Loše planiranje stvorilo tone kanalizacionog otpada: Dobre namjere potonule u mulj

Za ispunjavanje obaveza iz oblasti upravljanja otpadom i otpadnim vodama u procesu pregovora za članstvo u EU Crnoj Gori u startu treba više od 500 miliona eura.

U toj problematičnoj oblasti za sada je najviše urađeno sa gradnjom postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, ali su se opštine sučile sa problemom koji nikako ne mogu da riješe - kanalizacionim muljem.

Dok u drugim zemljama taj nusproizvod koriste kao sirovinu za đubrivo ili proizvodnju struje, opštine na primorju ga nepropisno skladište ili plaćaju izvoz u Albaniju, što u prvom slučaju izaziva revolt mještana i turista, a u drugom nenadane troškove.

“Crna Gora je unijela u propise sve što treba što se tiče upravljanja kanalizacionim muljem. Predviđeno je koje vrste mulja mogu nastati i gdje da idu i na koji način treba ispitvati mulj. Sve smo pokrili do momenta stvaranja mulja. Ako čime Crna Gora može da se pohvali to je da je u odnosu na broj stanovnika i opština apsolutni lider po izgradnji infrastrukture za prečišćavanje otpadnih voda i mi smo opštine upozoravali da obrate pažnju na kanalizacioni mulj”, kazao je direktor Direktorata za upravljanje otpadom i komunalni razvoj u Ministarstvu održivog razvoja i turizma Dragan Asanović.

Direktor Ekološkog društva “Ozon” Aleksandar Perović, međutim, smatra da nijedan segment otpada nije doveden do nivoa da funkcioniše onako kako bi to trebalo po zakonu.

“Situacija sa kanalizacionim muljem je apsurdna. U Zakonu piše da će država, odnosno resorno ministarstvo donijeti plan upravljanja kanalizacionim muljem”, kazao je Perović.

U Crnoj Gori postoji osam postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (Budva, Podgorica, Mojkovac, Žabljak, Nikšić, Kotor i Tivat (zajedničko), Herceg Novi, Šavnik- probni rad). U toku su radovi na izgradnji postrojenja u Pljevljima i Beranama. Pripremljena je dokumentacija za izgradnju postrojenja i kanalizacione mreže u Bijelom Polju, Cetinju, Rožajama, Plavu, Ulcinju i Kolašinu.

Do pronalaska konačnog rješenja, opštine Kotor i Tivat su se, kao i ranije Budva, dogovorile za prelazno rješenje o odvoženju mulja. Troškove dijele podjednako komunalna preduzeća. Tivat je u projekat gradnje postrojenja zvanično ušao 15. avgusta 2015. i radi se o zajedničkom postrojenju sa Kotorom na tivatskoj teritoriji.

Postrojenje je finansirano iz kredita njemačke banke kfW koje u omjera 52:48 odsto vraćaju opštine Tivat i Kotor, a izgradila ga je njemačka firma WTE iz Esena. Riječ je o istoj firmi koja je napravila i postrojenje u Budvi, što je rezultiralo ogromnim finansijskim obavezama za Opštinu.

Ispostavilo se da se mulj sa Klačine, mimo svih propisa, donosi na nekadašnje poljoprivredno dobro Montepranzo u blizini tivatskog Aerodroma. Nakon što su im se brojni putnici, a i sami radnici aerodroma požalili na nesnošljivi smrad koji je dopirao sa obližnjeg bivšeg poljoprivrednog dobra, dio zaposlenih u Službi bezbjednosti te vazdušne luke je na svoju ruku otišao na nekadašnje vinograde i zatekao gomile otpadnog mulja. Iz Opštine Tivat potvrdili su da se na bivšem poljoprivrednom dobru obavlja prekrcaj kanalizacionog mulja sa Klačine. Ugovor odvoženju mulja je Tivat potpisao je sa preduzećem "Montelea" iz Podgorice i važi godinu dana. Njime je predviđeno da se mulj skuplja u postrojenju u kesone, ali je neophodan pretovar u šlepere na lokaciji van postrojenja pa je korišćena lokacija Montepranzo. Za to su nabavljeni vozilo i četiri kesona. Ugovorena cijena odvoza mulja iznosi 39.496 eura za godinu dana, odnosno oko 70 eura po kubiku. Procijenjeno je da se na dnevnom nivou proizvede oko tona do tona i po tog otpada.

