Merkel najmoćnija, iako odlazi

Briselski portal „Politiko“ i ove godine je sastavio listu 28 najuticajnijih ljudi u Evropi, a za najmoćniju je proglašena njemačka kancelarka Angela Merkel i to svega nekoliko mjeseci prije nego što napusti funkciju na kojoj je provela 15 godina.

Preostalih 27 ličnosti podijeljene su u tri kategorije: ljudi od akcije, sanjari i remetioci.

U uredničkom komentaru tvorci liste su naveli da je protekla godina pokazala koliko su zapravo nemoćni evropski lideri - budući da nijedan od njih nije uspio da obuzda pandemiju. Autori navode da poredak nastao nakon Drugog svjetskog rata posrće uprkos tome što se u evropskim prijestonicama nadaju obnovi sa ulaskom Džoa Bajdena u Bijelu kuću. Pitanja identiteta i suštinskih političkih vrijednosti ostaju izvor značajnih tenzija.

„Povjerenje u medije, vladu i osnovnu nauku posrće - podstaknuto tehnološkim napretkom. Klimatske promjene i nejednakost u primanjima ostaju nedodirljive, egzistencijalne prijetnje“, navodi se u komentaru.

Autori su naglasili da je jedini kriterijum za sastavljanje liste bio da li će kandidat i u kolikoj mjeri uticati na evropsku politiku i dešavanja u predstojećoj godini, neovisno o tome da li je uticaj dobronamjeran ili maligan.

Kao razlog za odabir Merkelove kao najmoćnije osobe u Evropi, autori navode da ona možda nije „liderka slobodnog svijeta“, ali je potvrdila svoju poziciju najuticajnije osobe na kontinentu najviše zahvaljujući njenom doprinosu u postizanju dogovora o zajedničkom zaduživanju cijele Evropske unije u cilju oporavka od posljedica pandemije.

„Politiko“ navodi da Merkelova nije osoba koja gura naprijed politike EU, ona im prosto omogućava da napreduju ne kočeći ih. Iako se u početku protivila konceptu euroobveznica, na kraju je pristala i napravila plan sa francuskim predsjednikom Emanuelom Makronom. Rezultat toga je fond od 750 milijardi eura koji će više nego ikada ranije spojiti ekonomske sudbine članica bloka.

Ljudi od akcije

Sredstva iz fonda za oporavak vjerovatno su najvažnija za italijanskog premijera Đuzepea Kontea koji je na „Politikovoj“ listi na prvom mjestu u kategoriji „ljudi od akcije”.

Portal navodi da će način na koji će Konte potrošiti sredstva koja dobije iz fonda odlučiti o budućnosti ne samo njegove političke karijere, već i italijanske ekonomije i evropske kohezije. Italija i Konte će vjerovatno dobiti oko 209 milijardi pomoći, što je kao dobitak na lutriji piše „Politiko“, ali dodaje da taj novac mora biti pametno potrošen. Na unutrašnjem planu Konte će morati da zadovolji potrebe u krhkoj koaliciji, ali i desničarske protivnike.

Na međunarodnoj sceni, Italija bi morala da pokaže „štedljivim“ članicama da ne rasipa novac i na taj način spriječi produbljivanje podjela u bloku.

Sve to naravno pod uslovom da mađarski premijer Viktor Orban, koji se nalazi na četvrtom mjesti „ljudi od akcije“ ne potopi cijeli projekat. Ulaskom u EU podrazumijevalo se da će države EU prihvatiti nove vrijednosti. Međutim, umjesto toga EU je ta koja se prilagođava stavovima Viktora Orbana.

Mađarski lider je pridruživši se Poljskoj u opasnoj igri blokiranja budžeta, osim ukoliko ne budu uklonjenje odredbe kojima se pomoć uslovljava vladavinom prava, borbu protiv EU uzdigao na novi nivo koji će testirati odlučnost i jedinstvo bloka.

Prošlogodišnji prvorangirani francuski predsjednik Emanuel Makron ove godine je na petom mjestu u kategoriji „ljudi od akcije“, a „Politiko“ navodi da će francuski lider 2021. morati da odluči šta zaista želi.

On može ostati glavni mislilac sedme po veličini ekonomije koji održava konferencije o povratku multilateralizma dok agituje za sukob sa Turskom i kritikuje Tajipa Erdogana (koji je na listi odmah iza njega) ili se može fokusirati na suzbijanje pandemije, natjerati njegove ministre da ublaže retoriku o islamu i umjesto priče o vojnoj autonomiji krenuti u stvaranje produktivnih partnerstava u Evropi i sa Bajdenovom administracijom.

Na posljednjem mjestu u kategoriji „ljudi od akcije“ je britanski premijer Boris Džonson, kojeg „Politiko“ naziva političkim kameleonom koji se za manje od tri godine transformisao od gradonačelnika bicikliste do bregzit premijera. Njega u narednoj godini čeka „treći čin” navodi portal i dodaje da 56-godišnji Džonson kreira novi imidž globalne Britanije.

Sanjari

Najveći „sanjar” u Evropi je prema „Politiku“ predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen koja želi da produbi ne samo ekonomski savez EU, već i njenu koordinaciju u oblasti zdravlja pritom jačajući ulogu bloka kada su u pitanju prava LGBTQ populacije i klimatske promjene.

