Mrtvi potok ubija Ćehotinu

Mjednički potok ima konstantno negativan uticaj na rijeku Ćehotinu koji se očitava u promjenama zajednica riba i organizama dna vodotoka, čak pet kilometara nizvodno od ušća.

To je konstatovao tim stručnjaka CETI-a u izvještaju o ispitivanju stanja segmenata životne sredine u okolini Rudnika olova i cinka “Šupja stijena” u rudarskom naselju Šula i stanja ekosistema Mjedničkog potoka.

Ispitivanja su rađena u avgustu prošle i maju ove godine, na zahtjev firme “Gradir Montenegro” koja je vlasnik “Šuplje stijene”.

“Mjednički potok ima konstantan negativan uticaj na rijeku Ćehotinu jer se formira od voda koje izlaze iz napuštenih rudničkih okana. Postoji vjerovatnoća da se događa i veći negativni uticaji kada dolazi do većeg izlivanja voda iz jama koje su vjerovatno urušene i u kojima postoje podzemna jezerca, pa prilikom provaljivanja unutrašnjih brana dolazi do veoma jakog negativnog uticaja na rijeku Ćehotinu usljed velikih količina vode lošeg hemizma koje se tom prilikom, a kroz Mjednički potok, ulivaju u ovu rijeku”, piše u izvještaju u koji su “Vijesti” imale uvid.

Autori Studije tvrde da nisu pronašli nijednu cijev koja bi sprovodila vode iz jalovišta ili iz postrojenja za flotaciju Rudnika u Mjednički potok, čime bi se dodatno pogoršavao hemizam tog vodotoka.

“Međutim, ovdje ne možemo da isključimo incidentne situacije i ekscese koji se sasvim sigurno dešavaju u svim rudnicima gdje postoji bilo kakva prerada rude”.

Konstatuje se i da je Mjednički potok u potpunosti bez vidljivog života, iznad i nakon postrojenja za flotaciju rude.

“Na svim istraživanim lokalitetima na Mjedničkom potoku nije detektovana nijedna individua ribe niti jedinka bentosne faune. Potok je u potpunosti bez vidljivog života bilo da se radi o dijelu koji je iznad postrojenja za flotaciju ili ispod njega”.

Na lokalitetu koji je 150 metara uzvodno udaljen od ušća Mjedeničkog potoka u rijeku Ćehotinu, detektovano je pet vrsta ribe - potočna pastrmka, lipljen, peš, nerast i skobalj. Na 200 metara nizvodno od ušća Mjedničkog potoka u Ćehotinu detektovane su samo dvije vrste ribe, lipljen i nerast, iako je od prethodnog lokaliteta udaljen svega 350 metara.

Na lokalitetu Tatarovine, udaljenom oko pet kilometara od ušća Mjedničkog potoka registrovane su dvije vrste ribe - potočna pastrmka i lipljen.

“Ono što pada u oči je drastičan pad istraživanih grupa kako u broju vrsta tako i u broju individua ispod Mjedničkog potoka, što ukazuje na njegov negativan uticaj na rječni ekositem Ćehotine… U smislu bentosa nađeno je 11 grupa sa 25 vrsta, a na ovom lokalitetu je nađeno pet vrsta ribe. Na sljedećem lokalitetu registrovan je drastičan pad kako bentosnih tako i ribljih vrsta. Na njemu je pronađeno svega šest grupa bentosnih organizama sa ukupno osam taksona i dvije vrste riba. Takođe, postoji i pad u broju individua kada se poredi sa lokalitetom udaljenim 350 metara uzvodno. Taj pad se očitava i na poziciji Tatarovine, što ukazuje na konstantan i dugotrajan uticaj voda iz Mjedničkog potoka. Naročito pada u oči odsustvo peša, koji je riba dna, na oba nizvodna lokaliteta. Ova riba je osjetljiva na hemijske promjene sastava rječne vode, a naročito na promjene koje se mogu detektovati u rječnom sedimentu”, tvrde autori Studije na 159 strana.

Ako se izuzme mogućnost curenja iz flotacijskog postrojenja, stručnjaci smatraju da je problem u samom hemijskom sastavu Mjedničkog potoka koji nastaje od nekoliko manjih koji izviru direktno iz napuštenih rudničkih jama.

