Pobjednici i gubitnici: Godina mladih lidera i egoističnih čvrstorukaša

Dvije najvažnije evropske vlade su tokom 2017. osjetile ukus populističkog uspona koji je prethodne godine na vlast u Sjedinjenim Državama katapultirao Donalda Trampa. U maju, centrista Emanuel Makron je zgazio dominantne partije u Francuskoj i postao najmlađi predsjednik te zemlje. U septembru Angela Merkel je na parlamentarnim izborima uspjela da se odupre snažnom nacionalističkom izazovu, ali je osvojila tako slab mandat da sada razmišlja o novim izborima.

U godini za nama dominirali su čvrstorukaši sa velikim egom, a nastavljene su neke titanske promjene počete u 2017.

Mandat Donalda Trampa je u velikoj mjeri tekao kao i njegova predizborna kampanja, skandalozno i uz brojne probleme, ali on ostaje najmoćniji svjetski lider. I mada je na široj političkoj sceni važnost određenih događaja još nejasna, prilično je jasno ko su najveći pobjednici, a ko gubitnici u 2017.

POBJEDNICI

Emanuel Makron

Makron-manija obuzela je evropsku političku elitu tokom 2017, a podlegli su joj i francuski birači. Prvi znak da Emanuel Makron može da podstakne novu vrstu poststranačkog entuzijazma kod francuskih birača je bio ogroman broj ljudi na njegovim mitinzima, isto kao i na Trampovim predizbornim skupovima. Makron je ispunio obećanje i stvorio potpuno novi birački pokret koji ga je odveo čak do Jelisejske palate, i sve to prije njegove 40. godine. Uz pomoć brojnih mana njegovog prethodnika Fransoa Olanda i skandala protivnika Fransoa Fijona i Marin le Pen, Makron je preuzeo kontrolu i nad francuskom Nacionalnom skupštinom i preuzeo vodeću ulogu u reformi Evropske unije.

Sebastijan Kurc

Sve što može Makron, može i Sebastijanc Kurc i to još mlađi. Mnogim 31-godišnjacima su najambiciozniji poduhvati podizanje kredita, sklapanja braka ili dobijanje djeteta. Sebastijan Kurc je preuzeo političku partiju, austrijski OVP, preimenovao njenu izbornu listu i nazvao je po sebi i pobijedio na izborima i na kraju sebi za Božić poklonio premijersku funkciju. Može li uzdignuti Austriju u Evropskom savjetu gdje ta država trenutno ima status njemačke marionete. Može li postati model za druge desničarske lidere? Jedno je sigurno: stvorio je šansu za to.

Andrej Babiš

Tanka je linija između političke moći i zatvora, a najbolji primjer za to je Silvio Berluskoni. Do sada, Andrej Babiš je uspješno hodao tom linijom uprkos naporima da ga smjeste u zatvor zbog prevare sa dotacijama EU. Ovaj milijarder je novi češki premijer i pomjera ravnotežu moći u EU na nekoliko frontova: kao osmi liberalni lider unaprijedio je status političke grupe ALDE u Evropskom savjetu, a kao euroskeptik on usmjerava pristup Višegradske grupe Briselu od konstruktivnog do opstruktivnog.

Donald Trump

Protivnici Donalda Trampa su sipali „drvlje i kamenje“ tokom njegove prve godine predsjedničkog mandata. Robert Muler, specijalni istražitelj, steže obruč oko svojih saradnika, a stopa popularnosti mu je niska. Međutim, uprkos svemu tome Tramp je zadržao lojalnost svojih birača, izdejstvovao konzervativna sudska imenovanja i dominirao naslovnicama kao nijedan drugi predsjednik modernog doba.

Si Đinping

Ponekad vam stvari jednostavno idu naruku. Tokom 2017. godine, kineski predsjednik Si Đinping pojačao je kontrolu u najmnogoljudnijoj državi na svijetu, učvrstio svoju poziciju kao najuticajniji kineski lider poslije Denga Sijaopinga, vizionara koji je usmjerio Kinu prema tržišnoj ekonomiji sredinom 80-ih, i najavio da od sada Kina kao „moćna sila“ namjerava da „predvodi svijet“. Si je jedan od onih lidera koji je imao koristi od Trampove naivnosti i egoizma. „Ukoliko biste pisali knjigu o savršenom predsjedničkom mandatu, onda ne može bolje od ovoga: bez opozicije, snažna ekonomija i američki predsjednik koji je izgleda veći obožavalac Sija Đinpinga od samog Sija Đinpinga“, kazao je Keri Braun autor djela „Kina: Uspon Sija Đinpinga“.

