Nelević: Nepojmljiva bahatost i otimačina državnog novca

Ubjedljiva većina nevladinih organizacija koje su dobile novčanu podršku na javnom konkursu Ministarstva kulture - “Razvijajmo kulturne navike”, nema kulturu među svojim osnovnim djelatnostima, vidi se iz registra NVO. Rezultati tog konkursa, prema riječima predsjednika Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore Igora Rakčevića, pravi su pokazatelj tretmana nezavisne kulture i nevladinog sektora iz oblasti kulture uopšte.

Ministarstvo kulture 9. novembra je objavilo Odluku o raspodjeli sredstava nevladinim organizacijama na osnovu ovog konkursa. Raspodijeljeno je 221.772,10 eura za realizaciju projekata NVO u oblasti umjetnosti i kulture, u rasponu od 5.000 eura (najniži iznos) do 18.000 eura (najviši iznos). Prijavu projekta na taj konkurs mogla je podnijeti NVO koja je, između ostalog, kroz ciljeve ili djelatnosti u statutu definisala umjetnost/kulturu kao oblast svog djelovanja. Komisiju koja je odlučivala o finansiranju projekata čine predsjednica Marija Mrvaljević i članovi Milica Martić, Azra Hrapović, Dobrila Vlahović.

Kultura u osnovnim djelatnostima nekolicini

Iz registra NVO koji vodi Ministarstvo unutrašnjih poslova, vidi se da većina onih koji su dobili novac na konkursu - nema kulturu među osnovnim djelatnostima. Nauka je, na primjer, osnovna djelatnost “CEKON-a”, vladavina prava “Šanse”, borba protiv bolesti zavisnosti organizacije “Zeleni polumjesec”, “Udruženja sportskih novinara” - sport, socijalna i zdravstvena zaštita “Centra za inovacije i projekte”, institucionalno i vaninstitucialno obrazovanje “Građanske inicijative mladih”... Samo nekima od njih se kultura pominje kao dio šire djelatnosti, ali u smislu, na primjer, unapređenje “fizičke kulture”. Kulturom se, piše, bave: “Identitet”, Kulturni centar “Homer”, “Đakomo Adriatic”, među čijim je osnivačima i članica komisije Azra Hrapović, “Centar sjevera”, “Simbol”, više kulturno-umjetničkih društava...

Dvije NVO na istoj adresi

Nevladina organizacija se mogla prijaviti na konkurs sa najviše dva projekta, ali joj se mogu dodijeliti sredstva samo za jedan. Međutim, ista NVO može biti i partner na još jednom projektu u okviru konkursa.

Tako, na primjer, prvorangirani “Centar za ruralni razvoj” za projekat “Dijalog za nezavisnu kulturnu scenu” (11.760 eura) bio je i partner na “Crnogorskom umjetničkom kružoku” (6.100 eura) koji nosi NVO “Zinak”. “Identitet”, partner “Centru” na prvorangiranom projektu, vodi “Nezavisni stvaraoci u zenitu mogućeg” sa partnerom “Udruženje sportskih novinara”, koji je vrijedan 12.960 eura. Centar za ruralni razvoj i NVO “Identitet”, prema Registru nevladinih organizacija MUP-a, zavedeni su na istoj adresi, a među osnivačima/vlasnicima Centra su Danilo i Nevenka Vuković, dok je Nevenka Vuković i među osnivačima Identiteta.

“Spektra” i “Queer Montenegro” dobili su dva projekta - samo su zamijenili mjesta vođe i partnera u projektu. “Doprinos razvoju kvir kulture i umjetnosti” dobio je na konkursu podršku vrijednu oko 13.800 eura, a za “Trasformaciju kulturnih navika” 14.344 eura. KUD “Ramadan Šarkić” iz Tuzi rangiran je na 16. i 17. mjestu. Prvo je partner na 14.280 eura vrijednom projektu “Obojimo umjetničko stvaralaštvo vrijednostima multikulturalizma” koji predvodi rožajski “Zeleni polumjesec”, a na drugom vodi program “Očuvanje i promocija kulturnog nasljeđa manjina u Tuzima i glavnom gradu” od 14.400 eura.

