Država aminovala sječu preko 5.000 kubika zaštićene vrste

Sječu više od 5.000 kubnih metara molike na prostoru Čakora i Visitora dozvolili su Uprava za šume i Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, iako je to drvo od 2006. na listi zaštićenih vrsta. To se, pored ostalog, navodi u zapisniku o inspekcijskom nadzoru koji su inspektori za šumarstvo Zufer Sijarić i Milutin Vukić obavili krajem jula u Područnoj jedinici Uprave za šume u Plavu.

Tokom kontrole ispunjenosti ugovora za korišćenje šuma za Gazdinsku jedinicu “Visitor-Čakor”, gdje je koncesija 2008. godine data firmi “Pelengić trejd” iz Bijelog Polja, inspektori su, pored ostalog, konstatovali da je prema važećem Programu gazdovanja u toj GJ planirana i sječa 5.016 kubnih metara molike.

“Rješenjem Zavoda za zaštitu prirode koje je objavljeno u Službenom listu 76/06 munika i molika stavljena je pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta, pa se iz tog razloga nije mogla planirati sječa molike, a količina koja je programom gazdovanja planirana nije mogla ući u ugovor o davanju prava na korišćenje šuma i izgradnju i održavanje šumskih saobraćajnica ugovor broj 3.058 od 8. 7. 2008. godine”, piše u zapisniku inspektora u koji su “Vijesti” imale uvid.

Uprava za šume na čijem je čelu Nusret Kalač, u protekle dvije godine tražila je od Ministarstva održivog razvoja i turizma (MORT) mišljenje na više programa gazdovanja šumama za gazdinske jedinice u opštinama Podgorica, Kolašin, Bijelo Polje, Nikšić, Plužine, Danilovgrad, Andrijevica, pa i Plav.

Uprava za šume zanemarivala upozorenja MORT-a

Analizom mišljenja koja su iz MORT-a dostavljena “Vijestima” na zahtjev za slobodan pristup informacijama (SPI), očigledno je da su u Upravi za šume, čak i kod donošenja novih programa, zanemarivali činjenicu da su neka od predmetnih područja staništa zaštićenih vrsta, da su dio Natura mreže ili predstavljaju potencijalnu Emerald zonu.

Emerald se sastoji od “područja od posebnog interesa za očuvanje”. Mreža Natura 2000 ključni je instrument politike Evropske unije o prirodi i biodiverzitetu “koja stremi dugoročnom opstanku najvrednijih i najugroženijih vrsta i tipova staništa u Evropi”.

Iz mišljenja MORT-a za Program gazdovanja GJ “Visitor-Čakor” u koji su “Vijesti” imale uvid, vidi se da su u Upravi ponovo zanemarali da je to područje stanište zaštićenih vrsta molike i munike. I MORT navodi da su molika i munika rješenjem iz 2006. utvrđene kao relikt i endem.

“U cilju zaštite, očuvanja i unapređenja ovih vrsta, neophodno je zabraniti sječu na lokalitetima gdje su zastupljena njihova prirodna staništa”, piše u mišljenju resora održivog razvoja.

U istom dokumentu navodi se i da predloženi Program gazdovanja zanemaruje da se gazdinska jedinica “Visitor-Čakor” nalazi u zahvatu potencijalne Emerald zone i Natura 2000 staništa “Dolina Lima” i “Visitor i Zeletin”.

“U aprilu 2019. predstavljeni su rezultati koji su postignuti u periodu trajanja IPA projekta ‘Uspostavljanje Natura 2000 mreže’ u Crnoj Gori, od aprila 2016. do aprila 2019. Između ostalog, izrađene su Referentna lista staništa i Referentna lista vrsta, te je u vezi s tim prilikom donošenja Programa obavezno uzeti u obzir navedenu dokumentaciju”, navodi se u mišljenju MORT-a.

Istu preporuku MORT je Upravi za šume uputio i za predloženi Program gazdovanja šumama za GJ “Piševska rijeka-Zeletin” u opštini Andrijevica. I ta GJ obuhvata potencijalna Emerald područja, i ovdje su zastupljena prirodna staništa zaštićenih vrsta molika i munika, te dodatno stanište planinskog javora.

“Pa je s tim u vezi neophodno zabraniti sječu gdje je zastupljeno prirodno stanište ovih vrsta”, piše u mišljenju MORT-a, uz napomenu da treba zabraniti sječu i manje zastupljenih vrsta drveća “zbog očuvanja biodiverziteta”.

Štit od lavina

Zbog sječe na području GJ “Piševska rijeka-Zeletin” više puta protestovali su mještani Ulotine, naselja na desetak kilometara od Andrijevice. Oni su 2015, te potom 2017, pa i godinu kasnije, od koncesionara branili i šumu i sječom ugrožene izvore, koje su, kako su više puta naveli, njihovi preci vjekovima čuvali.

I bez mišljenja MORT-a, da šuma ispod vrhova planine Zeletin treba da bude izuzeta od sječe, predviđao je Prostorno-urbanistički plan (PUP) Opštine Andrijevica do 2020. U tom dokumentu, upravo prostor koji je predmet koncesija i godinama se nalazi u programima sječe šuma, naveden je kao prostor koji treba zaštiti.

