može da preskoči ogradu, uđe unutra, ukrade, pomjeri, ošteti vrijedne istorijske predmete”.

Jedan od angažovanih radnika koji je došao u međuvremenu, “Vijestima” je potvrdio da se pravi “podzemni kabl za dalekovod za auto-put” i kazao da je izvođač radova “neka firma iz Budve”. On je istakao da su radovi stopirani već oko nedjelju dana, te da su “neki arheolozi rekli da će doći da vide o čemu se radi, ali ih niko nije vidio”.

Nedaleko od pronađenih ploča i urni, prije dvorišta jedne od privatnih kuća nalazi se i kamena urna sa poklopcem, na prostoru koji nije ograđen. Na području današnjeg naselja Zagorič prilikom ranijih arheoloških istraživanja otkriveno je više od 300 grobnica iz prethrišćanskog perioda Duklje, a nedaleko od groblja u Zagoriču i nekoliko jevrejskih grobnica. Istraživanja koja su u Zagoriču izvršena (između 1954. i 1962) pokazala su da je tu sahranjivanje obavljano od početka prvog do polovine četvrtog vijeka, a u pojedinim obližnjim lokalitetima je nastavljeno i nakon petog vijeka, pa se može zaključiti da su pronađene oštećene ploče grobnica stare najmanje 15 vjekova.

Zakon o zaštiti kulturnih dobara iz 2010. godine u članu 87 propisuje da “ako se prilikom izvođenja građevinskih, poljoprivrednih ili bilo kojih drugih radova i aktivnosti na kopnu ili u vodi naiđe na nalaze od arheološkog značaja, izvođač radova dužan je da: 1) prekine radove i da obezbijedi nalazište, odnosno nalaze od eventualnog oštećenja, uništenja i od neovlašćenog pristupa drugih lica; 2) odmah prijavi nalazište, odnosno nalaz Upravi, najbližoj javnoj ustanovi za zaštitu kulturnih dobara...; 3) sačuva otkrivene predmete na mjestu nalaženja u stanju u kojem su nađeni do dolaska ovlašćenih lica; 4) saopšti sve relevantne podatke u vezi sa mjestom i položajem nalaza u vrijeme otkrivanja i o okolnostima pod kojim su otkriveni”.

Ipak, djeluje kao da su neki od pronađenih predmeta pomjerani.

Član 88 istog zakona kao obaveze uprave i investitora propisuje: “(1) Uprava je dužna da, najkasnije narednog dana od dana obavještenja iz člana 87 stav 1 tačka 2 ovog zakona: 1) komisijski utvrdi da li se radi o arheološkim nalazima; 2) preduzme brigu o čuvanju nalazišta i nalaza; 3) preda nalaze na privremeno čuvanje javnoj muzejskoj ustanovi u opštini na čijoj su teritoriji pronađeni ili matičnoj muzejskoj ustanovi; 4) o izvršenom uviđaju i preduzetim mjerama sačini detaljan zapisnik; 5) nakon izvršenog uviđaja, zavisno od vrste i prirode otkrivenog nalazišta i radova koji se izvode, donese rješenje kojim će odrediti da se izvođenje radova nastavi uz nadzor arheologa sa istraživačkom licencom ili da se radovi privremeno obustave i sprovede odgovarajuće arheološko istraživanje”.

Dalje se navodi da privremena obustava radova može trajati najduže 30 dana.

“Uprava može donijeti rješenje o uspostavljanju prethodne zaštite nalazišta. (4) Ako Uprava ne uspostavi prethodnu zaštitu (...) nalazište se smatra slobodnim prostorom”.

( Jelena Kontić )