Čuvari pravde lome i državu i građane

Prebacivanje odgovornosti između nadležnih opasno je i za državu i za građane, i prikazuje nepoštovanje i nefunkcionalnost državnog aparata, i mora odmah da stane.

To je, pored ostalog, “Vijestima” rekao Zoran Vujičić iz Građanske alijanse (GA), komentarišući međusobne optužbe državnog tužilaštva i Uprave policije (UP) ko je radio svoj posao u odnosu na preduzimanje nadležnosti u slučajevima kršenja naredbi Nacionalnog koordinacionog tijela za zarazne bolesti (NKT) protiv širenja epidemije koronavirusa.

Vujičić je kazao da se slična situacija ne dešava prvi put i da to mora sve da zabrine.

“Policija i državno tužilaštvo su institucije koje su obavezne da sprovode zakon i da zaštite zdravlje i živote građana. Njihovo međusobno prepucavanje je besprizorno u vrijeme kad zbog njihovog nepostupanja svakog dana u Crnoj Gori bar pet ljudi umre od koronavirusa, a zarazi se novih 500”, rekla je “Vijestima” Tea Gorjanc Prelević iz Akcije za ljudska prava (HRA). Upravo je saopštenje HRA bilo okidač za prepucavanja nadležnih.

Kako su nadležni podržali masovna okupljanja

Iz HRA su u ponedjeljak na odgovornost pozvali direktora UP Veselina Veljovića, ministra unutrašnjih poslova Mevludina Nuhodžića i v.d. vrhovnog državnog tužioca Ivicu Stankovića, uz navode da su propuštanjem da primjenjuju ovlašćenja i spriječe i sankcionišu okupljanja koja su održana protivno zdravstvenim propisima, podržali masovno kršenje zakona i time zloupotrijebili službeni položaj.

Iz HRA su objavili da, prema podacima koje su dobili od državnog tužilaštva i UP, zbog masovnih okupljanja koja su održana protivno naredbi ministra zdravlja (na predlog NKT) ispred Sabornog hrama u Podgorici 31. avgusta, na tzv. patriotskim skupovima na Cetinju i Trgu nezavisnosti u Podgorici, zaključno sa ispraćajem i sahranom mitropolita (Amfilohija), UP nije podnijela nijednu krivičnu prijavu, a državno tužilaštvo je samo protiv jedne osobe podiglo optužni predlog, protiv tri je odbacilo krivične prijave, dok šest predmeta i dalje izviđa.

U vrijeme svih tih okupljanja, na snazi je bila zabrana okupljanja na otvorenom za preko 100 osoba. Na jednom od njih - skupu koji je 6. septembra održan na Trgu nezavisnosti u Podgorici, prema zvaničnom saopštenju UP, učestvovalo je i do 50.000 ljudi.

“Policija nijedno okupljanje nije pokušala da prekine ili da ograniči broj učesnika, već ih je i obezbjeđivala i o njima izvještavala javnost snimcima iz vazduha”, kazali su iz HRA.

Nakon toga, počinje prepucavanje saopštenjima između UP i državnog tužilaštva...

Nekad kažnjavali zbog okupljanja sa samo jednom osobom na javnoj površini

Epidemija koronavirusa zvanično je proglašena sredinom marta, kada NKT počinje da donosi i prve naredbe protiv širenja epidemije. U tom prvom talasu epidemije, građani su u najvećem broju poštovali mjere, ali su i inspekcije, policija i tužilaštvo takođe bili, uglavnom, rigorozni u kažnjavanju. U prvih mjesec dana epidemije, privođeni su i kažnjavani i mladi, tek punoljetni ljudi, jer su “uhvaćeni” da u grupama stoje ili sjede na klupama u širem centru Podgorice. Tada je na snazi bila odluka - da najviše dvije osobe mogu biti zajedno na javnoj površini... istovremeno, drastično su po džepu “udarani” i oni koji nisu poštovali naredbu da se automobilom mogu voziti najviše dvije osobe, ako nisu iz istog domaćinstva...

