Dragi da spasi Italiju iz krize kojoj je doprinio kao šef ECB

Novi italijanski premijer Mario Dragi osniva vladu i moraće da se suoči sa gorućim problemima u čijem je stvaranju - na prethodnim funkcijama - učestvovao.

Italijanski mediji Dragija, bivšeg guvernera Evropske centralne banke, opisuju kao spasitelja države, a partije koje su se godinama borile jedne protiv drugih sada žele da udruže snage u njegovoj koaliciji.

Međutim, Rojters ističe da njegova radna biografija ima isto mana koliko prednosti.

Obnova italijanske ekonomije, hronično najslabije u eurozoni, biće njegov prioritet, ali će morati da riješi i velike koorporativne probleme, počev od posrnuća jedne od najstarijih banaka na svijetu do sunovrata glavnog italijanskog operatora za putarine.

Na ovim frontovima, Dragi premijer će morati da razmrsi čvorove koje su proteklih godina zavezali Dragi, italijanski ministar finansija, i Dragi, predsjednik ECB-a.

Zahvaljujući milijardama dolara iz EU fonda za oporavak od pandemije izvjesno je da Dragi u početku neće ispoljiti ni naznake štedljivosti koju je nekada promovisao, ali se postavlja pitanje kako će pristupiti pregovorima o izmjeni pravila budžeta EU.

I hoće li krenuti sa planovima Rima za nacionalizaciju puteva koje je kao ministar finansija 1990-ih lično privatizovao.

Popularni mim na društvenim mrežama u Italiji najbolje demonstrira Dragijevu enigmu.

On je prestavljen sa podignutom rukom uz natipis „ova ruka može biti Fridman, ili može biti Kejns, što se odnosu na ekonomiste Miltona Fridmana koji je podržavao slobodna tržišta, ili Džon Mejnard Kejns koji je zagovarao državnu intervenciju.

„Dragi je prije svega pragmatičar“, kazao je Mauro Galegati, profesor ekonomije na Univerzitetu Marke.

„Nekada se svesrdno zalagao za štednju, tržišne snage i privatizacije. Sada je u tranziciji sa Fridmana na Kejnsa“.

Čak i prije nego što je kovid-19 gurnuo Italiju u najtežu poslijeratnu recesiju, ta država jedva da je zabilježila rast zadnjih dvije decenije.

Njeni brojni problemi variraju od ostarjele, smanjene radne snagu do nedostatka javnih investicija i rogobatne državne birokratije.

Ipak, sve veći broj ekonomista slaže se da da su mjere štednje koje je Dragi podržao kada je bio na čelu ECB pogoršale te poteškoće, oslabivši proizvodne kapacitete Italije i ograničivši potencijal za rast.

Upravo uoči njegovog osmogodišnjeg mandata na čelu ECB 2011, Dragi je bio jedan od potpisnika pisma italijanskoj vladi u kojem se ona poziva na smanjenje potrošnje i ubrzano smanjenje deficita.

Te godine, Međunarodni monetarni fond je procijenio da će potencijalni rast Italije biti 0,7 procenata i ostati stabilan u narednih pet godina.

Dvije godine kasnije, nakon drkonskih kresanja budžeta i duboke recesije, procjene MMF-a su pale na -0,3 procenta i predviđeno je da će ostati ispod 0,5 odsto u narednih četiri godine.

Dragi je 2012. godine, zajedno sa Evropskom komisijom, bio promoter „fiskalnog kompakta“, koji je podrazumijevao strožije uslove Pakta stabilnosti EU uvođenjem brže fiskalne konsolidacije za zadužene zemlje kakva je Italija.

Ipak, uprkos skučenom budžetu, dug Italije je nastavio da raste kao i proizvodnja jer je ekonomija ili tonula ili stagnirala.

Do 2014. godine odnos duga i BDP-a je porastao na 132 odsto u odnosu na 116 procenata iz 2011.

„Mislim da su uvidjeli da je ono što su učinili južnoj Evropi greška, niko više nije govorio o štednji čak ni prije udara koronavirusa“, kazao je za britansku agenciju Roberto Peroti, profesor ekonomije na Bokoni univerzitetu u Milanu.

Kao guverner Banke Italije 2008. godine, Dragi je odobrio kupovinu vjekovima strae bake Monte dei Paski di Sjena (MPS), treće po veličini banke u zemlji, od strane konkurentskog kreditora Antonveneta po nerealno visokoj cijeni što je prema mišljenju analitičara doprinijelo finansijskom krahu.

Italija je vlasnik 64 procenta banke nakon izbavljenja 2017 koje je poreske obveznike koštalo 5,4 milijarde eura.

Vlada je obećala Evropskoj komisiji da će izaći iz vlasništva banke do sredine 2022.

Dragi je bio na čelu ECB-a sredinom 2017. godine kada je procijenjeno da je MPS solventna, što je omogućilo EK da ovlasti izbavljenje.

Ministarstvo finansija sada pokušava da pronađe kupca za banku, što je zadatak koji će u konačnici pripasti premijeru Dragiju.

U srijedu, MPS je objavila da rezultati iz 2020. pokazuju da je njen godišnji gubitak skočio na 1,7 milijardi eura.

Odgovoran za propale privatizacije

Dragi će takođe morati da odluči hoće li finalizovati nacionalizaciju najvećeg operatora putarinama, Autostrade per l’Italia (ASPI), čiju je privatizaciju organizovao 1990-ih kada je bio zadužen za državne finansije.

Uslovi te privatizacije sada su na udaru žestokih kritika zbog stvaranja privatnog monopola, sa ogromnim profitom za kupca - porodicu Beneton.

Ta privatizacija našla se u žiži interesovanja pošto se 2018. stušio most u Đenovi, i stradale 43 osobe.

Tužioci tvrde da je tragedija izazvana slabim ulaganjem u održavanje uprkos ogromnom profitu kompanije.

„Privatizacija ASPI-a je koristila samo kupcu na štetu učesnika u saobraćaju i poreskih obveznika“, kazao je za Rojters Masimo Dantoni, profesor ekonomije na Univerzitetu Sijena.

Privatizacija ASPI-a je samo jedna u nizu koje je organizovao Dragi, a koje nijesu rezultirale uspješnim kompanijama.

„Moramo priznati da je Dragi bio zadužen za privatizacije koje nijesu dobro prošle“, kazao je Galegati, dodajući da vjeruje da će Dragi krenuti sa renacionalizacijom puteva.

( Nada Bogetić )