Silovanje pravednosti i zdravog razuma

U dokumentu koji prati Odluku o raspodjeli sredstava, navodi se da je “Komisija raspodjelu izvršila na način što je nevladinim organizacijama sa utvrđene rang-liste, koje ispunjavaju konkursne uslove, raspodjeljivala iznose do visine od 221.772,10 eura, čime su sredstva dodijeljena za ukupno 20 projekata... Ostale NVO koje su shodno listi i propisanim uslovima uzete u obzir za finansiranje, nijesu bile pozvane iz razloga što nije bilo preostalih sredstava za finansiranje njihovih projekata”.

Projekat “U zoni značenja - Ženska kulturna istorija Crne Gore 1920-2020/istraživanje i monografija” NVO Nova centar za feminističku kulturu, nalazi se na 39. mjestu od ukupno 91 bodovanog projekta, pa samim tim nije dobio novac na konkursu.

Nataša Nelević iz te organizacije, komentarišući poteze Ministarstva kulture, za “Vijesti” kaže da je u pitanju “nepojmljiva bahatost, bezobrazluk, otimačina državnog novca, silovanje pojma pravednosti i zdravog razuma”.

“U Crnoj Gori ipak postoje nezavisni akteri koji su ozbiljno posvećeni kulturi i samo kulturi, koji imaju kompetencije, znanja, misiju unutar nezavisne scene i za koje su konačno konkursi poput ovoga jedan od načina da obezbijede sredstva za svoj rad i egizistenciju zaposlenih. Postoji odgovornost i navodna odlučnost Ministarstva kulture da razvija tu scenu. Ovo što se dogodilo sa Odlukom o raspodjeli sredstava je šamaranje tih ljudi i nepojmljiva bahatost, bezobazluk, otimačina državnog novca, silovanje pojma pravdenosti i zdravog razuma”, navodi ona.

Tradicionalna izložba ULUCG bez podrške

Igor Rakčević iz ULUCG ističe da je “jasno da su opredijeljena sredstva nedovoljna za kvalitetnu podršku programima sektora koji pokazuje najvidljivije rezultate i koji je raznolik i krajnje fleksibilan”.

“Čini se da ove godine nije bilo puno mjesta za projekte organizacija koje su se odavno etablirale i preuzele funkciju nosilaca određenih segmenata kulturne politike, između ostalih i ULUCG koji ima prepoznatljivu ulogu u našem kulturnom životu a čiji opstanak zavisi upravo od ovakvih konkursa”, tvrdi Igor Rakčević ispred ULUCG.

Njihov projekat, 76. Tradicionalna izložba ULUCG, odbijen je uz obrazloženje da “u prijavi (tačka 27) kao projekat u oblasti kulture/umjetnosti u 2019. godini, navedena je 76. izložba ULUCG; dostavljeni dokaz odnosi se na 75. izložbu čiji je period realizacije februar-oktobar 2020”. Rakčević kaže da će ovaj propust rješavati u za to predviđenom zakonskom okviru.

“U svakoj aktivnosti je moguć propust, pa tako i u radu nadležne Komisije. U navedenom razlogu odbacivanja prijave Udruženja likovnih umjetnika se navodi da se izvještaj o realizovanom projektu za prethodnu godinu odnosi na 75. Tradicionalnu izložbu. Dakle, dostavljeno je upravo ono što je i traženo raspisom! Ova činjenica nas vodi zaključku da ova očigledna greška u radu pomenute komisije potiče od njenog nesavjesnog i nekompetentnog rada i sistemskih problema kada je u pitanju izbor njenih članova, ali i koncepcije samog konkursa...”, ističe Rakčević i dodaje da će ULUCG svakako nastojati da redovno obavlja svoje aktivnosti.

Godišnja izložba članova ULUCG ima najdužu tradiciju u Crnoj Gori, podsjeća Rakčević i napominje da se Tradicionalna izložba održava posljednjih 75 godina tokom kojih je “suočena sa brojnim iskušenjima i okolnostima”.

“Svake godine se na njoj predstave recentni radovi više od 100 crnogorskih umjetnika. 75. Tradicionalna izložba je održana i ove godine, uprkos pandemiji, a imala je i svoj 3D prikaz kao jednu od inovativnih praksi uslovljenih virusom kovid-19 i koji se može pogledati na internet prezentaciji Udruženja likovnih ujetnika Crne Gore, na adresi: ulucg.me. ULUCG je nevladina organizacija i nema podršku iz budžeta Crne Gore. Aktivnosti i materijalni troškovi funkcionisanja se najvećim dijelom pokrivaju putem učestvovanja na konkursima”, kazao je Rakčević “Vijestima”.