Prema podacima koji su dostavljeni HRA, od sredine marta do sredine aprila, kada je u Crnoj Gori bilo aktivno samo 308 slučajeva koronavirusa, a svega nekoliko preminulih (ukupno devet na kraju prvog talasa), nadležni su procesuirali i kaznili čak 123 osobe zbog kršenja naredbi o ograničenju okupljanja.

“Ljudi su kažnjavani kaznama od 600 do 800 eura zbog toga što su se na javnoj površini okupili sa još jednom osobom (44) ili sa njih dvije (79). Vršilac dužnosti VDT Ivica Stanković, u aprilu i maju je izdavao upozorenja da će svi koji su ‘svojim postupanjem prekršili donijete propise krivično odgovarati zbog toga’ jer je ‘zakon isti za sve’”, podsjetili su iz HRA.

U to vrijeme, u Vladi su se rado hvalili postignutim rezultatima. Tako su u aprilu objavili izvještaj “Odgovor na pandemiju kovid-19”, u kojem se, pored ostalog, navodi i evidencija UP, prema kojoj je za samo mjesec i po od početka epidemije u Crnoj Gori učinjeno više od 870 krivičnih djela protiv zdravlja ljudi.

Dok je epidemija bila uveliko u toku, a stotine građana već sankcionisano, Vlada je utvrdila Predlog zakona o dopunama Zakona o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti, objašnjavajući da je u pitanju potreba da se bliže uredi ponašanje i propišu odgovarajuće mjere i kazne. Zakon je u Skupštini usvojen 1. jula, sa 42 glasa. Tek tada krivična djela na osnovu kojih su građani prethodno sankcionisani bivaju i konkretno opisana u propisima države, ali Vlada nakon toga nije objavljivala i novu statistiku - kao što je to bilo učinjeno u prvom talasu.

Nakon toga, u Crnoj Gori dozvoljena su i masovna okupljanja - slavlje nakon promjene vlasti na izborima 30. avgusta, a reakcija nadležnih izostala je i na dva patriotska skupa na Cetinju i Podgorici 3. i 6. septembra. Prećutno je dozvoljena i trodnevna žalost i sahrana mitropolita Amfilohija...

Policija ne radi od izbora

Kad je HRA u ponedjeljak na odgovornost pozvala nadležne, iz UP na to su reagovali upirući prstom u državno tužilaštvo i navodeći da su oni obesmislili njihov rad odbacivanjem pojedinih krivičnih prijava podnijetih za krivično djelo nepostupanje po zdravstvenim propisima za suzbijanje opasne zarazne bolesti.

Iz Vrhovnog državnog tužilaštva (VDT) potom su policiji održali lekciju o Zakonu o javnim okupljanjima i javnim priredbama, učeći ih da su policijski službenici ti koji su ovlašćeni da prekinu javna okupljanja čije održavanje nije prijavljeno ili nije dozvoljeno.

Na optužbe UP oglasili su se i iz podgoričkog Osnovnog državnog tužilaštva (ODT), naveli su broj krivičnih prijava koje su njima podnijete do 30. avgusta, i kazali da od 30. avgusta do 11. novembra CB Podgorica i Odjeljenje bezbjednosti Danilovgrad tom tužilaštvu nisu podnosili krivične prijave zbog kršenja naredbi NKT-a i povodom javnih skupova.

Rekli su i da su oni formirali više krivičnih predmeta po službenoj dužnosti, “djelujući na osnovu sopstvenih saznanja i javnog izvještavanja medija”. Tako su, kako su kazali iz ODT, samoinicijativno formirali i predmet povodom skupa 6. septembra i policiji podnijeli pisani zahtjev da identifikuje organizatore skupa.

