Tužilaštvo ispituje radove u Trlici: Je li oštećeno arheološko nalazište?

Pljevaljsko tužilaštvo ispituje da li je prilikom izvođenja radova na rekonstrukciji puta Pljevlja-Mihajlovica, u mjestu Trlica, došlo do oštećenja arheološkog nalazišta.

“Osnovno državno tužilaštvo u Pljevljima formiralo je predmet radi utvrđivanja svih činjenica i podataka u cilju ocjene da li u radnjama bilo kog lica ima elemenata bilo kog krivičnog djela za koja se gone po službenoj dužnosti“, navodi se u odgovoru pljevaljskog tužilaštva koje je potpisala portparol i tužilac Nataša Bajčeta.

Predsjednik Ekološkog društva “Breznica” Milorad Mitrović najavio je podnošenje krivične prijave kojom će tražiti odgovornost ne samo neposrednih izvršilaca, već i onih koji su projektovali izvođenje radova bez prethodne analize i izrade studije koja bi predvidjela zaštitu tog značajnog kulturnog i arheološkog nasljeđa.

Mitrović tvrdi da su građevinske mašine prilikom izgradnje treće trake puta u arheološkom nalazištu Trlica iskopale i izlomile dobro očuvane kosti životinja stare više hiljada godina.

Iz Uprave za saobraćaj koja finansira rekonstrukciju magistralnog puta prema Prijepolju, “Vijestima” su kazali da građevinska dozvola i revidovan građevinski projekat ne sadrži bilo kakvo mišljenje niti ograničenja koja se odnose na postojanje arheološkog nalazišta na trasi puta u mjestu Trlica.

“U fazi izvođenja radova na predmetnoj dionici izvođač radova je neformalno obaviješten o postojanju arheološkog nalazišta te je posvetio punu pažnju realizaciji radnih operacija kako bi se eventualno spriječilo oštećenje lokaliteta. Ukoliko je došlo do bilo koje vrste oštećenja, ono je svedeno na najmanju moguću mjeru, s obzirom na kvalitet izvođača i njegovu reputaciju u svijetu građevine“, navodi se u odgovoru Uprave za saobraćaj koje je potpisao direktor Savo Parača.

Uprava za saobraćaj će, navodi Parača, preko nadzorne službe turske firme “Temelsu enginering servicess” Inc i izvođača firme “Strabag” posvetiti punu pažnju osiguranju zaštite arheološkog nalazišta Trlica.

Parača je podjsetio da se radovi izvode na osnovu ugovora zaključenog od 25. februara 2020. godine između Uprave za saobraćaj i “Štrabaga” iz Austrije.

Vrijednost radova je preko sedam i po miliona eura, a građevinsku dozvolu izdalo je Ministarstvo održivog razvoja i turizma 28. maja 2018. godine.

Iz Centra za konzervaciju i arheologiju su saopštili da taj slučaj nije u njihovoj naldežnosti, a iz Uprave za zaštitu kulturnih dobara do zaključenja izdanja nisu odgovorili da li je i u kojoj mjeri došlo do oštećenja arheološkohg nalazišta Trlica u Pljevljima, šta će ta instiucija preduzeti kako bi se spriječila dalja devastacija prostora. Iz te ustanove nisu odgovorili da li investitor radova posjeduje njihovu saglasnost za izvođenje radova na lokalitetu Trlica.

Mitrović tvrdi da su prije nekoliko godina arheolozi istraživali u dva navrata taj lokalitet u kome se kako je istakao “danas nalaze dobro očuvane, ali razbacane i polomljene kosti životinja koje su građevinske mašine izlomile i iskopale”.

“Dio ovih predmeta i kostiju je kopanjem polomljen i bačen na deponiju, pa vjerujem da radnici koji izvode radove i ne znaju o čemu se zapravo radi. Neshvatljivo je i nedopustivo da se na ovakav način odnosimo prema sopstvenoj istoriji i nalazištima koji svjedoče o nekim starijim vremenima i narodima koji su ranije, mnogo prije nas nastanjivali ovo područje i živjeli na ovim prostorima. Prosto je neshvatljivo da onaj ko je projektovao proširenje puta i izgradnju treće trake nije izašao na lice mjesta i predvidio zaštitu i izbjegavanje arheološkog nalazišta, već je brutalno oštećeno i prekopano zajedno sa kulturno-istorijskim blagom koje se tu nalazi”, kazao je on.

Mitrović navodi da je onaj ko je neposredno radio na iskopavanju mogao vidjeti da se radi o arheološkom lokalitetu jer je isto bilo “iskolčeno i okončeno nakon posljednjeg arheološkog istraživanja, tako da nema opravdanja za ovakvo vandalsko i nerazumno ponašanje, osim ako neko nije naredio da se ovo nalazište namjerno uništi i devastira”.