Ravnopravnost (ni)je na sceni

Projekat “Ravnopravnost je na sceni” NVO “Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore” (UMHCG) odbijen je uz obrazloženje da “projekti navedeni u prijavi (tačka 27) koji se odnose na kulturu/umjetnost nijesu iz 2019. godine već 2020-2023, a ostali projekti nijesu iz oblasti kulture/umjetnosti”. Marina Vujačić ispred UMHCG ističe da je nejasno na osnovu čega je Komisija zaključila da se navedeni projekat UMHCG realizovan u 2019. ne odnosi na oblast kulture i umjetnosti “kad su među dokazima dostavljena i tri filma”.

“Kako je Komisija zaključila da filmovi ne spadaju u oblast kulture, koji su kriterijumi za film kao djelo potrebni da bi spadali u oblast kulture? Pritom su u cilju promocije filmova organizovane projekcije o kojima je Komisija, takođe, dobila izvještaj uz dokaze o realizaciji, i što je još značajno - jedan od filmova govori o osobi koja se bavi kulturnim stvaralaštvom (poezijom). Želi li to Komisija Ministarstva kulture da nam poruči da poezija osoba s invaliditetom ne pripada kulturi, nego valjda radu i socijalnom staranju, prosvjeti, ljudskim pravima...?”, pita Vujačićeva.

Ona dodaje i da su u UMHCG zbunjeni načinom na koji je Komisija utvrdila da ne mogu „otkloniti nepravilnost dopunom dokumentacije“, dok je “organizacijama koje ne dostave nijedan dokaz dužna tražiti dopunu dokumentacije”.

“Dakle, bolje bismo možda prošli da nijesmo ni pokušali dostaviti dokaze. Inače, Komisija je u javnom konursu navela da se dostavlja ‘dokaz o sprovedenim istraživanjima, izrađenim dokumentima, organizovanim događajima ili realizovanim projektima/programima u 2019. godini (ugovor/rješenje o realizaciji projekta/donacije, narativni i finansijski izvještaj o realizaciji projekta uz dostavljanje: press clipinga i drugih javno objavljenih podataka sa referentnim i provjerljivim izvorom i ostali validni dokazi)’. Na kraju, zašto Komisija nije ostavila nezavisnim procjenjivačima na ocjenu projekat, koji između ostalog i boduju prethodno iskustvo s maksimalno pet bodova, već je odlučila da ga eliminiše, čime njegov sadržaj, odnosno kvalitet nije ni ocjenjivan?”, dodaje Vujačićeva i kaže da “sve navedeno posebno ostavlja sumnju u neregularnosti”.

Ona je kazala da je UMHCG od Komisije zatražilo dodatne informacije i Zapisnik sa sastanka.

“...Kako bismo se upoznali s kriterijumima i načinom odlučivanja, ali pošto je Komisija donijela Odluku jedini mehanizam zaštite ostaje Upravni sud, koji ćemo svakako i iskoristiti”, poručila je Vujačićeva.

Kako se umjetnici snalaze

Zoran Rakočević iz NVO “Korifej” rekao je da se pita - kako se organizacije koje okupljaju umjetnike snalaze da opstanu.

Pogotovo, kazao je, od kako su izjednačene sa drugim organizacijama koje u statutu navode da su kulturne, a njihova projektna djelatnost je u suštini opšta.

“Ne govorim o svim NVO koje su dobile sredstva, sa mnogima sam uspješno sarađivao i nosim lijepe utiske. Govorim o praksi da se organizacije koje okupljaju strukovne umjetnike tretiraju u resornom ministarstvu pijačarski, gdje nezavisni evaluatori, jednako verzirani za kulturu koliko i za druge oblasti, poljoprivredu, putnu infrastrukturu ili recimo prehrambenu proizvodnju, ocjenjuju projekte i rangiraju umjetnike i kulturne radnike iza opšteg civilnog sektora”, poručuje Rakočević.

Nataša Nelević na kraju zaključuje:

“Navikli smo da sredstva idu organizacijama koje vode ljudi zaposleni u institucijama kulture, koje osnivaju interesne grupe, koje imaju političke privilegije, ali nikada još na vrhu bodovne liste nismo imali organizaciju koja sa kulturom nema veze i sa projektom koji nema nikakve veze sa temom konkursa. Uvijek mislimo da ne može niže, a onda vidimo da može”.

( Jelena Kontić, Miloš Rudović )