Iz Štoja odnose milione, niko ni cent da investira

Ulcinjski Štoj vjerovatno je najimućnija mjesna zajednica na Balkanu, pa i šire, jer se na njenoj teritoriji nalaze i takvi resursi kao što su Velika plaža, Bojana i Ada, sa kojih se svake godine u budžete Opštine, Morskog dobra i Vlade odliju milioni eura. Uprkos tome, naselje već decenijama živi život sasvim prosječnog predgrađa iz kojeg domicilno stanovništvo i dalje odlazi u Ameriku i zemlje zapadne Evrope, tražeći bolji život koji im nezasluženo izmiče u zavičaju.

U uskoj i nedugoj uličici, koja u obliku velikog ćiriličnog slova Π veže centar naselja sa magistralnim putem prema Adi Bojani, smještena je većina ugostiteljskih objekata i marketa. Tu su i dva parking prostora, kao vrhunac pregnuća svih dosadašnjih lokalnih vlasti u uređenju centra naselja. Put koji od centra vodi prema Bregviji, raskopan je godinama, ali se zato u untrašnjosti naselja dižu velelepne vile i hoteli. Nijedan od tih objekata nije priključen na vodovodnu i kanalizacionu mrežu...

A ima ih, kako kaže predsjednik MZ “Štoj” Albert Kastrati, oko pet hiljada, računajući i kućice na Bojani koje takođe pripadaju mjesnoj zajednici.

Podsjeća da starosjedioca u Štoju ima 107 kuća stalno nastanjenih sa 447 stanovnika i 10 kuća sa oko 20 stanovnika koji povremeno borave u Štoju, više od šest mjeseci.

“Ostatak starosjedilaca su se unazad četiri-pet decenija u potrazi za boljim životom odselili u inostranstvo i to većinom u SAD i zemlje Zapadne Evrope. Posljednjih decenija se u Štoju doselilo novo stanovništvo iz raznih djelova Crne Gore i drugih područja bivše Jugoslavije. Sa pridošlim stanovništvom, Štoj danas ima oko 2.000 žitelja“, ističe Kastrati.

A Štoj ljeti postaje grad kraj Ulcinja - desetine hiljada gostiju tu provode odmore i vrlo je teško kontrolisati evidenciju...

“Nemamo nikakve koristi od prihoda sa naše teritorije, a naša MZ nema ni svoju kancelariju nego dokumenta držimo kod kuće“, kaže sekretar MZ Sandar Elezović.

Slike iz Štoja odavno nijesu za razglednice - lutajuća stoka na ulicama i zimi i ljeti, divlje deponije, neplanska gradnja, kuće koje u uskim dvorištima, imaju i bunare i septičke jame... Samo par stotina metara dalje, svi oni koji imaju sreće, ljeti mogu da uživaju u raskošnoj ponudi najljepših kupališta na Južnom Jadranu, čistoći, moru, pijesku, suncu i ljepoti koja uzgred pripada naselju u koje mnogi od njih nikad nijesu ni kročili.

Kastrati kaže da su nadležne institucije uglavnom gluve kada bi trebalo da čuju sa kakvim se sve problemima suočava naselje.

“Morsko dobro svim komunalnim preduzećima uplaćuje svake godine velike sume novca za održavanje čistoće. Ne znam kako, ali mi imamo veliki broj divljih deponija u zaleđu Velike plaže i to je ružna slika koju šaljemo u svijet. Ko bi to trebalo da očisti, ko da kontroliše, da li postoji sinhronizacija između Morskog dobra i službi, pitanja su na koja nemamo odgovor. Ali, izvjesno, imamo veliki problem. Skoro je bila javna rasprava o projektu vodosnadbijevanja i odvođenja otpadnih voda, čijom realizacijom bi Štoj riješio višedecenijski problem oko priključenja na vodovodnu mrežu. Međutim, nama je veći problem kanalizacija jer dosta kuća imaju bunare i septičke jame jedne do drugih. Kada su poplave, jame se nerijetko izliju i voda iz bunara, iako tehnička, više nije za upotrebu“, kaže Kastrati, podsjećajući da se u Štoju, koji ima pjeskovito tle, tehnička voda nalazi na oko šest metara dubine.

Problem je, navodi dalje i nepostojanje detalnjog urbanističkog plana.

“Koliko znamo, plan za Donji Štoj je u izradi i za njega je zaduženo Ministarstvo održivog razvoja i turizma. Mislim da je vraćen na doradu ali u svakom slučaju njegovo donošenje i usvajanje je od krucijalnog značaja za razvoj cijelog Štoja“, ističe Kastrati. Evidentan je, nabraja dalje, i problem sa neriješenim imovinsko pravnim odnosima i lutajućom stokom, koja ugrožava bezbjednost saobraćaja.

“Do sada je, svih ovih godina, zbog tog izraženog problema, stradalo 16 osoba. Da ne govorimo o povrijeđenim i materijalnim štetama. Nema više čekanja - početkom mjeseca pokrenuli smo peticiju kojom tražimo od Opštine da urgentno riješi taj problem. Jer i oni kao i mi znaju ko su vlasnici stoke i da ima volje, taj problem mogli bi da riješe za par dana“, kaže Kastrati.