“A od policije je pisano obaviješteno da ne posjeduje ‘zvanične podatke koji se odnose na organizatora neprijavljenog javnog okupljanja’, ali ‘ni operativna saznanja u odnosu na identitet lica koje je organizator neprijavljenog javnog okupljanja’, iako je policija javno dala procjenu da je tom skupu prisustvovalo oko 50.000 građana”, kazali su iz Tužilaštva.

Da su htjeli da rade svoj posao, imali su načina

Iz HRA podsjećaju na neke od navoda policije i tužilaštva, kojima su i ranije pokušali da opravdaju način djelovanja.

“Iz UP navode da nisu imali mogućnosti da prekinu masovna okupljanja, da bi takav prekid imao ‘nesagledive društvene, bezbjednosne i političke posljedice’ uprkos činjenici da je UP još 20. marta upozoravala građane da ‘neće dozvoliti javna okupljanja kojima se krše mjere NKT’ i da će ‘procesuirati svako odgovorno lice’, a direktor Veselin Veljović je ponovio ovo upozorenje 10. juna preko Tviter naloga UP”, kazali su iz HRA.

Dodaju i da u Upravi policije smatraju da bi jedini način za prekid okupljanja bio neposredno u trenutku održavanja skupova, i to upotrebom sredstava prinude.

“Postoje i drugi načini za sprečavanja masovnih okupljanja, poput obustave saobraćaja u cilju sprečavanja okupljanja građana iz više gradova, što je policija i učinila 23. avgusta kada je blokirala prilaze Podgorici i to kod tunela Bodoš u Nikšiću, kod Bioča i iz pravca Bara dio magistrale u Zeti, a sve u cilju sprečavanja ulaska organizovanih kolona autolitija u Podgoricu. Osim toga, policija je morala djelovati preventivno s obzirom na to da su okupljanja koja se organizovana u Crnoj Gori, mogla biti i očekivana posebno s obzirom na izborne rezultate od 30. avgusta i vijest o smrti mitropolita Amfilohija. Ovakvo preventivno djelovanje je sprovođeno i ranije, kada je sredinom maja policija uhapsila jednu osobu (B. V.) zbog sumnje da je planirao da organizuje okupljanje ispred Sabornog hrama u Podgorici”, navode iz HRA.

Dodaju i da sama činjenica da je policiji bio nepoznat organizator okupljanja, policiju ne oslobođa odgovornosti.

“S obzirom na to da je takva situacija bila i 23. avgusta, kada su organizovane autolitije, i kada je policija u jednoj noći podnijela 11 krivičnih prijava, a 67 osoba je prekršajno sankcionisano iako se tada ‘niko nije identifikovao kao organizator niti preuzeo odgovornost za organizaciju autolitija’”, podsjećaju iz te NVO.

Komentarišući tvrdnje iz tužilaštva, da su preduzimali sve radnje iz svoje nadležnosti, odnosno u skladu sa svojim ustavnim i zakonskim ovlašćenjima, iz HRA su kazali da nije učinjeno dovoljno.

“Iako postoji podatak da je nekoliko predmeta formirano povodom masovnih okupljanja više je nego očigledno da jedan podneseni optužni predlog, kao rezultat njihovog rada, nije dovoljan za konstatovanje da su preduzeli sve što je bilo u njihovoj moći. I dalje ostaje sporan stav tužilaštva, koje je u prvom talasu krivično procesuiralo osobe samo zbog toga što su se našle sa jednom ili sa dvije osobe na ulici, da nema elemenata krivičnog djela u masovnom okupljanja građana na sahrani mitropolita Amfilohija”, kažu iz HRA.

Nefunkcionalnost državnog aparata plaćaju građani

Zoran Vujičić iz GA rekao je da međusobno prebacivanje odgovornosti u sređenoj državi sa horizontalnom komunikacijom nije moguće. Ukazuje i na ono što piše u zakonima.

