Kapija prema novom svijetu

Još jedna bitna posledica organizovanih ekspedicija bila je ustanovljavanje granica između budućih provincija, kao na primjer između Santa Fea i Buenos Ajresa. Kako su stanovnici Santa Fea često lovili stoku u oblastima pod patronatom Buenos Ajresa, dolazilo je do čestih razmirica ova dva grada. Konačno, oko 1720. godine, gradska vijeća definisala su granicu pomenutih oblasti koja važi i danas.

Za prve godine buduće argentinske prestonice bila je karakteristična i velika netrpeljivost okolnih gradova prema njoj. Nije u pitanju bio „visoki standard“ njegovih žitelja, ljubomoru je izazivao njegov strateški pložaj. Grad se zaista nametao kao buduća „kapija prema unutrašnjosti, što je izazivalo podozrenje ostalih gradova, naročito Lime jer, bilo je očigledno da je najbolji i najkraći put za prevoz robe bio da se ova preko Atlantika doveze u Buenoj Ajres a odatle prebaci do Gornjeg Perua, jer prirodnih prepreka - planina i velikih rijeka na tom putu bilo je malo. Sve je to bilo velika prednost u odnosu na Limu, do koje je roba znala da bude više puta i pretovarivana i utovarivana.

S druge strane Lima je do 1770. godine kontrolisala trgovinu crnim robljem - sada se Južno - morska kompanija nastanila u Buenos Ajresu, što je u Limi izazvalo veliki bijes.

Buduća prestonica došla je u sukob i sa drugim gradovima - prvo sa Santa Feom, a potom oko 1730. godine sa Montevideom.

