Oštre riječi u vladičanskoj odori

Nije to samo zbog njegove talasaste brade i veličanstvenih odora, jer čak i njegovi protivnici priznaju: arhiepiskop Amfilohije Radović je, već više od četvrt vijeka mitropolit crnogorsko-primorski - harizmatična pojava. Čovek je svjestan svoje moći, a i jak na riječima kao rijetko koji vladika SPC, čiji je patrijarh zamalo postao u januaru 2010. Samo mu je slučajnost (iz crkvene vizure: Božija volja) tada pomrsila račun. Tokom izbora nasljednika preminulog patrijarha Pavla, Amfilohije je dobio većinu glasova i bio bi 45. poglavar crkve - koja postoji od 1219 - da njen pravilnik ne predviđa da se princip većine razvodnjava slučajnošću (iz poštovanja: proviđenjem). Pravilo za izbor novog srpskog patrijarha, naime, propisuje da između 3 kandidata koja su dobila najviše glasova od prisutnih vladika, rukom jednog od svetijih monaha bude izvučena cedulja sa imenom pobjednika - na njoj je prije osam godina pisalo ime vladike Irineja iz južnije Srbije, koji je u poređenju sa Amfilohijem umjerenog. Od tada Irinej predstavlja SPC.

No, patrijarjh je samo primus inter pares, a Amfilohije, i ne samo od tog poraza iz 2010, pokazuje da mu ne pada na pamet da se povuče u drugi red. Srpski ultranacionalista iz Crne Gore se osobito rado izjašnjava o političkim pitanjima. Nezaboravan je u Beogradu ostao njegov govor iz 2003. nad odrom ubijenog premijera Zorana Đinđića. Tada je je prozapadnog šefa vlade posthumo indirektno optužio da je sam kriv za sopstveno smaknuće. Nezaboravna je takođe i izjava da su Srpkinje koje su abortirale poubijale više srpske djece nego Musolini i Hitler za vrijeme okupacije zemlje u II svjetskom ratu. Amfilohije je podržavalac Radovana Karadžića, u Haškom sudu osuđenog ratnog zločinca, koga poštuje istim intenzitetom kojim prezire homoseksualce, Evropsku uniju, NATO i sve zapadno.

Ovih dana se Amfilohije, 1938. godište, preokrenuo u predvodnika jedne nacionalističke koalicije protiv kosovske retorike (da li će iz nje biti iznjedrena i kosovska politika - tek će se pokazati) predsjednika Srbije Aleksandra Vučića. Vučić odbacuje formalno priznanje iz 2008. uz zapadnu podršku proklamovane kosovske nezavisnosti, ali nastoji da ispod tog nivoa dođe do sporazuma koji će objema državama omogućiti da postanu članice EU. Čak ni prijem Kosova u Ujedinjene nacije Vučić principijelno - i pod pojedinim uslovima - ne isključuje. Njegov argument je da Beograd preostalu srpsku manjinu na Kosovu - koja daje još samo oko pet procenata tamošnjeg stanovništva - može efikasno da zaštiti samo ako pogleda činjenicama u oči. A te činjenice, tako govori Vučić u raznoraznim varijantama već godinama, ipak se sastoje od toga da oko dva miliona kosovskih Albanca nemaju ni najmanjeg interesa da se ikad više vrate pod skute srpske državne suvernosti.

Da tako što Vučić kazuje, a uprkos tome ostaje najomiljeniji političar zemlje, ima veze i sa njegovom prošlošću. Od političkih početaka 90-ih godina pa do 2008. Vučić je i sam pripadao nacionalističkom taboru. Na njegovom slučaju se pokazuje i iz ostalih djelova svijeta poznata lekcija da su bivši „jastrebovi“ najčešće ponajbolje u stanju da prevaziđu konflikte koje su i sami zakuvali.

U Srbiji se prema Vučiću sada postavila jedna koalicija, koja podsjeća na njegove prapočetke. Više od 150 ličnosti javnog života u regionu - Srbi iz Srbije, sa Kosova, iz Crne Gore, BiH - potpisalo je „Apel za odbranu Kosova“ u kojem Vučićevu politiku žigošu kao izdaju interesa srbskog naroda. Taj interes, po sudu potpisnika, izgleda leži u kontinuiranom poricanju stvarnosti, jednoj vrsti istorijske specijalne discipline srpstva, preciznije njegovih elita, koja je narod već koštala puno krvi i patnje. Svojim unutarsrpskim dijalogom o budućnosti Kosova, na koji je Vučić prošlog ljeta pozvao, predsjednik samo želi da skine sa sebe odgovornost za to što će ova kvazi-država uskoro biti primljena u UN, kažu inicijatori Apela.

Među najpoznatijim potpisnicima je vladika Amfilohije, koji je ovih dana pridao još. On se plaši da će Vučićeva politika dovesti do „izdaje Srbije i Kosova“, izgovorio je ovaj ne baš medijski stidiljiv Božiji čovjek u jednom TV-intervjuu. U njemu je pričao i o manjku povjerenja u Vučića, koji zabrinute građane, poput njega, inspiriše da potpišu Apel. A u stvarnosti se tu ne radi samo o Kosovu, nego i temeljnoj spoljno-političkoj orijentaciji Srbije. Vučić želi da Srbiju uvede u EU, a nacionalistički rusofili - kao što je Amfilohije - žele to da spriječe. Kosovo je za njih samo sredstvo - a cilj je skretanja Srbije sa puta ka Evropi. Stoga ne iznenađuje što je Apel podpisala i glavna urednica „Sputnik Srbija“. To je ruski medij, koji iz Beograda emituje radio-program a na srpskom jeziku i internetsku platformu. Nije pretjerivanje nego je svakako skraćivanje da se konstatuje da Evropskom unijom, po Sputniku, dominiraju pedofili, homoseksulaci, muslimani i razumitelji muslimana, koji žele da Srbiju opljačkaju a i da potkopaju tradicionalne vrijednosti srpskog naroda, dok sa druge strane majčica Rusija - u liku tatice Putina - nad slovenskim, bratskim narodom mentorski drži ruku-zaštitnicu.

Šovinističko odbacivanje Vučićeve kosovske retorike nailazi na eho i na lijevo-liberalnoj te socijaldemokratskoj strani. Tu se nalaze političari poput nekadašnjeg ministra spoljnjeg Vuka Jeremića ili Borisa Tadića, Vučićevog prethodnika u fotelji državnog poglavara, koji trenutnu kosovsku politiku Srbije kritikuju kao podavanje Zapadu. Činjenica je da Vučić za svoju spoljnu politiku opuštanja u pravcu regiona uživa podršku Zapada, te da je do sada uspio da i pored toga bude najpopularniji političar u zemlji. Naravno da to i arhiepiskop Amfilohije zna. Kao političar protiv Vučića ne bi imao šanse - stoga radije politizira zaognut vladičanskim odorama, sa sve žezlom i raspelom, nego što ulazi u prljavu arenu dnevne politike, gdje se više niko ne može pozvati na volju Božiju kad birači odluče.

(Frankfurter Allgemeine Zeitung)

Prevod: Mirko VULETIĆ

( Mihael Martens )