“Zakon o krivičnom postupku jasno i nedvosmisleno kaže da je državni tužilac nadležan da izdaje obavezujuće naloge ili neposrednim rukovođenjem usmjerava radnje organa uprave nadležnog za policijske poslove. Policija i drugi državni organi dužni su da prije svake preduzete radnje, osim u slučaju hitnosti, obavijeste nadležnog državnog tužioca. Policija i drugi državni organi nadležni za otkrivanje krivičnih djela dužni su da postupe po zahtjevu nadležnog državnog tužioca. Zakon o javnom redu kaže da ‘ko ne postupi po naređenju ovlašćenog policijskog službenika o zabrani kretanja, pristupa ili zadržavanja na određenom mjestu ili u vezi sa vršenjem drugih poslova iz njegove nadležnosti, u uslovima kad je ugrožen javni red i mir ili bezbjednost, kazniće se za prekršaj novčanom kaznom... I umjesto da institucije sistema svako iz svoje nadležnosti radi svoj posao uz koordinaciju, došli smo u situaciju da se jedna institucija bavi propustima druge i obratno kroz medije”, rekao je on “Vijestima”.

Situaciju ocjenjuje “jako opasnom, kako za državu tako i za sve građane”.

“Jer ogoljeno prikazuje svu nekoordinaciju i međusobno nepoštovanje i što je najgore nefunkcionalnost državnog aparata i mora odmah da stane. Čelni ljudi u državnom tužilaštvu i UP moraju hitno da iniciraju razgovor i odmah prestanu sa medijskim nadgornjavanjem. Smjena vlasti i pojedinaca ne smije biti razlog pomalo haotičnog odnosa tužilaštva i policije jer istražni i organi gonjenja ne smiju da zavise ni od jednog pojedinca u državi već isključivo od Ustava i zakona”, poručio je Vujičić.

Policija i državno tužilaštvo, kaže Gorjanc Prelević, obavezni su da sprovode zakon i da zaštite zdravlje i živote građana.

“UP je ranije radila svoj posao: upozoravali su organizatore, blokirali su ulice i lišavali slobode one koji su planirali da organizuju i da učestvuju u masovnim okupljanjima, tako da je sada neuvjerljiv izgovor da bi isto to odjednom imalo ‘nesagledive posljedice’. Posljedice su u tome što su propuštanjem da rade svoj posao podržali izvršenje krivičnih djela sa smrtnim posljedicama, radi se o masovnom gubitku života i zdravlja, ali i o gubitku elementarnog povjerenja u državu. Zar treba podsjećati da državni organi upravo služe tome da obezbijede poštovanje zakona i onda kada razni građani, političke partije ili vjerske organizacije izgube glavu, zbog toga se i živi u državi, a ne u nekoj plemenskoj zajednici”, rekla je ona.

Državno tužilaštvo je, dodaje, posebna priča.

“Nije tačno da je samo jedna osoba zaslužila da bude procesuirana zbog više masovnih okupljanja koja su prenošena i na televiziji i da je toliko vremena potrebno da se optuže oni koji su svjesno ugrožavali druge. Zašto bi jedni koji su se okupili s jednom ili dvije osobe plaćali po 800 eura kazne, a drugi koji su se okupili sa hiljadama drugih baš ništa, gdje je tu pravda”, rekla je Gorjanc Prelević. Prema njenim riječima, osnovni zadatak nove vlasti je da povrati povjerenje u državne institucije “koje su u Crnoj Gori trenutno u rasulu”. “Ljudi zaslužuju vladavinu zakona, zaslužuju pravdu i institucije koje mogu da je obezbijede”, rekla je ona.

Zbog prepucavanja između UP i tužilaštva, iz Demokratske Crne Gore juče su kazali da je takve odnose gajila nedavno promijenjena vlast, na čelu sa DPS:

“Jer se rukovodila maksimom - što slabije institucije države, to lakši opstanak donedavno nepromjenljive vlasti”.

U državi je trenutno preko 11.000 zaraženih.

( Damira Kalač )