Po pitanju strateškog položaja Montevideo je bio opasan takmac Buenos Ajresu. Montevideo je imao bolju prirodnu luku, bez plićaka i nanosa. Ali prevoz robe iz Montevidea uključivao je prelaz preko dveju velikih rijeka - Parane i Plate. Nategnuti odnosi ova dva grada obilježiće naredne decenije. Montevideo će početkom 19. vijeka biti jedan od oslonaca španske krune u borbi protiv argentinske nezavisnosti a Buenos Ajres će se sa svoje strane truditi da onemogući značajniji ekonomski napredak Montevidea. Uprskos sukobima i suparništvu sa okolnim oblastima, Buenos Ajeres je uspio da razvije i određeni uticaj nad njima. U mnogo čemu je to bila posljedica sukoba sa Portugalcima u kome je slavio... Buenos Ajres. Sukobu je prethodilo osnivanje gradića Kolonija del Sakramento (1680) naspram Buenos Ajresa, od koga ga je dijelila rijeka Plata. Ovaj neugledni gradić imao je veliki strateški značaj. Bio je „ključ“ za rijeke Platu, Paranu, Urugvaj, a druge strane sagrađen je na kamenitom dijelu obale - pogodnom mjestu za izgradnju tvrđave. Kada je guverner Buenos Ajresa Hose de Garo saznao za useljavanje Portugalaca poslao je strogi ultimatum komandantu portuglaske ekspedicije don Manuelu de Lobu da napusti Koloniju. Lobo je diplomatski izbjegao odgovor pa je De Garo sazvao gradsko vijeće, crkveni Gradski savjet, najistaknutije trgovce, oficire, da bi se posavjetovao sa njima kakav stav da zauzmu. Svi su se usaglasili da Portugalce treba protjerati. U Buenos Ajeres ubrzo su stigli odredi iz Kordobe, Tukumana, La Riohe. Pozivu su se odazvali i Guarani Indijanci, pa je cjelokupna vojska koju je predvodio Antonijo de Vera i Muhika, kreolac rođen u Santa Feu, brojao oko 3.000 ljudi. Uslijedio je žestoki napad na portugalsko naselje koje se završilo jezivim masakrom nad tamošnjom posadom. Njihov vođa, Manuel de Lobo, uhvaćen je i umro je u zatvoru nekoliko godina kasnije. Ovaj vojni uspjeh mnogo je značio za prestiž Buenos Ajresa. Iako do tada nije imao ugled jedne Kordobe koja je već imala univerzitet, Santjago del Estera, najstarijeg grada na teritoriji, ili Asunsiona, vodećeg južnoameričkog grada u prethodnim vremenima, Buenos Ajres sada je stekao ratnu slavu pobjednika nad Portugalcima. Ova slava kasnije će biti i uveličana stvaranje Vicekraljevstva Rio de la Plate, otporom koji će pružiti Englezima i Majskom revolucijom. Grad koji je odrastao u bezakonju, čiji je ekonomski napredak bio zasnovan na bezobzirnom uništavanju krda goveda, sada je stekao status vodećeg grada Pokrajine. Ekonomski su napredovali i gradovi unutrašnjosti - Tukuman je uspio da stekne primat u proizvodnji kola i kočija od visokokvalitetnog drveta; Santjago del Estero pokrenuo je tekstilnu industriju; Kordoba se usavršila u gajenju mula koje su potom prodavane za rad u rudnicima Gornjeg Perua i Perua. Svi ovi gradovi imali su i velike probleme sa Indijancima i često su se obraćali za pomoć jedni drugima. Jedini grad koji se nikada nije odazivao ovim apelima bio je... Buenos Ajres. Uvijek je nalazio neki izgovor - gusare na obali, pirate na moru... Ovakav odnos Portenjosa razultirao je i velikim razlikama u političkim stavovima Buenos Ajeresa i okolnih gradova. I dok su raznoliki politički stavovi jasno svjedočili o partikularnosti interesa gradova, njihov pravni i politički okvir bio je upadljivo sličan, po snažnim uticajem iberijske Španije. Tako je među prvim institucijama zaživjela institucija „adelantadosa“, koja vuče porijeklo još iz vremena rekonkiste i borbe Kastilje i Leona protiv Mavara. Kraljevi su tada opunomoćavali nekog plemića da izvidi teritorije za širenje hrišćanskog prostora na račun Mavara. U nedostatku novca Kruna im je dodjeljivala određene prvilegije nakon što bi zaposjeli teritoriju. Prvi adelantado u Pokrajini Rio de la Plata bio je Pedro de Mendosa. On je prethodno potpisao ugovor koji ga je obavezivao da će sam snositi sve troškove ekspedicije. Zauzvrat dobio je zvanje kapetan - generala i sudije, određena ovlašćenja u komandovanju i upravljanju, te dio teritorije koju je trebalo da istraži. Ali praksa je pokazala da ovaj „sistem“ može ugroziti i samu krunu. Madrid je bio daleko, adelantadosi preduzimljivi, skloni samovolji poput Pisara i Lope de Agirea u Peruu. Stoga je ovaj način upravljanja ukinut i zamjijenjen novim, sa službenicima lojalnim španskoj kruni, guvernerima i vicekraljevima. Guverneri su upravljali većim pokrajinama poput Tukumana, Paragvaja, Buenos Ajresa ali i bili odgovorni vicekralju sa sjedištem u Limi. Vicekralj, obično vitez ili plemić, bio je direktni predstavnik kralja, u načelu sposoban i efikasan upravitelj. Današnjim riječima on je prestavljao „izvršnu vlast“ koja je s vremenom u većoj ili manjoj mjeri zahvatila i pravosuđe. Druga važna ustanova tamošnjih gradova bila je Audiencija, jedna vrsta višeg suda koji se starao o pravnim stvarima. Postojali su i gradski savjeti tzv. cabildosi. Prve članove gradskih savjeta (obično 6 do 10) u zavisnosti od veličine grada odredio bi osnivač. Bila je velika čast biti član gradskog savjeta; mandat im je trajao godinu dana, a sami su imenovali svoje nasljednike. Njihova osnovna funkcija bila je nadziranje gradskih poslova, ali kako su tadašnji gradovi bili veoma udaljeni - poput Kordobe, Santijaga del Estera, Tukumana i Riohe, gradski savjeti obavljali su ujedno i poslove vlade. Preduzimali su mjere u slučaju elementarnih nepogoda, organizovali vojne odrede u borbi protiv Indijanaca.

( Nebojša B. Knežević )