Između (neo)moderne i Mediterana

U nastavku priče o Dvojci - Tourist villas “THE TWO” - o dvije turističke vile (na istoj parceli) u Đuraševićima (Uvala Krtoli, Tivatski zaliv), iza kojih stoji Sonja Radović Jelovac - osvrnuo bih se na još dva važna momenta. Recimo da se prvi tiče konteksta, odnosno kontekstualizacije - a drugi se tiče karaktera intervencije - u domenima neiscrpnog diskursa o eluzivnim (neuhvatljivim) vezama između (neo)moderne i Mediterana.

Informacije o Dvojci koje su date na adresi miesarch.com (šest fotografija, dvije osnove, podužni presjek i pogled na južnu fasadu - uz tekst), dovoljne su da formiramo bazičnu predstavu o toj intervenciji - ali ne bi bilo zgorega ovjeriti i fotografije na adresi airbnb.ca (Luxury Sunset Villa with Private Beach) - jer te fotografije vrlo precizno ukazuju na činjenicu da je Dvojka mnogo više od adekvatnog odgovora sposobne arhitektice na aspiracije zahtjevnog klijenta.

Parcela je trapeznog oblika - skoro pa romboidnog. Dvije kraće stranice parcele - prema istoku i prema zapadu - paralelne su i pod uglom su od 110 stepeni (otprilike) u odnosu na cestu - a ujedno predstavljaju i granice sa susjednim parcelama. Jedna od dužih stranica - južna - poklapa sa cestom - a druga - sjeverna - sa ivicom tzv. ponte - prostora za ležaljke i suncobrane. Što se tiče pozicioniranja/dispozicije sadržaja na parceli - očigledno je da sve besprijekorno funkcioniše. Ne govorim samo o zonama - o zoni ponte/doka, zoni objekta, zoni uz ogradu (prema cesti) - niti o odluci da se kubusi lociraju uz južnu ivicu parcele, cijelom dužinom - govorim o odnosima - govorim o odgovoru na ključno pitanje - koliko ta parcela može da primi tzv. korisnog prostora, odnosno gostiju? Govorim o onome što je Nikola Filipović nazivao dobrim odgojem - lijepim (obzirnim) ponašanjem u prostoru.

Ne bih se iznenadio kada bi neko potegao činjenicu da je objekat, recimo, zatvoren prema cesti - prema jugu - da je krajnje introrvertan sa te strane - a da je maksimalno otvoren - ekstrovertiran - prema sjeveru, prema moru. Ne bih se iznanadio zato što nijesam primijetio, prilikom moje šetnje kroz Đuraševiće (Google Maps), da je još neki od objekata uz cestu zatvoren sa južne strane - bez obzira što je taj potez apsolutno opravdan - pogotovo ako znamo da je ovdje riječ o turističkom objektu. Imamo, dakle, zatvaranje objekta prema jugu, prema cesti - i maksimalno otvaranje prema sjeveru - prema moru - i upravo od te činjenice bi mogla da krene priča o elementima kompozicije koji se, vrlo prirodno/logično, nastavljaju jedan na drugi... OK, ako je južna strana zatvorena - onda je logična posljedica te projektantske odluke maksimalno otvaranje sa sjeverne strane - i obratno - uz još jedan podrazumijevajući kvalitet - uz sveprisutnu fluidnost u interijeru - i tako redom. Hoću da kažem da ćete, od bilo kojeg elementa da krenete, lako doći do zaključka da je ovdje riječ o vrlo stabilnoj kompoziciji - što će reći da međusobni odnosi svih elemenata kompozicije pomno izbalansirani.

Kontekstualizacija je pak, po definiciji, uvođenje novog momenta u postojeći kontekst - što je vrlo kompleksna operacija, jer podrazumijeva obzirno sagledavanje i razmatranje datih okolnosti - a sve u cilju smislenog intervenisanja - odnosno usklađivanja projektantskih poteza i sa činjeničnim stanjem i sa pozicijama klijenta. U tekstu od prošle subote pomenuh paradigmatsku kontekstualizaciju kao (mogući, nužan) sekundarni konstitutivni generator razvoja naselja uz cestu - uz uslov, svakako, da je moguće inkorporirati seriju pažljivo definisanih i obavezujućih smjernica u konkretan planski dokument - jer je malo arhitektica/arhitekata sa ovih prostora u stanju da se izbori sa kontekstom - a još manje sa klijentom.

Što se tiče stilskih konotacija, ovdje je ipak riječ o neomodernizmu - što je neuporedivo šira odrednica, sa neuporedivo širim poveznicama - a ne o minimalizmu - što bi se odnosilo isključivo na oblikovni princip. Dvojka je, u najkraćem, priča ispričana elementarnim arhitektonskim jezikom moderne, odnosno racionalizma (prije nego li funkcionalizma), dakle: svedeno i ekonomično, otvoreno i optimistički.

Kao jednu od ključnih karakteristika recentne arhitektonske produkcije na tlu Švajcarske (Architectural Design, Vol 77/ No 5, September/October 2007, Rationalist Traces), Akoš Moravanski (Ákos Moravánszky, Concrete Constructs/ The Limits of Rationalism in Swiss Architecture) prepoznaje racionalizam - kao princip, a ne kao pristup - i poziva se na teoretičare koji su, kako kaže, u jednom trenutku bili primorani da revidiraju svoje funkcionalističke obrasce tumačenja (što bi se, u najgrubljim crtama, moglo svesti na odbacivanje individualizma u korist “sistemskog pristupa” - i što je, kako kaže Moravanski, rezultiralo “građevinama krajnje jednostavnosti i, ponekad, transcedencije”) - manevrišući između protestantske i mediteranske verzije racionalizma. “Jedna je”, kaže Moravanski, “naučna i ekonomična, a druga je političko, mudro, čak i lukavo vaganje razloga ‘za’ i razloga ‘protiv’”.

Možda bismo, pozivajući se na neke od ranijih realizacija Sonje Radović Jelovac (Chalet Jelovac, na primjer), mogli govoriti o elementima blage idiosinkrazije u njenom opusu - o par intrigantnih formalnih poteza koji izlaze iz okvira racionalnog modernističkog jezika - ali bih ipak konstatovao da Radović Jelovac ne teži individualizmu - teško bi bilo u njenom opusu prepoznati i izdvojiti famozne elemente rukopisa - već da gradi priču isključivo na imperativu odgovornog i obzirnog pristupa čitavom setu parametara kojima je definisan kontekst - ili, drugim riječima, na imperativu kontekstualizacije - znači bez ishitrenih i suvišnih poteza, mudro i lako, fluidno i uravnoteženo - i nadasve vedro - jednom riječju: mediteranski.

A što se tiče nazovi-scenskih potencijala Dvojke - uz uslov da se slažemo da Dvojka posjeduje očigledan scenski potencijal - pozivam vas da zamislite felinijevski scenario: glavni lik u jednom trenutku osjeća potrebu da podvuče neku vrstu linije ispod svog života - lik je niko drugi do li Marcello Mastroianni, u svojim poznim pedesetim - i u to ime iznajmljuje Dvojku (imamo tzv. produženi vikend, barem tri dana), a zatim poziva 12 osoba (žena!) koje su mu najviše značile u životu na svojevrsni reunion...

Zašto je Dvojka savršen set (backgrund) za takvu jednu pričicu?

OK, pozivam vas da sami odgovorite na ovo pitanje...

( Borislav Vukićević )