Mohamed bin Salman

Rijetki izvan Saudijske Arabije su čuli za princa Muhameda bin Salmana prije nego što je njegov otac 2015. postao kralj. Međutim, u junu je ovaj 32-godišnjak imenovan za prijestolonasljednika i uspio je da se pozicionira kao najuticajnija ličnost u državi koja je vodeći svjetski izvoznik nafte. Mladi princ je u oktobru kazao da se kraljevina mora vratiti „umjerenom islamu“ i da 70 odsto saudijske populacije mlađe od 30 godina želi „život u kojem religija podrazumijeva toleranciju“. Prošlog mjeseca je naložio hapšenje 11 prinčeva i više od 40 zvaničnika i biznismena zbog zbog korupcije, pranja novca i zloupotrebe položaja. Tokom protekle godine u okviru reformskih napora dozvolio je Saudijkama da voze i vratio bioskope u kraljevinu. Čitaoci magazina „Tajm“ su ga u internet anketi sa 24 odsto glasova proglasili za Ličnost godine, ispred učesnika kampanje #MeToo — u kojoj su korisnici društvenih mreža govorili o tome kako su postali žrtve seksualnog nasilja.

Aleksandar Vučić

Većina događaja po kojima će se u Srbiji pamtiti 2017. godina dominantno je vezana uz ime samo jednog čovjeka - Aleksandra Vučića. Njegova politička, a nadasve medijska dominacija i kontinuirano povjerenje birača omogućili su mu da na predsjedničkim izborima u aprilu svoju političku moć preseli iz kancelarije premijera u fotelju šefa države. Iako je dužnost predsjednika više protokolarna, pobjedom na izborima sa političke scene je eliminisao jednog od svojih stranačkih i političkih mentora Tomislava Nikolića, dodijelivši mu dužnost šefa do tada nepostojećeg Nacionalnog savjeta za saradnju s Rusijom i Kinom. Dolaskom na čelo države, Vučić je praktično pokrio obje dužnosti, ostajući alfa i omega političkog odlučivanja, mada je mandat na čelu izvršne vlasti povjerio Ani Brnabić, koja je tako postala prva premijerka u istoriji Srbije i prva deklarisana lezbijka na čelu vlade.

Zoran Zaev

Zoran Zaev je tokom protekle godine postao ikona mladih Makedonaca i Albanaca koji se zalažu za život u građanskom društvu i bez međuetničkih tenzija. Nakon što je povrijeđen u neredima „krvavog četvrtka“ kada su pristalice VMRO DPMNE upale u Sobranje, Zoran Zaev je uspio da sa vlasti smijeni Nikolu Gruevskog koji je deset godina vladao Makedonijom. Poslije višemjesečnog odbijanja predsjednika države Đorđa Ivanova da dodijeli mandat Zaevu, koji je okupio većinu u parlamentu, Makedonija je uz pojačan pritisak SAD i EU, početkom juna dobila novu vladu koja je obećala da će zemlju vratiti na put ka EU i NATO i rješavati probleme sa susjedima, uključujući i Grčku. Nikola Gruevski je u decembru nakon 15 godina na čelu VMRO DPMNE podnio ostavku i na tu funkciju.

GUBITNICI

Karles Pučdemon

Dobar pokušaj, ali ništa od toga. Karles Pučdemon je od lokalnog novinara postao katalonski predsjednik i izbio u centar svjetske pažnje krajem septembra i početkom oktobra zbog propalog pokušaja da proglasi nezavisnost Katalonije od Španije. Prizori nasilja tokom referenduma su možda zaprepastili svijet, ali je Madrid uspio u tome da ishod glasanja ne bude priznat. Pučdemon nije prošao tako loše na nedavnim regionalnim izborima, nakon što je ostao bez funkcije i pobjegao u Brisel, međutim ni sada na samom kraju godine nije jasno da li može da se vrati u svoju zemlju.