Među „sanjarima“ je i generalni sekretar NATO-a Jens Stoltenberg koji uspio da prežive četiri godine Trampovih kritika, unutrašnja podrivanja od strane Tajipa Erdogana, dijagnozu „klinički mrtav“ Emanuela Makrona i ostao čuvar najvećeg utvrđenja u poslijeratnom poretku. Stoltenberg će narednu godinu vjerovatno provesti pokušavajući da sanira štetu nanijetu Alijansi.

Svetlana Tihanovskaja čija je predsjednička kampanja u Bjelorusiji prerasla u moralni pohod nalazi se na šestom mjestu među „sanjarima”. Bjeloruska opoziciona liderka koju je predsjednik Aleksandar Lukašenko okarakterisao kao domaćicu postala je za njene pristalice Jovanka Orleanka, predvodeći novu generaciju žena na čelu prodemokratskog pokreta.

Ukoliko je vjerovati pisanju medija, šefica medicinskog odsjeka u kompaniji BioNtek, Ozlem Tureči bi mogla biti kandidovana za dvije Nobelove nagrade: medicinu i mir. Imajući u vidu važnost koju vakcina ima za svjetsku ekonomiju briselski portal navodi da bi ona i njen suprug izvršni direktor BioNTeka Ugur Sahin mogli biti novinovani i za nagradu u oblasti ekonomije.

Ova ljekarka turskog porijekla našla se na petom mjestu „Politikovih“ sanjara.

Remetioci

Na listi „remetilaca“ prvorangirani nije politički lider. Zapravo, ruski preduzetnik Pavel Durov pomaže ljudima da - bilo da je riječ o prodemokratskim demonstrantima ili teoretičarima zavjera - podriju političko rukovodstvo na Telegramu, libertarijanskom odgovoru na VotsAp i Fejsbuk.

Telegram odražava ideale njegovog 36-godišnjeg tvorca. Predstavljen 2013. kao konkurencija VotsApu i u cilju izbjegavanja Kremljovog njuškanja, Telegram je dugo bio na radaru evropskih vlada kao sredstvo koje koriste teroristi. U posljednje vrijeme postao je popularan za organizovanje masovnih protesta širom svijeta.

Tihanovska je svoja saopštenja objavljivala na Telegramu, a zabranjeni bjeloruski medij Neksta lajv je koristio tu aplikaciju za objavljivanje izvještaja o policijskoj brutalnosti. Telegram koriste njemački teoretičari zavjere i organizatori protesta protiv restiktivnih mjera u Berlinu. Dok platforme poput Fejsbuka i Tvitera pokušavaju da suzbiju dezinformacije i podsticanje na nasilje, telegram postaje nova destinacija za takav materijal.

Na Politikovoj listi ima još nepolitičara. Pored Durova i Tureči tu su i francuska aktivistkinja protiv rasizma Rokaja Dijalo i autorka romana Hari Poter Dž. K. Rouling. Fudbaler Mančestera i aktivista protiv siromaštva djece 23-godišnji Markus Rašford je najmlađi na listi koja se sastoji od 16 muškaraca i 12 žena. Dosta govori i to koga nema na „Politikovoj” listi.

Nedostaje jedinstveni zajednički glas o pandemiji. Portal navodi da mada ima nekoliko kandidata na nacionalnim nivoima, ne postoji panevropski ekvivalent Entoniju Faučiju, američkom ekspertu za infektivne bolesti. Ne postoji osoba u Evropi koja ima kombinaciju kredibiliteta i autoriteta da pruži jasne, univerzalne smjernice.

„Politiko“ zaključuje da je opšte poznato da virus ne poznaje granice, ali da uporna nesposobnost EU da reaguje na jedinstven koordinisan način ukazuje na ograničenja unije zasnovane na trgovini, valuti i kretanju - a ne na zajedničkom pogledu na svijet.

Putinov remetilački uticaj leži u nemoći Brisela

Vladmiru Putinu, šestom u kategoriji remetilaca, pripisuje se velika moć. On hakuje američke izbore, pomjera vlade na Bliskom istoku i u Istočkoj Evropi kao šahovske figure, a sve to bez pretjeranog truda.

Međutim, uprkos takvoj reputaciji, „Politiko“ navodi da ruski lider u posljednje vrijeme nije uspio da demonstrira uticaj, makar ne u Evropi. „Trovanjem opozicionog lidera Alekseja Navaljnog, niti je ubijen Navaljni niti kontroverzni gasovod Sjeverni tok II“, piše portal.

Dok epidemija bijesni kod kuće Putin je proteklu godinu proveo baveći se evropskom periferijom. Ti konflikti su međutim samo pokazali rast turskog uticaja. Ipak te krize su ukazale i nesposobnost Brisela da se nametne u sopstvenom dvorištu, i upravo tu ležu Putinov uticaj. Dok Putinova propaganda na internetu širi sumnje u zapadne vakcine za koronavirus, ruski Sputnjik V je sada dostupan na klinikama u Moskvi, a uskoro i u Mađarskoj.

Budući da su SAD i dalje podijeljene oko toga da li je Kremlj odlučio izbore 2016, Bajdenova Bijela kuća će vjerovatno Putina tretirati kao geopolitičku prijetnju kakvom je i on sebe uvijek smatrao.

( Nada Bogetić )