Oružje, dronovi i otrov: Novo doba atentata

Niko nije zvanično preuzeo odgovornost za postavljanje satelitski kontrolisanog mitraljeza sa “vještačkom inteligencijom” kojim je ubijen iranski nuklearni naučnik Mohsen Fahrizadeh kod Teherana krajem novembra. Međutim, imali biste dobre šanse ako biste se kladili da je to uradio Mosad, izraelska agresivna - i zloglasno inventivna - spoljna obavještajna služba.

Izrael sprovodi takozvana “ciljana ubistva” od svog osnivanja 1948. Poznati izraelski novinar Ronen Bergman u knjizi “Rise and kill first” procjenjuje da broj ciljanih ubistava iznosi približno 2.700.

Izraelske obavještajne službe su poznate po inventivnosti svojih atentata. Vadi Hadad, direktor za specijalne operacije u inostranstvu Narodnog fronta za oslobađanje Palestine (PFLP), ubijen je 1978. otrovom koji mu je stavljen u pastu za zube. Jahja Ajaš, zvani Inženjer, koji je organizovao nekoliko Hamasovih samoubilačkih bombaških napada na Izrael, ubijen je eksplozivom postavljenim u njegov mobilni telefon 1995.

Imad Mugnijeh, jedan od vođa Hezbolaha, ubijen je u eksploziji automobila bombe u Damasku u februaru 2008. Prema Bergmanu, Izraelci su možda pokušali da ubiju iranskog generala Kasema Sulejmanija sa Mugnijehom, ali su imali samo dozvolu SAD da ubiju Mugnijeha.

Međutim, naravno, nije samo Izrael taj koji se oslobađa neprijatelja putem vansudskih ubistava. Živimo u nikad većem dobu atentata dok države, u strahu od dvostruke prijetnje terorizma i oružja za masovno uništenje, koriste sve sofisticiranije obavještajne podatke da uđu u trag i likvidiraju opasne ljude i ostave druge države bez opasnog znanja.

Nova tehnologija

Moderna era ubistava počela je 11. septembra 2001, kada su SAD shvatile koliko su izložene masovnim žrtvama od terorističkih napada na svojoj teritoriji. “Rat protiv terora” je poprimio i grube i suptilnije oblike, pri čemu ove prve čine invazije na Avganistan i Irak, a druge programi atentata iz vazduha koje je omogućila nova tehnologija.

Dron je veoma efikasan ubica terorista. Prva ubistva dronom desila su se u Jemenu 2002. i, do kraja 2013, američki dronovi i avioni ubili su između 719 i 929 ljudi samo u Jemenu. U međuvremenu, između 2004. i kraja 2013, broj osoba ubijenih dronom u Pakistanu bio je između 2.080 i 3.428.

Za likvidaciju ključnih meta poput Osame bin Ladena u Pakistanu 2011. i Abu Bakr al-Bagdadija u Siriji 2019, angažovane su specijalne snage. Ubistvom komandanta Kuds snaga, Kasema Sulejmanija, u napadu dronom u Bagdadu u januaru 2020, SAD su napravile radikalni korak eliminisanjem ključnog državnog aktera kojeg su smatrale teroristom. Ujedinjene nacije su ocijenile da je ubistvo nezakonito.

I ruski predsjednik Vladimir Putin je nemilosrdan, posebno kada se radi o eliminisanju političkih neprijatelja. Pokušaj ubistva nervnim agensom bivšeg obavještajnog oficira i britanskog agenta Sergeja Skripalja u Solzberiju, na jugozapadu Engleske 2018. i uspješno ubistvo bivšeg ruskog obavještajnog oficira Aleksandra Litvinjenka polonijumom-210 usutim u čaj u hotelu u Londonu 2006, su slučajevi najvišeg profila u lancu atentata tokom Putinovog predsjedništva. Među njegovim žrtvama su opozicioni političari i novinari, kao i veterani žestokog rata u Čečeniji, koje je Moskva označila kao teroriste.

Sprečavanje proliferacije

Od 1940-ih godina, vodeće svjetske sile pokušavaju da spriječe svoje neprijatelje da se domognu oružja za masovno uništenje. Ubistva radi sprečavanja razvoja tih tehnologija započela je Britanija u Drugom svjetskom ratu. Jedne noći u avgustu 1943, Kraljevsko ratno vazduhoplovstvo (RAF) bombarovalo je njemačku lokaciju za razvoj i testiranje raketa u Penemindeu, na Baltiku. RAF je gađao stambene prostorije naučnika, inženjera i tehničara sa ciljem da ubije što više njih. U tom napadu je ubijeno približno 130 njemačkih naučnih radnika.

Britanija i SAD su takođe strahovale da nacistička Njemačka možda radi na proizvodnji atomske bombe. Jedan američki agent je 1944. poslat u Švajcarsku da prisustvuje predavanju vodećeg njemačkog nuklearnog fizičara, laureata Nobelove nagrade Vernera Hajzenberga.

Taj agent je bio naoružan i imao je naređenje da ubije Hajzenberga ako bilo šta iz njegovog predavanja bude ukazivalo na to da je nacistička Njemačka blizu tome da razvije atomsku bombu. Kako ništa iz njegove priče nije ukazivalo na to, Hajzenberg je preživio posjetu Švajcarskoj.

Izrael je takođe koristio atentat u pokušaju da spriječi svoje susjede da proizvedu rakete i nuklearno oružje. Ta država je 1960-ih pokušala da opstruira egipatski projekat proizvodnje raketa ubistvima njemačkih inženjera koji su na njemu radili. Naučnici i inženjeri koji su 1980-1981. radili na projektu iračkog nuklearnog oružja ubijani su dok su bili izvan Iraka.

Izraelci su 1990. ubili kanadskog naučnika, doktora Džeralda Bula, koji je za Sadama Huseina proizvodio “supertop”, najveći koji je ikad sklopljen i koji bi ispaljivao projektile do udaljenosti od nekoliko hiljada kilometara. Bulovo ubistvo označilo je kraj ovog projekta.

Izrael od 2007. pokušava da ubije iranske nuklearne naučnike: četvorica su likvidirana, a pokušan je atentat na petog. Izrael nikad nije prihvatio odgovornost za ubistva, ali se univerzalno vjeruje da stoji iza njih. Bez obzira na to, ubistvo malog broja naučnika neće zaustaviti taj projekat.

Atentati su stari koliko i politika. Međutim, porast terorizma i širenje tehnologije i ekspertize za razvoj oružja za masovno uništenje, povećavaju njihovu upotrebu. Neizbježno je da države pribjegavaju atentatima na pojedince ili grupe ljudi koje smatraju opasnim.

Autor predaje međunarodnu istoriju i međunarodne odnose na britanskom Univerzitetu Lafboro

Članak preuzet sa portala theconversation.com

Prevela i priredila: A. Šofranac

( Pol Madrel )