Najavio je i pokretanje inicijative da se od prihodovanih sredstava sa njihove teritorije, ubuduće odvaja dio za investicije koje bi oni predložili.

“MZ je neprofitna organizacija ali želimo da sve koji ubiraju novac sa ovog prostora obavežemo da neki procenat izdvoje za investicije u naselju“, istakao je Kastrati.

Elezović ističe da je problem i to, što se investicije predviđene sredstvima iz budžeta za Štoj u iznosu od tek tri ili četiri odsto, rijetko realizuju. Kastrati ističe primjer postavljanja rasvjete od centra Štoja do Ade, koje je bilo planiranom budžetom.

“Put je nažalost, još u mraku“, kaže Kastrati.

Elezović ističe “da su Štojani zbog izraženog nepotizma, u zanemarljivom procentu zaposleni u Opštini“. Navodi i problem Osnovne škole “Marko Nuculović“, koja, kako kaže ne ispunjava ni minimum uslova za rad.

“Škola nema kabinete niti fiskulturnu salu. Naša djeca, kada odu u gimnaziju, prvi put vide gimnastičke sprave“, kaže Elelzović. Škola ima oko 100 učenika koji nastavu pohađaju na crnogorskom i albanskom jeziku.

“Đaka će biti svake godine više ali mi još nemamo konkretne odgovore na brojne dopise u vezi tih problema. Samo obećanja“, kaže Elezović.

Dodaje da Štojani imaju problemi sa bentom koji naselje čuva od izlivanja Bojane. Podsjeća da je sadašnji bent podignutu pedestih godina prošlog vijeka te da je u dogovoru sa susjednom Albanijom dogovoreno, da oni budu iste veličine.

“Međutim, Albanija je nedavno nadgradila te bentove. Sada moramo i mi. Rađeno je nešto oko toga ali nedovoljno. Takođe, treba otvoriti i kanal koji bi odvodio vodu iz nabujale rijeke“, kaže Elezović.

Bivši predsjednik MZ i zakupac čuvene Kopakabane Prelja Škrelja kaže da Štoj uglavnom živi od turizma.

“Svi mi plaćamo poreze, zakupe i druge dažbine. Ništa se Štoju ne vraća. Ni od zakupa zemljišta na obalama Bojane, nemamo koristi. A šta sa pijeskom koji se čak i danju odnosi sa Velike plaže i Ade... Štoj je zapostavljen i to se mora mijenjati“, kaže Škrelja.

Navodi da je, kao predsjednik MZ, svojevremeno o tim problemima pisao na sve adrese.

“Niko se nije udostojio odgovora“, ističe Škrelja.

Nagli razvoj kajt surfinga

Postoje podaci da se nakon katastrofalnog zemljotresa 1979. godine na Velikoj plaži more povuklo za nekih 20-30 metara, što dokazuje i ime Štoja, na albanskom ‘shtoj’, ‘shtojca’, u prevodu je ‘dodati’, ‘nadodati’. To govori da je kroz dugu geološku istoriju raznim tektonskim aktivnostima, ovo mjesto nastalo na taj način“, pojašnjava Kastrati.

Nadmorska visina Štoja iznosi dva metra, a Kastrati navodi da postoji takozvana štojska greda koja se prostire od ušća Port Milene do brdašca Suke čija je nadmorska visina šest metara.

Geološki sastav zemljišta je pijesak, a cijelo područje bogato je podzemnim vodama koje se crpe preko tzv. reni bunara.

Štoj se dijeli na Gornji i Donji. Gornji Štoj se prostire od rijeke Bojane do “Rruga e Qerres“, odnosno kolskog puta, bivše Mavrovo, a Donji Štoj odatle do ušća Port Milene ili starog mosta. Južna granica Štoja je Jadransko more, a sjeverna kanal Port Milena. Ukupna površina Štoja je 3,3 hiljade hektara. U Štoju se, kako navodi Kastrati, uzgajaju razne kulture - lubenica, sezonsko povrće, agrumi, masline... Od agruma, najviše su rasprostranjene mandarine, pomorandže, klementine i limuni.

“Posljednjih 30-40 godina, u Štoju je počeo da se razvija kupališni turizam zahvaljujući blizini Velike plaže. Međutim, u posljednje vrijeme, naglo se počeo razvijati i kajt surfing, što Štoj i Veliku plažu svrstava u sam vrh kajt destinacija, zahvaljujući prostranstvu i vjetrovima kojima obiluje“, istakao je Kastrati.

Ministri su obećavali i aerodrom

Regionalni razvojni projekti Velike plaže, koje je izradilo Njemačko društvo za investicije (DEG), definišu najveće investicione aktivnosti na tom području. Tu je i Ada, za koju imamo inicijative koje se kreću preko 700 miliona eura“, tako je daleke 2006, govorio jedan od potpredsjednika Vlade...

Dvije godine kasnije, tadašnji ministar za ekonomski razvoj rekao „da ćemo se uskoro u Ulcinju moći pohvaliti projektima koje realizuju najeminetnije evropske kompanije“. I ustvrdio da će Ulcinj uskoro postati svjetski priznata destinacija te da će država preuzeti odgovornost za projekte brzih i modernih saobraćajnica i ni manje ni više nego, izgradnje aerodroma u Štoju. Od tada je prošlo 12 godina...

( Samir Adrović )