Spomenik na Grahovu - jedna kolona i na čelu Sava
Spomen-obilježje na Grahovu na impozantan način prikazuje značaj legendarnog narodnog heroja, komandanta Treće udarne divizije, koji je dao nemjerljiv doprinos Narodnooslobodilačkoj borbi
Dvije partizanske kolone koje se u pokretu slivaju u jednu na čelu sa predvodnikom Savom Kovačevićem je inspirisan motivom iz borbe partizana na Sutjesci juna 1943. godine, kada je poginuo legendarni narodni heroj.
Tako je Slavica Stamatović, profesorica na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta Crne Gore, u djelu Spomenici drugog svjetskog rata, opisala detalj iz spomen-parka na Grahovu koji na impozantan način prikazuje značaj ličnosti Save Kovačevića. On je dao nemjerljiv doprinos.
Narodnooslobodilačkoj borbi protiv okupatora i fašizma u Crnoj Gori tokom Drugog svjetskog rata.
Prema dostupnim informacijama, Kovačević je odrastao u selu Nudo u blizini Grahova i pristupio je revolucionarnom komunističkom pokretu 1925. godine.
Dio života provodi u Beogradu, nakon čega se vraća rodnom selu. Tokom Pete neprijateljske ofanzive - bitke na Sutjesci, Kovačević je bio komandant Treće udarne divizije Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Poginuo je 13. juna na Krekovima, tokom pokušaja proboja divizije, sa kojom je bilo više hiljada ranjenika...
Kovačević je 13. jula 1941. godine, na vrhu grahovskog uzvišenja Uvac, predvodio grahovske partizane u napadu na okupatorske snage i razoružao neprijateljsku kolonu.
To stoji na kamenoj ploči koja je postavljena prije izgradnje spomen-parka u Grahovu, otvorenog 13. jula 1978. godine povodom održavanja glavne republičke svečanosti - proslave Dana ustanka.
Spomen-park u Grahovu je posvećen narodnom heroju Savi Kovačeviću, počeku ustanka u Crnoj Gori - 13. jul 1941. godine, borcima grahovskog kraja.
“Na ulazu u spomen-park, u podnožju uzvišenja Uvac, nalazi se plato sa bistama četiri narodna heroja, a daljim kretanjem se stiže do memorijalnog platoa gdje je postavljeno 276 betonskih kubusa, visine oko 50 centimetara, na kojma su imena sa godina rođenja i smrti, 230 boraca i 46 žrtava fašističkog terora grahovskog kraja. Stepenicama prema vrhu, preko manjih platoa dolazi se do centralnog, najvišeg dijela spomen-parka, preko platoa sa impozantnom skulpturom koja simbolizuje dvije partiznaske kolone u pokretu koje se slivaju u jednu na čalu sa Savom Kovačevićem, kao predvodnikom”, navela je Stamatović u svom djelu.
U radu Spomenici Drugog svjetskog rata, Stamatović naglašava da je dinamično, izrazito ekspresivna kompozicija, izlivena u bronzi i visoka je, zajedno sa postoljem, oko devet metara.
“Obrisi ljudskih tijela kreirani su kao jedinstvena masa u pokretu koja simbolizuje jedinstvo i odlučnost partizana”, navodi se.
U radu se dodaje da je spomenik na listi Uprave za zaštitu kulturnih dobara pod neadekvatnim nazivom kao “spomen ploče”, taj status imaju i spomenici na Jasikovcu, Trebjesi i Virpazaru.
Jedan od autora je čuveni akademski vajar Miodrag Živković, redovni profesor na Fakultetu primijenijnih umjetnosti u Beogradu. On je autor velikog broj prepoznatijivih spomenika NOB-a na prostorima bivše Jugoslavije (Kragujevac, Čačak, Tjentište - Sutjeska, Kadinjača - Užice...).
( Alisa Hajdarpašić )