Marijano Rahoj

Na regionalnim izborima u Kataloniji nema jasnog pobjednika. Međutim, nema sumnje u to ko je najgore prošao. Španski premijer Marijano Rahoj je trostruki gubitnik. Ne samo da je napravio lošu procjenu da će riješiti katalonski problem vanrednim izborima na kojima su separatisti ponovo pobijedili, već su i najviše glasova dobili njegovi rivali na desnom centru, partija Građani. U međuvremenu, Rahojeva Narodna partija je potonula i sa 11 poslanika u regionalnom parlamentu spala na svega tri.

Angela Merkel

Liberalna alternativa Donaldu Trampu, liderka slobodnog svijeta, kraljica Evrope, Tajmova ličnost godine. Teško da postoji počasna titula koju nije dobila njemačka kancelarka Angela Merkel, međutim na parlamentarnim izborima u septembru naklonost birača je izostala. Njena konzervativna partija jeste pobijedila ali sa dramatično manjim brojem glasova usljed čega se ona muči da formira veliku koaliciju sa nevoljnim socijaldemokratama. Dodatni udarac za Merkel je i ulazak u Bundestag ekstremno desničarske Alternative za Njemačku, koja je profitirala na račun nezadovoljstva zbog kancelarkine imigrantske politike.

Tereza Mej

Od čega početi? „Nikada se nije desilo da toliki politički kapital bude protraćen sa tako malo loših odluka“, kažu cinici o mandatu britanske premijerke Tereze Mej.

Liderka koja je obećavala „snažnu i stabilnu“ vlada je pružila sve osim toga. EU pregovarači o breksitu su cijelo vrijeme za korak ispred nje. Njen kabinet se javno svađa na nedjeljnoj bazi. Za politički opstanak Mej je, nakon kraha na izborima, prinuđena da se oslanja na hirovitu Demokratsku unionističku partiju Sjeverne Irske, koja je prilično skup i nepouzdan saveznik. Mada je ovu godinu okončala uz aplauz kolega iz Evropske unije zbog toga što je sve to preživjela, većina će reći da 2018. godina za Terezu Mej ne može biti gora od protekle.

Martin Šulc

Šulc je 2017. godinu počeo kao predsjednik Evropskog parlamenta. Vjerujući da mu se u Njemačkoj otvaraju velike političke šanse, bivši vlasnik knjižare koji je postao lider socijalista dao je otkaz u Briselu i odlučio da se ispred stranke na izborima suprotstavi Angeli Merkel. Nakon kratkog medenog mjeseca sa biračima, Šulc je svojoj stranci donio najgori rezultat na parlamentarnim izborima u istoriji partije. Još ima šansu da izvuče keca iz rukava tokom predstojećih koalicionih pregovora, međutim u 2017. godini njegova putanja je išla samo u jednom pravcu: prema dolje.

Islamska država

Kada se osvrnemo na 2017. godinu, najvažniji događaj koji se odvijao na Bliskom istoku je vojna pobjeda nad Islamskom državom. Mada i dalje postoje pojedina neosvojena ID uporišta duž sirijsko-iračke granice, a „kalif“ Abu Bakr al Bagdadi je i dalje u bjekstvu, trogodišnja mračna faza njegovog kalifata je završena.

Džihadisti su bili na udaru iračke i sirijske vojske, arapsko-kurdskih Sirijskih demokratskih snaga, kao i vazdušnih udara Rusije i međunarodne koalicije pod vođstvom SAD. Mosul, koji su ekstremisti zauzeli 2014, oslobođen je u julu posle skoro godinu dana borbi. Sa aspekta istorije, tri godine nijesu mnogo, međutim na humanitarnom nivou to je trajalo skoro vječnost. Tokom 2018. godine, poglavlje Islamske države bi trebalo da bude završeno iako će se ova ekstremistička grupa vjerovatno okrenuti napadima „vukova samotnjaka“. Danas, ID više nije problem vojnog značaja već bezbjednosnog kojim će se baviti obavještajne službe.

( Nada Bogetić )