U Budvi njemački partner kompnija WTE Wasertehnik iz Esena koja je izgradila postrojenje, još čeka da im lokalna izmiri dugovanja. Opštini godišnje treba šest miliona eura godišnje za održavanje postrojenja i vraćanje milionskog kredita uzetog za realizaciju tog posla. Opština je ljetos redovno plaćala jednoj podgoričkoj firmi da u Albaniju odvoze mulj.

Prilkom otvaranja postrojenje u Tivtu, tadašnji gradonačelnik Kotora Aleksandar Stjepčević je kazao da će se ovaj otpad sa Klačine privremeno odlagati na sanitarnoj deponiji za komunalni otpad Možura u Baru. To je izavalo oštre reakcije odbornika u Baru u julu 2016. Oni su smatrali da se tako smanjuje očekivani vijek trajanja ove deponije, imajući u vidu da je u početnoj fazi bilo predviđeno samo da se na deponiji odlaže čvrsti otpad iz Bara i Ulcinja.

U avgustu je potpisan i ugovor za projekat izgradnje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda Podgorici. Najavljen kao opštinski posao vijeka, koštaće 50 miliona eura. Mještani Botuna, sela u čijoj blizini je predviđena izgradnja kolektora, formirali su Odbor za zaštitu životne sredine. Kod Botuna je predviđen puni tretman prečišćavanja otpadnih voda, kanalizacionog mulja i ostatka mulja kroz proces spaljivanja. Mještani strahuju da će spaljivanje mulja u blizini njihovog naselja dodatno ugroziti ionako zatrovanu životnu sredinu. Projekcije govore da bi ukupna količina opasnog otpada koja će se pojaviti na kraju procesa tretmana otpadnih voda u kolektoru 221 tonu na godišnjem nivou.

Mojkovac je jedina od crnogorskih opština koja je riješila pitanja otpadnih voda i u sklopu toga i problem sa muljem. Instalirana je metoda koja uključuje korišćenje polja trske koja na prirodan način tretiraju kanalizacioni mulj. Taj metod, međutim, ne može da funkcioniše u primorskim opštinama, zbog drugačiije klime i sastava terena.

Asanović je pojasnio da kanalizacioni mulj može da se upotrebljava za poljoprivredu, sanacije zagađenja zemljišta, kamenolome, rudnike, za šumarstvo, ozeljenjavanje... Može i da odlaže na deponije kao otpad.

“Ima ljudi koji kažu da je to zabranjeno i dosta smo vremena potrošili da dokažemo da nije zabranjeno i to ne samo kod nas, nego nije zabranjeno ni u EU. Prema ispitivanjima koje je radio Centar za ekotoksikološta ispitivanja, mulj iz Budve je klase A1, što znači da je pogodan za poljoprivredu. Međutim, to neće niko. Zakonom je dozvoljeno da Crna Gora može da izvozi tu vrstu otpada. Ne može da dođe svako i odveze ga, već to rade kompanije koje imaju dozvolu za to. Postoje i propisi o skladištenju otpada”, kazao je Asanović.

On je naveo da je i ranije upozoravao opštine da dobro razmisle šta će sa muljem.

“Problem su Budva, Kotor, Tivat i Herceg Novi. U Baru bi Možuru da sačuvaju za svoj mulj, mada ne bi ni oni trošili kapacitet Možure ukoliko bi se našla opcija na državnom nivou. Budvi je to najjeftinija opcija. Imali smo analize, prema kojima bi, na primjer, izvoz u Mađarsku koštao više od 180 eura po toni, kod drugih je bilo više od 100 eura. Mojkovac je to riješio poljima trske, a Nikšić ne treba da očekuje neki veliki problem jer ima dosta napuštenih rudokopa i mulj bi se mogao koristiti za rekultivizaciju tog prostora”, kazao je Asanović.

Problem se prebacuje drugome

Perović je kazao da se desilo da u jednom momentu niko nije znao šta se dešava u opštinama sa problemom otpadnog mulja.

“Dešava se da Budva ima neki aranžman sa Albanijom. Prema našim saznanjima, taj mulj ide na neuređenu deponiju za komunalni otpad, samo se prebacuje problem u drugu državu i njima pravi problem, a pri tom se to plaća. To znači da nije ni etički, a ni finanijski u redu. U jednom trenutku EU sigurno neće dozvoliti da se putevima vozi otpad, pogotovo opasni, već da se generiše kako treba. Na svakoj komunalnoj deponiji se miješa otpad iz prehrambenih tehnologija, farmaceutski, medinski iz domaćinstava, hemijski, životinjski, a u Zakonu piše da ukoliko se drugi otpad pomiješa sa komunalnim, onda se čitava smjesa smatra drugačijom i postaje opasan otpad”, kazao je Perović.

( Dejan Peruničić )