Spomenik palim borcima - simbol i ponos Kolašina

Spomenik palim borcima, na kolašinskom glavnom trgu, djelo čuvenog zagrebačkog vajara Vojina Bakića. Spomenik je nastao u vrijeme kada je Kolašin zacjeljivao duboke rane iz Narodnosolobodilačke borbe (NOB), a Kolašinci kažu da je „simbol grada koji je nakon rata podizan iz pepela“. Podsjećanje je i na veličinu žrtve kolašinskih partizana i partizanki.

Lokalni hroničar i publicista Branislav Jeknić kaže da je spomenik prvobitno bilo zamišljen znatno drugačije.

„Spomenik je trebalo je da bude „scena“ izvlačenja ranjenog partizana. Dakle, bez ženske figure. No, tadašnja vlast procijenila je da spomenikom treba da se oda počast i partizankama poginulim tokom NOB-a, koje su se se borile rame uz rame sa svojim drugovima. Među njima, svakako, treba pomenuti dr Ružu Rip, Dunju Đokić, Đurđu Vlahović, Jelicu Mašković... Bakić je, očigledno, maestralno odradio taj posao, a Kolašinci dobili priliku da ne zaborave hrabrost i stradanje svojih sugrađanki u NOB-u“, kaže Jeknić.

U vrijeme kada je spomenik dopremljen u Kolašin, u ljeto 1951. godine, na glavnom gradskom trgu bile su samo dvije kuće, koje su nekim čudom odoljele njemačkom bombardovanju 1943. godine. Kasnij, oko spomenika se formiralo uže gradsko jezgro i nastajao poslijeratni Kolašin.

Otkriven je 13. jula 1951. godine. Svečanosti su prisustvovali, između ostalih, Blažo Jovanović, Veljko Vlahović i Vlado Lazarević. Stabla četinara koja i danas postoje oko spomenuka, u gradskom parku, donesena su ispod Koma.

Bakić se smatra jednim od najvećih hrvatskih vajara XX vijeka. Opisivali su ga kao „umjetnika evropskog formata i autora koji je uspio da u avangardizmu apstrakcije ostvari monumentalnost i neposrednost, koje su, tradicionalistički gledano, obilježja klasične skulpture“.

Prema nekim izvorima, zagrebački vajar je kolašinski spomenik stvarao u vrijeme kada je jako težio da se oslobodi od “od nametnutih kanona socijalističkog realizma u ikonografije poratne umjetnosti” i opredijeli za modernizam. To jest, “za istraživanje forme nauštrb pripovijedanja sadržaja”.

Početkom 90-ih prošlog vijeka, mnoga djela tog vajara u Hrvatskoj oštećena su ili uništena. Bakić je, svakako, najpoznatiji po skulpturi u velikom formatu „Bik“, koja je prvo bila izložena na Venecijanskom bijenalu 1956. godine.

( Dragana Šćepanović )