U dijelu u kojem su opisane mjere zaštite od erozije, potvrda je onoga što su mještani uporno govorili - da su šume u njihovom kraju oduvijek prepoznate kao zaštitne, da ih, osim za manje potrebe stanovništva, nikad nisu sjekli, jer to je bio način da se zaštite od mogućih lavina.

U zaštitne šume sa primarnim ekološkim funkcijama - zaštita od erozije i lavina, zaštita voda, očuvanje biodiverziteta, kako piše u PUP Andrijevica u dijelu “mjere zaštite od erozije”, od ukupne površine šuma opštine, izdvojena je trećina, odnosno 31 odsto.

“U šume sa prioritetnim ciljem zaštite zemljišta od erozije, bujica, lavina i sipara izdvojeni su šumski kompleksi Zeletin od Blatinske gore i Baljice do Kutske i Štitske rijeke…”, piše u tekstu PUP-a.

Mještani su ranije kazali “Vijestima” da je to upravo pojas koji zahvata sporna odjeljenja GJ “Piševska rijeka-Zeletin” - “od broja 21, 22, 23, koje je posječeno, 24, 25 i 26 koja su bila doznačena za sječu i 27, 28… sve do Baljice”. Odjeljenja 25a i 26a nalaze se u Emerald zoni i to je potvrdila i Agencija za zaštitu životne sredine (EPA), nakon što su na zahtjev mještana i 2018. formirali komisiju i izašli na teren.

“Sektor za zaštitu prirode, monitoring i izvještavanje je na osnovu GIS baza, utvrdio da navedena koncesiona odjeljenja 25a i 26a prostorno pripadaju Emerald području ‘Visitor i Zeletin’, izuzimajući manji dio odjeljenja 25a u površini od 1,04 hektara”, piše u izvještaju EPA.

EPA u drugom dokumentu, u kojem su date preporuke za više gazdinskih jedinica, za GJ “Piševska rijeka-Zeletin”, navodi da su za taj prostor propisane posebne mjere zaštite i ukazuje da u karte treba da se unesu reliktne i endemske vrste - na Zeletinu rastu munika, molika, te da treba odrediti adekvatne mjere gazdovanja.

Zeletin se na osnovu čak četiri vrste sa Aneksa i Ptičije direktive svrstava na spisak potencijalnih Natura 2000 područja.

U GJ “Piševska rijeka-Zeletin” koncesiju je 2008. godine dobila firma “19. decembar”, čiji je direktor Momo Jokić i izvršni direktor bjelopoljskog “Pelengić trejda”.

Program gazdovanja šumama za GJ “Piševska rijeka-Zeletin” istekao je 31. decembra 2019. Uprava za šume potpisala je u junu prošle godine ugovor sa “Wald Projekat” iz Bosanske Krupe za izradu novog programa. Vrijednost ugovora je 26.899 eura (sa porezom). Sa istom firmom, Uprava za šume potpisala je 2017. ugovor za izradu novog Programa gazdovanja za GJ “Čakor-Visitor-Plav”. Za tu uslugu, firmi iz Bosanske Krupe plaćeno je 48.896,62 eura, sa porezom.

Mišljenja slična onima za gazdinske jedinice u opštinama Plav i Andrijevica, MORT je Upravi uputio i za GJ “Vučji potok”, “Planinu pivsku”, “Volujak-Mratinje”...

Za GJ “Vučji potok” na teritoriji opštine Podgorica sugerisano je da se uzme u obzir to što je u međuvremenu osnovan Park prirode “Komovi”, gdje su uspostavljeni režimi zaštite. MORT je u mišljenju za “Planinu pivsku” u opštini Plužine ukazao da se ta GJ prostire na području Parka prirode “Piva”, u kojem su utvrđeni režimi zaštite I, II i III stepena. Za GJ “Volujak-Mratinje” u istoj opštini, piše da obuhvata potencijalno Emerald područje, pored ostalog, dio kanjona Pive kojem pripada područje Regionalnog parka “Piva”...

Uprava za šume izradila je ranije i Geoportal, gdje su, pored ostalih, dostupni podaci o šumskim područjima koja su pod određenim stepenom zaštite ili spadaju u potencijalne Emerald zone...

Ne bi radili procjenu uticaja na životnu sredinu

Prema mišljenju MORT-a za Program gazdovanja šumom u GJ “Bukovica” u Pljevljima, Uprava za šume ne bi radila ni stratešku procjenu uticaja na životnu sredinu, iako se na tom prostoru, kako su naveli iz EPA, prostiru zajednice jove i vrbe, bukove šume, hrasta kitnjaka, smrčeve šume.

“A takođe su registrovane brojne populacije ugroženih vrsta ptica, uključujući kraškog sokola, sivu žunu, kao i pet staništa iz Rezolucije 4 i 26 vrsta sa Rezolucije 6 Bernske koncencije”, piše u mišljenju MORT-a.

Upravi je sugerisano da preispita odluku o nepreduzimanju izrade strateške procjene uticaja na životnu sredinu...

( Damira Kalač )