Evropljani smo kad imamo koristi

Iako prema posljednjim istraživanjima oko 70 odsto građana Crne Gore podržava članstvo u Evropskoj uniji (EU), taj nivo podrške se ni izbliza ne odražava na usvajanje temeljnih vrijednosti EU u društvu.

To se, kaže direktor Centra za demokratsku tranziciju (CDT) Dragan Koprivica, može vidjeti i u najbanalnijim situacijama. "Sadržaji "evropskih vrijednosti" su u Crnoj Gori veoma siromašni. Evropejstvo je, nažalost, najčešće deklarativno - Evropljani smo dok dobijamo benefite od EU ili dok imamo politički interes. A koliko smo to u suštini, u načinu razmišljanja i ponašanja to je kod nas veoma upitno. Ukoliko pogledate ponašanja ljudi u različitim situacijama, od onih najbanalnijih kako prelaze ulicu pa do onih suštinskih koliko su spremni da mijenjaju obrasce iz prošlosti brzo ćete shvatiti da je onih koji stvarno žive po ovim vrijednostima jako malo", kaže Koprivica za "Vijesti".

Korist od pregovora sa EU, odnosno povlačenje novca iz fondova EU traje već nekih 10 godina, zakonodavstvo se skoro svakodnevno mijenja kako bi se uskladilo sa evropskim tekovinama, ali u Crnoj Gori i dalje opstaju problemi koje jedno društvo koje stremi evropskim vrijednostima sebi ne bi smjelo da dozvoli.

Tako je svaka druga žena u Crnoj Gori nekada u životu bila žrtva nekog od oblika nasilja, organizacije civilnog društva ukazuju na selektivne abortuse kojima se izbjegava rođenje djevojčica, tokom izbornog dana tuku se kandidati za odbornike, poslanici se tuku u parlamentu, a prava Roma su i dalje ugrožena. U Crnoj Gori, čiji se ulazak u EU prognozira za 2025, na vjerske zajednice se ne odnose zakoni, njihovi poglavari često koriste zapaljive i govore mržnje, naročito prema LGBTIQ populaciji. Takođe, uprkos činjenici da članstvo u EU podržava oko 70 odsto građana, veliku popularnost u Crnoj Gori uživa predsjednik Rusije Vladimir Putin o kojem pozitivno mišljenje ima 66 odsto građana.

Crnogorsko društvo, prema riječima Koprivice, o Evropi ima predstavu kao o raju koji nas čeka, a malo ko zapravo razmišlja o suštini toga šta on sadrži, odnosno kakve su to vrijednosti. On dodaje da je antifašizam, jedna od temeljnih vrijednosti Evrope, u Crnoj Gori koliko - toliko održao svoju vrijednost i važnost, ali da se često svodi na floskule i fraze.

Istoričar Boban Batrićević za "Vijesti" kaže da je antifašizam jedna od esencijalnih vrijednosti na kojima počiva Crna Gora uopšte, ali da je pitanje da li svim institucijama, političkim partijama i akterima odgovara antifašistička Crna Gora.

"Obnovljena nakon 1945. na temelju antifašističke borbe i žrtve (preko 40 odsto generala JNA, preko dvije stotine narodnih heroja, preko 10 odsto poginulih u odnosu na broj stanovnika) Crna Gora jedan je od glavnih čuvara nasljeđa koje je ispisivalo slavne stranice istorije Drugoga svjetskoga rata. Za razliku od nekih zemalja u regionu koje su otpočele s revidiranjem prošlosti, naša zemlja nema tih problema budući da bi svako potiranje antifašističke tradicije automatski značilo negiranje crnogorske državnosti i individualiteta. Odnos današnja crnogorska država - antifašizam izuzetno je jaka, tako da naši građani imaju sve pretpostavke da budu antifašisti. Pitanje je samo da li svim institucijama, političkim partijama i akterima odgovara antifašistička Crna Gora? I tu je odgovor jasan - ne odgovara“, kaže Batrićević.

