Dan borbe protiv side: Više inficiranih, smrtnost manja

Broj osoba inficiranih HIV-om u Crnoj Gori raste posljednjih godina, ali se uočava i smanjenje trenda preminulih od AIDS-a.

To je za “Vijesti”, povodom Svjetskog dana borbe protiv side, kazala specijalistkinja socijalne medicine u Institutu za javno zdravlje (IJZ), dr Aleksandra Marjanović.

“Prema posljednjim podacima za 2019. godinu u Crnoj Gori je registrovano 26 novih HIV/AIDS slučajeva. U momentu postavljanja dijagnoze HIV infekcije, 10 osoba je bilo u stadijumu AIDS-a, dok je 15 osoba registrovano u fazi asimptomatske infekcije”, saopštila je Marjanović.

Ona je kazala da su novi slučajevi HIV/AIDS registrovani u 16 opština.

“Najveći broj registrovanih je u primorskoj regiji (39 odsto) i Podgorici (43 odsto)”, pojasnila je.

Muškarci češće obolijevaju

Od početka epidemije 1989. godine, pa do kraja prošle, registrovane su 303 osobe inficirane HIV-om u Crnoj Gori. Marjanović je kazala da se primjećuje da je značajno veći broj inficiranih osoba muškog pola, njih 266.

Kada je riječ o uzrastu, HIV infekcija se najčešće dijagnostikuje u uzrastu od 20 do 39 godina (76 odsto), a virus je kod čak 91 odsto osoba otkriven u dobi koja pripada radnom i reproduktivnom uzrastu od 15 do 49 godina.

Marjanović je kazala da je, od ukupno 303 inficiranih, 146 u momentu otkrivanja infekcija bilo u stadijumu AIDS-a, a 157 u asimptomatskoj ili fazi HIV infekcije.

“U Crnoj Gori je, od početka epidemije do kraja 2019. godine, registrovana smrt od AIDS-a kod 60 osoba (37 odsto svih oboljelih od AIDS-a), i to kod 50 muškaraca i 10 žena. Većina umrlih (67 odsto) je bila u dobi između 30 i 49 godine starosti”, pojasnila je.

Povećati pristup testiranju, da bude obavezno za trudnice

Kombinacija više mjera prevencije može značajno da smanji epidemiju HIV infekcije, poručila je Marjanović.

“Potrebno je povećati pristup testiranju i to je nešto na čemu mi u IJZ zaista insistiramo. Testiranje trudnica, osoba sa tuberkulozom i sa polnim bolestima bi moralo biti obavezno ponuđeno uz mogućnost da pacijent odbije, ali naravno da postoji dokumentovana ponuda i pristanak ili odbijanje”, istakla je ona.

U cilju prevencije prenošenja na dijete, kazala je, neophodno je testirati svaku trudnicu, kako bi se na vrijeme uključila terapija (ART) i spriječio prenos na dijete.

“Takođe bi trebalo stvoriti uslove da se svim pacijentima koji imaju simptome koji ukazuju na HIV infekciju ponudi testiranje na HIV, kao dio kliničkog menadžmenta bolesti. Neophodno je postojeće dobrovoljno i povjerljivo testiranje u savjetovalištima širom Crne Gore (sedam domova zdravlja) unaprijediti proaktivnijim pristupom zdravstvenih radnika i njihovom kontinuiranom edukacijom”, pojasnila je Marjanović.

“Pored testiranja značajne preventivne mjere su mjere zaštite prije i nakon izlaganja virusu upotreba terapije kao jedan od vidova prevencije, upotreba kondoma, programi smanjenja štete u okviru kojih se smanjuje razmjena i dijeljenje pribora za injektiranje droga...”, poručila je

HIV se najčešće prenosi seksualnim kontaktom

Marjanović je “Vijestima” kazala da se HIV prenosi seksualnim kontaktom, putem krvi i sa majke na dijete tokom trudnoće, porođaja i dojenja.

Odgovorila je da je u Crnoj Gori vodeći način prenošenja seksualnim putem (87 odsto). Ovaj put transmisije, tvrdi, je najčešći i od početka epidemije zadržava trend porasta.

“Za razliku od seksualnog puta, infekcija HIV-om putem krvi, bilo da se radi o injektirajućim korisnicima droga ili osobama koje su primile inficiranu krv putem transfuzije ostaje i dalje prilično rijetka. Putem krvi inficiralo se tri odsto registrovanih osoba sa HIV-om, od čega je u jedan odsto slučajeva došlo do zaražavanja inficiranom krvlju ili njenim derivatima u medicinskim ustanovama van Crne Gore, a u dva odsto usljed korišćenja droga injektiranjem. Vertikalna transmisija HIV-a registrovana je kod četiri djeteta, odnosno u jedan odsto slučajeva”, pojasnila je Marjanović.

Kazala je da su oblici ponašanja koji dovode do povećanog rizika za HIV infekciju rizični seksualni odnosi, razmjena pribora za injekcionu upotrebu droga, izlaganje inficiranom materijalu prilikom rada u zdravstvenim ustanovama, salonima za uljepšavanje (pirsing, tetovaža), u ustanovama kao što su zatvori i popravni domovi.

“Zbog ove činjenice ne govorimo o rizičnim grupama, već o rizičnom ponašanju. Postoje populacije koje su u povećanom riziku za HIV infekciju i zovemo ih ranjive populacijske grupe koje su teško dostupne za zdravstveni sistem zbog načina života, kulturoloških, društveno uslovljenih obrazaca, te brojnih predrasuda vezanih za seksualnost i seksualnu orijentaciju, upotrebu droga, promiskuitet i slično”.

Manje se umire zbog terapije

“U Crnoj Gori je u posljednjih nekoliko godina prisutan stabilan trend porasta HIV inficiranih osoba. Uočava se smanjenje trenda umiranja osoba sa AIDS-om u odnosu na porast broja registrovanih osoba sa HIV-om”, kazala je Marjanović.

Ona je istakla da se ovakav trend svakako može objasniti efektima ART-a (visoko aktivna antiretrovirusna terapija).

“Preživljavanje osoba sa AIDS-om je bilo loše tokom prvih deset godina epidemije, kada je preko 50 odsto osoba nakon postavljanja dijagnoze AIDS-a imalo preživljavanje ispod 12 mjeseci”, pojasnila je.

Marjanović je kazala da se procjenjuje da je 2017. godine u Evropskoj regiji preko 50 odsto inficiranih dijagnostikovano u kasnoj fazi infekcije i da jedna od pet osoba ne zna svoj HIV status.

Marjanović je kazala da je, u cilju suzbijanja kasne dijagnoze, najbolja preporuka testiranje na svaka tri mjeseca ili najmanje jednom godišnje- zavisno o postojanom riziku, seksualnom ponašanju, istoriji polno prenosivih infekcija.

( Ana Komatina )