U fazi izvođenja radova na predmetnoj dionici izvođač radova je neformalno obaviješten o postojanju arheološkog nalazišta te je posvetio punu pažnju realizaciji radnih operacija kako bi se eventualno spriječilo oštećenje lokaliteta. Ukoliko je došlo do bilo koje vrste oštećenja, ono je svedeno na najmanju moguću mjeru, s obzirom na kvalitet izvođača i njegovu reputaciju u svijetu građevine“, navodi se u odgovoru Uprave za saobraćaj koje je potpisao direktor Savo Parača

Na arheološkom lokalitetu Trlica, prije desetak godina pronađeni su fragmenti kostiju životinja iz ledenog doba.

Prema tvrdnjama arheologa, to nalazište jedno je od najstarijih na Balkanu i seže 1,7 miliona godina unazad.

Direktor Zavičajnog muzeja u Pljevljima dr Branko Banović kaže da je pećina otkrivena prilikom probijanja magistralnog puta Pljevlja - Prijepolje.

Sistematska istraživanja obavljena su osamdesetih godina.

“Jedan mali dio pećine ostao je neoštećen prilikom probijanja puta i na njemu su izvršena najnovija istraživanja (2010-2014), koja je sproveo međunarodni tim istraživača, koja su imala dominantno revizioni karakter. Iz nižih slojeva pećine dobijen je reprezentativan kompleks faune ranog pleistocena, dok nalazi iz srednjeg dijela pripadaju periodu srednjeg pleistocena. Istraživanjima je utvrđeno je da je pećina na Trlici, u pređašnjim geološkim epohama, predstavljala dio riječnog rukavca u kome su se sakupljale životinje - što objašnjava veliku količinu pronađenih fosilnih ostataka. Probijanjem puta Pljevlja-Prijepolje pećina je uništena zajedno sa djelovima brda, ali profil pećine manjih dimenzija ostao je očuvan i nalazi se u dobrom stanju, sa jasno uočljivim slojevima. Svi relevantni podaci prikupljeni su u dosadašnjim istraživanjima, objavljeni su u naučnim i stručnim publikacijam, a profil manjih dimenzija ostavljen je za potrebe eventualne prezentacije“, ističe Banović.

Paleontološko nalazište Trlica lokalitet je koji sadrži fosilne ostatke sisara iz perioda donjeg i srednjeg pleistocena.

Radi se o veoma značajnom nalazištu u kontekstu razmatranja tranzitne uloge Balkanskog poluostrva u ranim fazama naseljavanja Hominida u Evropu.

„Niže slojeve pećine karakteriše velika koncentracija paleontološkog materijala karakterističnog za različite faze donjeg pleistocena. Među krupnim zvijerima preovladava medvjed, prisutna je i džinovska hijena, kao i velika mačka, bliska savremenom leopardu. Među nalazima se izdvaja očuvan očnjak sabljozublje mačke. Definisani su još i etrurski vuk, karakteristična forma evropske faune ranog pleistocena, rakun pas i predstavnik porodice kuna. Nađeno je i nekoliko fragmenata kutnjaka surlaša koji pripadaju članovima porodice slonova Elephantidae indet. Pronađeni su takođe ostaci konja, kao i kosti nosoroga. Identifikovano je i prisustvo arhaičnih bikova, krupnog šupljorogog bizona i jelena srednje veličine. Takođe je identifikovan i jelen Cervus acoronatus, predstavnik drevnog losa Libralces cf. gallicus i srne Capreolus sp. Kada je u pitanju sitna teriofauna pronađena u nižim slojevima pećine preovladavaju kosti voluharica iz roda Mimomys, među kojima su izdvojeni zubi karakteristični za Mimomys pliocaenicus. Pored toga, otkriveno je mnoštvo fragmenata zuba, uglavnom sjekutića bodljikavog praseta, kao i donja vilica i zub manjeg zeca koji pripada rodu Pliolagus. Otkriveni su još i ostaci bodljikavog praseta roda Hystrix. Na osnovu ovih nalaza može se zaključiti da vrijeme postojanja faune sisara ovog sloja odgovara intervalu 1,8 - 0,8 miliona godina“, rekao je Banović.

Središnje slojeve pećine karakterišu nalazi fosilnih ostataka karakterističnih za srednji pleistocen.

Banović: Minimalna oštećenja nisu narušila integritet lokacije

Direktor Zavičajnog muzeja u Pljevljima dr Branko Banović kazao je da je uvjeren, kao i stručnjaci sa kojima je razgovarao da minimalna oštećenja koja su se evntualno desila na profilu nisu narušila integritet lokaliteta, nisu poremetila utvrđenu stratigrafiju, niti su umanjila mogućnost prezentacije.

“Kada je u pitanju ovaj tip pećina, sačuvani profil posjeduje značajan potencijal za prezentaciju, zbog čega će, nakon završetka radova na izgradnji treće trake puta, u blizini istraženog profila, biti postavljena informativna tabla sa obavještenjima o pećini na Trlici kao staništu krupne i sitne faune iz perioda donjeg i srednjeg pleistocena, kao i o njenom ukupnom značaju za paleontologiju. Dio materijala pronađenog na Trlici biće na atraktivan način izložen u novoj postavci Zavičajnog muzeja koja je u pripremi“, rekao je Banović.

( Goran Malidžan )