Koprivica dodaje da ispod političke priče da je antifašizam "stub naše države" takođe ima veoma malo sadržaja i suštine. "Čast izuzecima. Čak i deklarisani antifašisti u pokušaju da promovišu ove vrijednosti nijesu sposobni da pravilno izgovore ime Ljuba Čupića koji se spravom apostrofira kao simbol crnogorskog antifašizma. Ne znati ima simbola znači ne razumijevati i ne osjećati taj simbol. Jer Ljubo nije Ćupić nego Čupić“, kaže Koprivica.

Batrićević navodi da u Crnoj Gori postoji jak antievropski i kleronacionalistički blok „koji našem društvu potura revizionističke sudove koji od koljača ili saradnika okupatora žele načiniti nacionalne heroje“. "Srećom, zvanična agenda većine značajnijih društvenih aktera usaglašena je sa evropskim konceptom antifašizma te za sad postoji dovoljno energije koja sprečava kleronacionalizam i fašizaciju“, kaže on.

Prema riječima Koprivice, ako se činjenici da i deklarisani antifašisti ne razumiju antifašizam, doda to da na freskama u Crnoj Gori simbol ove pravedne borbe Josip Broz Tito gori u paklu, jasno je koje su antifašističke perspektive kod nas.

Nasilje postaje obilježje politike u Crnoj Gori

Kada je u pitanju politička kultura, prema riječima Koprivice, za razliku od Evrope, na našoj političkoj sceni imamo različite vrste devijacija. „Politička kultura kulta ličnosti, politizovanih institucija, zloupotrebe resursa, nepotizma, nepriznavanja izbora je kroz ovih 30 godina neminovno dovela do različitih vrsta devijacija na političkoj sceni. One kulminiraju nasiljem koje se u diskursu partija predstavlja kao loše kad to rade drugi, a nasilnike u svojim redovima predstavljaju kao simbol otpora vlasti ili opoziciji u zavisnosti odakle nasilnici dolaze. Nasilje postaje obilježje politike u Crnoj Gori. Na dan izbora, u Skupštini, u sudovima. Daleko je to od Evrope“, kazao je Koprivica.

Za par glasova zamijenili 70 godina borbe za prava žena

Kulturnim nasljeđem, navodi Batrićević, Crna Gora jeste dio Evrope, jer su na naše nasljeđe veliki trag ostavili antička Grčka i Rim na čijoj kulturi počiva evropska civilizacija, evropski uticaji u Crnu Goru dolazili su i recipročno Vizantiji. Prekid koji je nastupio padom pod Osmansko carstvo, kaže Batrićević, dovešće do izolacije i slabljenja kulturnih uticaja iz Evrope u jednom dijelu Crne Gore gotovo do 19. vijeka, kad se ponovo stiču uslovi da se evropski kulturni modeli vrate na čitavo njeno tlo. Tolika izolovanost dobroga njenog dijela od evropskih tokova, kulturna stagnacija i prije svega izgradnja patrijarhalno-ratničkog društva na bazi plemena pogodovala je razvoju mačoističke stvarnosti koja ženi nije dozvoljala aktivnu društvenu ulogu sem u mjeri u kojoj doprinosi interesu plemena“, kaže Batrićević. Odatle, dođe, ta negativna tradicija koju su na svojoj koži osjetile naše prababe, gdje se žensko doživljala kao stub kuće, ali stub koji nosi čitav njen teret, koji ne smije da se pomjera kako „kuća ne bi pala“.

Koprivica dodaje da je crnogorskom društvu sedamdeset godina trebalo „da od majke napravimo ženu a samo jedan dan glasanja u Skupštini da ženu ponovo svedemo samo na majku“. „Ova borba je bila jako zahtjevna, teška pa i krvava - žene su ginule za slobodu svoje zemlje i za ženska prava. Ova borba predstavlja jednu od temeljnih evropskih vrijednosti. Međutim, u Crnoj Gori se, zbog nekoliko hiljada glasova, bez problema sve ovo napušta jer je politički interes važniji od svega“, zaključio je Koprivica.

( Darvin Murić )