Bez SAD i NATO Evropa nema odbranu

Nakon četiri godine neprijateljskog stava američkog predsjednika Donalda Trampa prema NATO-u, Evropska unija predvođena Francuskom želi da postane samostalna vojna sila, dovoljno snažna da se bori sama i potencijalno bude korisniji saveznik Sjedinjenim Državama.

Međutim, pojedini eksperti i članice bloka smatraju da je to teško ostvarivo i da je evropskom bloku za vojnu nezavisnost od Sjedinjenih Država potrebno najmanje deset godina intenzivnog rada i ogromnih ulaganja.

Evropski ministri odbrane će na današnjem onlajn sastanku dobiti prvi godišnji izvještaj o zajedničkim kapacitetima u kojem bi trebalo da budu naznačene oblasti saradnje i zajedničkog razvoja oružja, uključujući borbene tenkove, patrolne brodove, suprotsavljanje dronovima i tehnologiji opstruiranja. EU želi da napravi nacrt vojnog dokumenta koji bi definisao buduće prijetnje, cilljeve i ambicije u oblasti odbrane, kazali su juče diplomate i zvaničnici.

Dokument bi trebalo da posluži kao osnova za napore koje će predvoditi Pariz u eri nakon bregzita i Trampa kako EU u vojnom i odbrambenom smislu ne bi toliko zavisila od transatlantskog saveznika.

„Ovo nije samo još jedan izvještaj“, kazao je za Rojters visoki zvaničnik EU.

„Ovo je put za EU da zajednički planira, ulaže i suprotstavlja se prijetnjama sljedeće generacije“.

„Strateški kompas“ EU najbliže je što blok može imati vojnoj doktrini i blizak je „Stateškom konceptu“ NATO-a i kojem su predočeni ciljevi Alijanse. Smjenom administracije u SAD vjerovatno će popustiti i direktni pritisak, a novoizabrani američki predsjednik Džo Bajden vjerovatno neće koristiti agresivnu retoriku svog prethodnika prema saveznicima, ali on neće mijenjati suštinsku američku poruku da evropske države moraju više da izdvajaju i doprinese odbrani, smatraju evropske diplomate.

„Nijesmo u starom statusu kvo, gdje se možemo pretvarati da mandat Donalda Trampa nikada nije postojao i da je svijet isti kao prije četiri godine“, kazao je za Rojters jedan francuski diplomata.

Jedan zvaničnik EU je rekao da je Bajdenova pobjeda „poziv Evropi da izgradi zajedničku odbranu EU, da bude koristan i snažan saveznik, takođe i za NATO savez“.

EU od decembra 2017. radi na razvoju vatrene moći neovisno od SAD. Te napore predvodi uglavnom Francuska, preostala velika vojna sila bloka nakon izlaska Britanije.

Dok je Britanija bila članica EU, London se uglavnom opirao ideji da EU ima veću vojnu ulogu, stavljajući naglasak na NATO kao glavni fokus evropske odbrane.

Izlaskom Britanije, Pariz je dobio priliku da gura svoje dugogodišnje ambicije kako bi EU imala veću ulogu u odbrani, sa opreznom podrškom Berlina.

„SAD će nas poštovati kao saveznike samo ukoliko budemo ozbiljni u pogledu naše pozicije i ukoliko smo suvereni u pogledu odbrane“, kazao je francuski predsjednik Emanuel Makron u intervjuu u nedjelju.

Rojters navodi da će u godišnjem izvještaju o odbrani EU kao problemi biti identifikovani nedostatak dron tehnologije, zastarjela vazdušna flota i dupliranje oružja u članicama EU.

Francuska, Njemačka, Italija i Španija se nadaju da će zajedničkim razvojem nacionalne odbrane, EU uštedjeti novac i stati na kraj konkurentnim nacionalnim idustrijama koje dupliraju oružje.

Dokument neće predstavljati listu prijetnji, dijelom zbog toga što vlade EU imaju različite poglede na prijetnje.

Rusija se smatra većom prijetnjom na Baltiku nego u Francuskoj, gdje kao najveću opasnost vide islamistički ekstremizam.

Evropski šef diplomatije Žozep Borel, obavijestio je juče ministre inostranih poslova EU o povjerljivoj analizi prijetnji zasnovanoj na obavještajnim podacima dok će danas biti održan onlajn sastanak ministara odbrane EU.

Borel je na privatnom sastanku sa evropskim ambasadorima prošle nedjelja kazao da EU treba da zna da „praktikuje jezik moći, a ne samo da ga govori“.

Eksperti međutim tvrde da mada je EU već počela da radi na zajedničkim projektima i od sljedeće godine će za fond razvoja oružja opredijeliti osam milijardi dolara, bloku treba najmanje deset godina kako bi imala neku vrstu vojne nezavisnosti od Vašingtona.

Razlike u stavovima između Francuske i Njemačke takođe isplivavaju, a Berlin je skeptičan prema inicijativama izvan NATO-a.

Njemačka ministarka odbrane Anegret Kramp Karenbauer kazala je da se Evropljani ne mogu nadati da će zamijeniti američki odbrambeni sistem od nuklearnog oružja.

„Ideja strateške autonomnosti za Evropu je nerealna ukoliko pothranjuje iluziju da možemo obezbijediti evropsku bezbjednost, stabilnost i prosperitet bez NATO-a i SAD“, kazala je ranije ove nedjelje Kramp Karenbauer za Rojters i dodala da bi Evropi trebale decenije da izgradi konvencionalne i nuklearne vojne snage kako kompenzovala ono što SAD i NATO trenutno doprinose bezbjednosti kontinenta.

„Njemačka i Evropa se ne mogu zaštiti bez američke nuklearne i konvencionalne moći. To je prosto činjenica“, kazala je Kramp-Karenbauer.

Sjedinjene Države pružaju 70 odsto ključnih vojnih kapaciteta poput nadzora, helikoptera i satelitske komunikacije u NATO, istakla je njemačka ministarka.

Vašington takođe predstavlja skoro 100 odsto NATO raketne odbrane i veliku većinu nuklearnog odvraćanja.

Britanija planira najveća ulaganja u vojsku od Hladnog rata

Britanija je juče najavila najveća ulaganja u vojsku od Hladnog rata, obećavši da je „era povlačenja“ završena dok pokušava da se poozicionira nakon bregzita u svijetu za koji jer premijer Boris Džonson kazao da najopasniji u posljednjih nekoliko decenija.

Džonson je kazao da dodatno ulaganje odražava potrebu za unapređenjem vojnih kapaciteta uprkos tome što pandemija koronavirusa dodatno opterećuje ekonomiju i državne finansije.

Džonson je predočio planove za otvaranje nove svemirske komande, agencije za vjepštačku inteligenciju i kazao da će britanska mornarica ponovo biti najmoćnija u Evropi.

„Era kresanja budžeta na odbranu se mora završiti, i završće se sada“, kazao je Džonson.

Britanija je bila najveći saveznik SAD u Iraku i Avganistanu i, zajedno sa Francuskom, glavna vojna sila u EU.

Međutim nakon što je 2016. odlučila da napusti blok njena globalna uloga je neizvjesna u trenutku kada raste uticaj Kine.

Malkolm Čalmers, zamjenik generalnog direktora u Institutu za studije odbrane i bezbjednosti kazao je da veća izdvajanja znače da će Britanija zadržati poziciju srednje rangirane vojne sile zajedno sa državama poput Francuske, Njemačke i Japana, ali da će daleko zaostajati za SAD i Kinom.

( Nada Bogetić )