Javni dug sve dalje od zakonskog limita

Gotovinski deficit prošlogodišnjeg budžeta bio je 131,16 miliona eura ili 2,65 odsto bruto-domaćeg proizvoda (BDP) i manji je od planiranog za 60,34 miliona, tako da je Vlada lani uspjela da budžetski deficit spusti ispod zakonskog nivoa od tri odsto BDP-a.

U planovima za prošlu godinu javni dug je projektovan na 3,767 milijardi eura, dok je ostvarenje bilo 3,789 milijardi eura ili 76,54 odsto BDP-a, što nije u skladu sa zakonskim limitom od 60 odsto BDP-a.

To je utvrdila Državna revizorska institucija (DRI) u Izvještaju o ocjeni primjene kriterijuma fiskalne odgovornosti u 2019. godini, koja navodi da je BDP na kraju prošle godine bio 4,95 milijardi eura.

Revizijom je rukovodio predsjednik Senata DRI Milan Dabović, dok je drugi član kolegijuma bio senator Radule Žurić.

Procjene međunarodnih institucija su da će ove godine javni dug doći do 93 odsto BDP-a, usljed saniranja ekonomskih posljedica koronavirusa.

DRI na osnovu člana 26 Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti radi ocjenu kriterijuma fiskalne odgovornosti za svaku budžetsku godinu.

Ocjena kriterijuma fiskalne usklađenosti zasnovana je na analizi fiskalne strategije, smjernicama makroekonomske politike i godišnjem zakonu o budžetu.

Kroz cifre

“Državni dug u 2019. bio je 3,708 milijardi i uključuje spoljni dug od 3,128 milijardi koji je povećan za 13,36% ili 368,71 milion eura u odnosu na spoljni državni dug 2018. godine koji je iznosio 2,760 milijardi. U spoljnjem dugu 1,58 milijardi su krediti, a 294,85 miliona su hartije od vrijednosti (HOV). Domaći dug iznosio je 579,95 miliona od čega su krediti kod komercijalnih banaka bili 140,23 miliona, a emitovane HOV 294,85 miliona, domaći dug po osnovu obaveza koje proizlaze iz zakonske regulative 99,07 miliona i dug pravnih lica i privrednih društava 45,80 miliona. Domaći dug je uvećan za 47,58% u odnosu na unutrašnji državni dug na kraju 2018. godine, odnosno za 186,98 miliona”, utvrđeno je revizijom.

DRI je konstatovala da je prošlogodišnji dug opština bio 80,58 miliona i da je manji za 30,06 odsto u odnosu na godinu ranije kada je iznosio 115,22 miliona.

“Iskazani javni dug Crne Gore u 2019. godini pokazuje manje učešće u BDP-u nego što je planirano i iznosi 76,54 odsto (planirano je učešće 78,43%).

Međutim, i pored manjeg ostvarenja relativno iskazanog učešća javnog duga u nominalnom BDP-u u 2019, može se konstatovati da nije realizovan kriterijum propisan članom 20 Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti”, ocjena je vrhovne revizije.

Smjernice mimo strategije

DRI ističe da je u periodu od 2013. do 2019. godine nivo javnog duga porastao za 1,856 milijardi eura, dok je BDP u istom periodu porastao u iznosu od 1,546 milijardi.

“Učešće javnog duga u BDP-u Crne Gore je u posmatranom periodu poraslo sa 57,5 u 2013. godini na 76,54 odsto u 2019. godini”, navodi DRI.

Prema zakonskim pravilima, nivo tekućih izdataka i transfera u budžetu treba da bude niži od tekućih prihoda i donacija i ovaj kriterijum, prema ocjeni DRI, je zadovoljen.

“Prošlogodišnjim rebalansom tekući prihodi i donacije planirani su na 1,82 milijarde, tekući izdaci i transferi na 1,619 milijardi, što je razlika od 206,45 miliona tako da je u procesu planiranja realizovan kriterijum iz člana 19 Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti. Poređenje ostvarenja tekućih prihoda i donacija u 2019. u odnosu na 2018. godinu, pokazuje povećanje u iznosu od 145,24 miliona. Uz to, poređenje izvršenja tekućih izdataka i transfera u prošloj u odnosu na godinu ranije pokazuje povećanje u iznosu od 52,53 miliona”, konstatovala je DRI.

Revizija je pokazala da projekcije u Smjernicama makroekonomske i fiskalne politike od 2018. do 2021. godine i za period od 2019. do 2022. nijesu usklađene sa projekcijama iz Fiskalne strategije za period 2017-2020. godine.

“Limiti potrošnje planirani prošlogodišnjim zakonom o budžetu i rebalansom nijesu usklađeni sa limitom potrošnje definisanim u Smjernicama makroekonomske i fiskalne politike za period od 2018. do 2021. godine. Limiti potrošnje planirani ovogodišnjim budžetom i njegovim rebalansom nijesu usklađeni sa limitom potrošnje definisanim u Smjernicama makroekonomske i fiskalne politike 2019 - 2022. godine”, konstatovano je u izvještaju.

Većina opština kršila zakon

Revizija je pokazala da je većina opština kršila Zakon o budžetu i fiskalnoj odgovornosti, kojim je definisano da njihov deficit ne smije biti veći od deset odsto njenih prihoda u toj godini, osim ako je prekoračenje korišćeno za finansiranje kapitalnih izdataka.

“U procesu planiranja budžeta limit od 10 odsto su prekoračile 24 opštine, pri čemu je kod 15 opština planirano prekoračenje u većem iznosu od planiranih kapitalnih izdataka, odnosno kod kojih nije realizovano fiskalno pravilo za organe lokalne uprave. U procesu izvršenja zakonom postavljeni limit od 10% prekoračilo je 17 opština, pri čemu je 11 opština ostvarilo prekoračenje u većem iznosu od ostvarenih kapitalnih izdataka i time nije realizovalo fiskalno pravilo organa lokalne uprave”, piše u izvještaju DRI.

( Marija Mirjačić )