Naučnici riješili misteriju staru pet hiljada godina

Ofarbana antička nojeva jaja, koja se čuvaju u Britanskom muzeju u Londonu, poslužila su naučnicima da otkriju više o trgovini luksuznom robom u vrijeme bronzanog i metalnog doba. Ono što ih je, međutim, zbunjivalo je činjenica da su pet hiljada godina stara jaja pronađena u Italiji, a poznato je da nojeva ne samo da nema u ovoj zemlji, već u Evropi uopšte.

I pored toga, pronađeni su dokazi da se ovim ukrašenim predmetima veličine modernih čokoladnih jaja trgovalo širom svijeta. Pronađena su u grobnici Izis, etrurskom istorijskom lokalitetu u Vulćiju, koje je otkriveno na početku 19. vijeka.

Sada je tim naučnika sa Bristolskog i Duramskog univerziteta u Engleskoj podigao dosta prašine novim pristupom u istraživanju porijekla ovih jaja, tvrdeći da su razriješili misteriju staru pet milenijuma.

Kako navodi BBC News, jaja su dekorisana na raznolike načine - ofarbana, ukrašena slonovačom ili dragocjenim metalima ili prekrivena kamenčićima i drugim materijalima. U Britanskom muzeju nalazi se pet ovakvih artefakta na kojima su oslikane životinje, cvijeće, geometrijski oblici, ratnici i konji.

Ranije su samo ovi ukrasi ispitivani, u pokušaju da se razotkrije priča iza ljuske ovih jaja, ali nije se moglo izvući puno informacija.

“Ovo je problematično zato što su se zanatlije tada puno kretale i radile su za inostrane pokrovitelje sa kraljevskih dvora”, stoji u izvještaju eksperata objavljenom u listu “Antiquity” gdje su izneseni detalji istraživanja.

Sada je fokus sa estetike prebačen na životinje. U posljednjem istraživanju korišćeni su mikroskopi i izotopske analize kako bi se utvrdilo ne samo gdje su jaja snešena, već i koja vrsta ptica je zaslužna za njih.

Jaja iz muzeja upoređena sa sličnim modernim iz Egipta, Izraela, Jordana i Turske. Kakvi su rezultati? Što se tiče geografije, reklo bi se da se njima trgovalo na velikim distancama od delte Nila na sjeveru Egipta do Levanta.

Naučnici su znali da su jaja pronađena na mjestima gdje nisu bila domaća, ali ih je iznenadilo kad su otkrili da teritorije gdje se njima trgovalo se nisu oslanjala na lokalne ptice za svoje produkte.

“Ovo je zaista neočekivano otkriće, to što smo mogli da nađemo odakle jaja potiču ne znači da su tu i snešena”, kazao je lider ovog projekta, dr Tamar Hodos.

Kao i uvijek kad je u pitanju arheologija, novi odgovori rađaju neizbježno i nova pitanja.

“Pitamo se da li je bio znak prestiža to što su jaja snešena u skroz drugačijoj klimatskoj zoni”, dodao je Hodos.

Naučnici su smatrali da se biznis sa jajima oslanjao na ptice koje su uhvaćene na drugoj teritoriji i dovedene u domovine trgovaca. Međutim, Hodos i ekipa su shvatili da proučavaju jaja divljih nojeva, a ne uhvaćenih.

“Divlji nojevi su veoma opasni. Toliko da je istoričar iz antičke grčke Ksenofon pisao o tome kako niko nije mogao da ih uhvati”, objašnjava on i dodaje da su oni koji su pokušavali da dođu do ovih jaja rizikovali živote.

Najpoznatija ptica koja ne umije da leti nije pripitomljena sve do sredine 19. vijeka u Južnoj Africi, kako se smatra. Čak i ti pokušaji su bili samo djelimično uspješni. Da li je izdržljivost i agresivnost nojeva činila njihova jaja tako atraktivnim i prestižnim? Teško je odgovoriti na to pitanje, ali je sigurno da se i njima trgovalo mnogo prije pokušaja da se pripitome u Južnoj Africi.

“Tokom bronzanog doba nojevi su se držali u zoološkim vrtovima kao egzotični kućni ljubimci u Mesopotamiji još u 18. vijeku prije nove ere”, piše na edukativnoj web stranici ThoughtCo.

Mada se već dugo istražuje dizajn ukrasa na ovim nojevim jajima, pokušaji da se isti rekreiraju su se pokazali kao veoma izazovni.

“Mikroskopski pregledi otkrili su zamršenost tehnika uz pomoć kojih su geometrijski i cvjetni dizajni stvarani, mada su neke metode i dalje misterija”, navodi britanski “Guardian”.

Izgleda da su mnoge stvari vezane za ova jaja i dalje tajna za moderne oči, a sljedeći cilj arheologa je da shvate zašto su bila toliko cijenjena.

( Stefan Strugar )