CeMI: Potrebna izborna reforma, depolitizacija DIK-a, RTCG i drugi da balansirano izvještavaju

U Crnoj Gori je potrebno sprovesti sveobuhvatnu izbornu reformu kojom bi se regulisala sva sporna pitanja iz ovog, ali i prethodnih izbornih procesa. Ta reforma bi obuhvatila usvajanje novog Zakona o izboru odbornika i poslanika, kao i odnosnih zakona - o biračkom spisku i o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja.

To je ocijenjeno u izvještaju Centra za monitoring i istraživanje (CeMI) „Građansko nadgledanje parlamentarnih i lokalnih izbora Crna Gora 2020“.

U izvještaju se navodi da bi reforma trebalo da uključi amandmansko djelovanje na set povezanih zakona - Zakona o elektronskim medijima, Zakona o registrima prebivališta i boravišta i Zakona o sprečavanju korupcije.

„Potrebna je potpuna profesionalizacija i depolitizacija DIK-a i djelimična OIK-a. Takođe, neophodno je izvršiti potpunu profesionalizaciju i depolitizaciju sastava Državne izborne komisije, koju bi činilo 3 - 5 profesionalaca (iz oblasti prava), te profesionalizovati i depolitizovati poziciju predsjednika OIK-a“, istakli su iz CeMI-ja.

Oni su ocijenili da je potrebno izmijeniti Zakon o sprječavanju korupcije kojim bi ASK dobila ojačana ovlašćenja i bilo joj omogućeno sprovođenje upravne istrage

„Potrebno je spriječiti zloupotrebe pri glasanju, kroz utvrđivanje precizne odredbe o uslovima da bi glasački listić bio važeći, umjesto sadašnje nedovoljno precizne odredbe o situacijama u kojima je glasački listić nevažeći. Ovim izmjenama je potrebno spriječiti da se označavanjem listića različitim geometrijskim oblicima, ukrasima, u kombinaciji sa različitim bojama ugrožava tajnost glasanja“, navodi se u preporukama.

Pored profesionalizacije i depolitizacije kao ključnih preporuka za DIK, u izvještaju se ističe da je potrebno usvojiti i novi pravilnik o radu te institucije kojim bi se regulisale sve sporne situacije iz ovog i prethodnih izbornih ciklusa, a koje mogu biti zloupotrebljene (snimanje sjednica, vođenje i usvajanje zapisnika tokom sjednica, način stavljanja određenog pitanja na glasanje, način usvajanja prigovora, dužina pauza, neophodan broj članova za stavljanje određenog prijedloga na dnevni red, dužina i osnov pauza za rad, i slična pitanja).

„Važno je obezbijediti pristup medijima na sjednicama DIK-a“, smatraju u CeMI-ju.

Kad su u pitanju opštinske izborne komisije, iz CeMI-ja ocijenjuju da je potrebno brže procesuirati prijave povodom ugrožavanja izbornih prava uzimajući u obzir hitnost koja je neophodna u odlučivanju o sporovima koji se tiču izbornih prava.

„Potrebno je i poboljšati uslove na biračkim mjestima za osobe sa invaliditetom (riješiti problem prepreka ili odrediti druga biračka mjesta) kako ne bi dolazilo do glasanja izvan glasačkog mjesta“, istakli su iz CeMI-ja.

U toj organizaciji ocjenjuju da je potrebno ujednačiti praksu Ustavnog suda Crne Gore u odlučivanju po žalbama u izbornom procesu da bi se izbjegla pravna nesigurnost.

„Važno je procesuirati prijave povodom ugrožavanja izbornog prava brže nego što je to bio slučaj u prethodnim izbornim procesima“, naveli su iz CeMI-ja .

Ocijenjeno je i da saradnja MUP-a i DIK-a tokom izbornog procesa mora biti na mnogo višem nivou.

„Potrebno je nastaviti sa automatskom kontrolom i deduplikacijom otisaka prsta putem AFIS sistema i uvesti kontrolu postojanja istih foto identiteta u biračkom spisku. Na ovaj način bi se spriječila zloupotreba biračkog spiska u slučaju da postoje lica kojima je izdato više ličnih karata sa različitim identitetima“, smatraju u CeMI-ju.

Kad je u pitanju ASK, kako su ukazali, potrebna je snažnija proaktivnost u dijelu kontrole poštovanja Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, putem opomena i objektivnijeg i efikasnijeg podnošenja prekršajnih prijava protiv političkih subjekata koji krše zakon, u cilju transparentnosti ovog dijela njihovog rada i upoznavanja građana o načinima finansiranja njihove kampanje.

„ASK treba da kontinuirano, sveobuhvatno prati socijalna davanja i zapošljavanja u Crnoj Gori, u izbornoj godini, na tromjesečnom nivou, zbog potpunije slike o mogućoj zloupotrebi ove vrste davanja“, naveli su iz CeMI-ja.

Kad su u pitanju preporuke za političke subjekte, iz CeMI-ja su apelovali na sve političke subjekte da umanje opšti stepen politizacije izbornog procesa i organa za sprovođenje izbora, kako bi se povećao ukupni stepen profesionalizacije rada izbornih organa i povratilo povjerenje građana u izbore i izborne rezultate.

U CeMI-ju smatraju da zakonski okvir za medije treba unaprijediti na način da obezbijedi ujednačen i ravnopravan tretman svih izbornih subjekata.

„Radio televizija Crne Gore, kao javni emiter, treba da obezbijedi balansirano izvještavanje o političkim subjektima u predizbornoj kampanji. Privatni mediji trebaju da obezbijede balansirano izvještavanje o učesnicima izbornog procesa“, zaključuju iz CeMI-ja.

Izvještaj je nastao u okviru projekta „Građansko nadgledanje parlamentarnih i lokalnih izbora u Crnoj Gori 2020“, koji je finansijski podržan od strane Britanske ambasade Podgorica, Ministarstva vanjskih poslova Kraljevine Holandije i Ambasade Kraljevine Norveške u Beogradu.

( Ana Burić )