“Moguće je da ova voda po hemijskom sastavu i kiselinsko-baznoj reakciji ne odgovara za razvoj života u njoj izuzev nekih bakterija koje energiju dobijaju oksidacijom nekog od hemijskih elemenata prisutnih u vodi. Drastičan primjer hemijskog zagađenja detektovali smo na najnižoj jami iz koje se izliva voda nepoznatog hemijskog sastava, ali se po kadicama koje formira jedinjenje može pretpostaviti visok sadržaj nekog sumpornog jedinjenja… Nizvodno od flotacije, potok ima sivkasto dno prekriveno finim česticama veličine pudera, koje se najvjerovatnije slivaju sa platoa za utovar rude i po sastavu se vjerovatno radi o koncentrisanoj mljevenoj rudi. Sama voda potoka prije flotacijskog postrojenja je žućkaste boje do ispod platoa za pretovar gdje dobija mlječnu boju koju zadržava do kilometar ispod njega, a iste je mlječne boje na ušću u rijeku Ćehotinu. Pretspostavljamo da boja potoka zavisi od hidrodinamičkih uslova tečenja, pa pri većoj brzini tečenja potok sapira čestice sa dna dok se pri manjoj brzini čestice talože na dnu potoka”, stoji u izvještaju.

Pun metala, sadržaj cinka sve govori

Na svim ispitnim lokacijama, Mjednički potok i njegove pritoke opterećeni su sadržajem kadmijuma, olova, arsena, bakra i cinka - “iznad nivoa koji predstavlja opasnost po vodni ekosistem”.

“Pored prirodnog minerološkog sastava atmosferskih padavina koje spiraju materijal, i aktivnosti vezane za sami Rudnik olova i cinka ‘Šuplja stijena’ u Šulima kako prije tako i nakon flotacije, značajno utiču na sadržaj cinka, olova, bakra, kadmijuma i arsena u sedimentu Mjedničkog potoka duž cijelog ispitivanog toka”.

Ispitivanja su pokazala da je sadržaj cinka u sedimentu Ćehotine uzvodno od ušća Mjedničkog potoka sto puta niži od sadržaja tog metala u potoku.

“Sadržaj cinka u sediment Ćehotine nakon uliva Mjedničkog potoka je preko 25.000 miligrama po kilogramu, što sasvim dovoljno govori o uticaju Mjedničkog potoka na kvalitet sedimenta a samim tim i na faunu ovog toka”, navodi se u studiji.

Nova vlast zna za do sada “neprepoznatu crnu tačku”

Vaso Knežević, predsjednik Sportskog ribolovnog kluba “Lipljen” koji gazduje pljevaljskim vodama, ističe da zagađenje vode iz Mjedničkog potoka ima prekogranični negativan uticaj.

“Sa ovom problematikom upoznat je i novi ministar ekologijje Ratko Mitrović, kao i prof. dr Danilo Mrdak koji je radio na pomenutim istraživanjima i koji će sada biti prvi čovjek ekologije u Crnoj Gori. Nadamo se da će ova dugogodišnja, do sada neprepoznata crna ekološka tačka od strane države, biti svrstana u plan revitalizacije. Do sada je ovaj problem bio mnogo veći za Fočake nego za Pljevljake i uopšte državu Crnu Goru, jer je bio daleko od očiju javnosti i na njega su samo ribolovci apelovali”, kazao je Knežević.

Navodi da su na osnovu dugogodišnjeg praćenja stanja Mjedničkog potoka i stanja ribljeg fonda ispod ušća u rijeku Ćehotinu zaključili da se značajno povećao negativni efekat na stanje živog svijeta.

“Usljed jednog incidenta od jeseni 2019. godine koji se desio u dijelu Ćehotine nizvodno od ušća Mjedničkog potoka, kada je rijeka bila potpuno bijela a dno prekriveno talogom, prijavili smo slučaj inspektoru za vode, sa sumnjom da je akcident došao sa koncesionog područja rudnika Šuplja stijena. Inspektor za vode je obišao teren i naložio firmi koja vrši eksploataciju Gradir Montenegro da angažuje akreditovanu firmu za ispitivanje stanja površinskih voda Mjedničkog potoka, stanje sedimenta i bentosa u potoku kao i iznad i ispod ušća”.

Rezulatiti tog istraživanja, ističe on, su vrlo loši, i ispostavilo se da je najveći problem od voda iz starih jama rudnika, iz kojih se nekada vršila podzemna eksploatacija rude.

“Činjenica je da su te jame u okviru koncesionog područja sadašnje eksploatacije, ali firma Gradir Montenegro, koja vrši sada površinsku eksploataciju, tvrdi da njihov Ugovor sa državom njih ne obavezuje da te vode iz starih jama rešavaju, već samo njihove otpadne vode koje oni proizvode kroz svoju tehnologiju proizvodnje. Ako je to tačno, onda je Vlada CG napravila veliki propust i sada država treba da riješi sama ili udruženo sa sadašnjim eksploatatorom pomenutu problematiku, koja evidentno spada u crnu ekološku tačku Crne Gore, i koja nema samo ograničen negativni efekat već i prekogranični negativni uticajj na rijeku Ćehotinu a kasnije i na rijeku Drinu u državi BIH”.

( Goran Malidžan )