Vlast mora da omogući pristup javnim dokumentima
Kao službeni dokumenti, kako se objašnjava u dokumentu SE, definisane su “sve informacije zabilježene u bilo kom obliku, sastavljene ili primljene i držane od strane organa vlasti”
Organi vlasti dužni su da od 1. decembra ove godine omoguće pristup javnim dokumentima koji su u njihovom posjedu, jer ih na to obavezuje Konvencija Savjeta Evrope o pristupu službenim dokumentima koja je stupila na snagu 1. decembra nakon što je ratifikovao potreban broj zemalja.
Kao službeni dokumenti, kako se objašnjava u dokumentu SE, definisane su “sve informacije zabilježene u bilo kom obliku, sastavljene ili primljene i držane od strane organa vlasti”.
Država može odbiti zahtjeve, navodi se, u slučajevima kada bi objelodanjivanje takvih informacija ugrozilo nacionalnu bezbjednost, odbranu i međunarodne odnose, javnu bezbjednost, prevenciju, istragu i gonjenje krivičnih radnji, disciplinske istrage, inspekciju, kontrolu i nadzor, privatnost i druge legitimne privatne interese, trgovinske i druge ekonomske interese, ekonomske, monetarne i kursne politike države, jednakost stranaka u sudskom postupku i efikasno sprovođenje pravde, životnu sredinu, ili diskusiju unutar ili između organa vlasti u vezi sa ispitivanjem stvari.
Prema Konvenciji, podnosilac zahtjeva za pristup službenom dokumentu nije dužan da obrazloži zahtjev i podnosioci zahtjeva imaju pravo da ostanu anonimni, osim kada je otkrivanje identiteta od suštinskog značaja za obradu zahtjeva.
Crna Gora ima Zakon o slobodnom pristupu informacijama, ali je on nakon više promjena sveden na propis kojim se više onemogućava dolaženje do javnih podataka.
Civilni sektor je u više navrata protestovao zbog toga i tražio izmjene.
Sem Crne Gore, Konvenciju su ratifikovale i Bosna i Hercegovina, Estonija, Finska, Mađarska, Litvanija, Norveška, Moldavija, Švedska i Ukrajina.
“Ova konvencija je prvi obavezujući međunarodno-pravni instrument koji priznaje opšte pravo pristupa službenim dokumentima u posjedu javne vlasti. Transparentnost javnih vlasti je ključna karakteristika dobrog upravljanja i pokazatelj da li je društvo zaista demokratsko i pluralističko. Pravo na pristup službenim dokumentima je takođe od suštinskog značaja za samorazvoj ljudi i za ostvarivanje osnovnih ljudskih prava. Takođe jača legitimitet javnih vlasti u očima javnosti i njihovo poverenje u njih”, saopštio je SE.
Konvencija utvrđuje minimalne standarde koji se primjenjuju u obradi zahtjeva za pristup službenim dokumentima i ona štiti pravo bilo koga na pristup “službenim dokumentima u posjedu državnih organa”.
Iz Savjeta Evrope najavljeno je da će njihova grupa stručnjaka za pristup službenim dokumentima nadgledati primjenu Konvencije.
( Biljana Matijašević )