Spomenik posvećen stradalima u Pljevaljskoj bici: Još čeka ukras - imena heroja
Oko četiri hiljade partizana pokušalo je da osvoji Pljevlja 1. decembra 1941. godine, a poginulo je 236 boraca, od kojih je šestoro proglašeno za narodne heroje...
Spomenik palim borcima u Pljevaljskoj bici i žrtvama fašističkog terora izgrađen je prije pola vijeka, ali nikada u potpunosti nije završen - nijesu upisana imena svih poginulih.
Višegodišnji bivši predsjednik boraca Narodnooslobodilačkog rata Vidoje Despotović kaže da bi imena 236 poginulih partizana ove godine, na osamdesetogodišnjicu bitke, mogla biti upisana na spomenik na Stražici.
“Spomenik nikada nije u potpunosti završen. Ostala je ideja da se na zidovima, sa unutrašnje strane, upišu imena poginulih boraca. Nekoliko pokušaja Saveza boraca bilo je da se to završi, ali se iz raznih razloga odlagalo. Daleke 1961. godine još nijesu bila obrađena sva imena, a nedostajala su i materijalna sredstva. Sada su poznata imena svih poginulih boraca iz 14 crngorskih opština. Čuo sam, i zahvalni smo predsjedniku Opštine na tome, da bi ove godine imena poginulih mogla biti upisana”, rekao je on “Vijestima”.
Izgradnja djela arhitekte Mirka Đurića završena je 1961. godine - na dvadesetogodišnjicu najveće bitke u porobljenoj Evropi 1941. godine, a na otvaranju je govorio tadašnji predsjednik Socijalističke Republike Crne Gore Blažo Jovanović.
Spomenik karakteriše elegantni obelisk izdignut 27 metara sa pet metara visoke kripte.
U podnožju obeliska, sa tri strane postavljene su monumentalne bronzane figure, a na njegovom vrhu sa istočne i zapadne strane nalazi se po petokraka - simbol Narodnooslobodilačke borbe.
U južnom dijelu kripte smješten je sarkofag sa kostima palih boraca, dok se na njenim unutršnjim zidovima, sa istočne i zapadne strane, nalaze mozaici čiji su autori Aleksandar Prijić, Branko Filo Filipović i Drago Đurović.
Na spoljašnjoj strani sjeverozapadnog dijela kripte postavljen je bronzani reljef Đurovića, dok je na sjeveroistočnoj strani istog zida tekst sa izlivenim bronzanim slovima: “Pred veličinom vaše žrtve, pred zamahom vašeg pregnuća, mi savijamo naše borbene zastave i kažemo vječna vam hvala drugovi”.
Skupština opštine Pljevlja 2000. godine Stražicu je proglasila za Memorijalni centar “1. decembar”.
Više partizanskih bataljona, jačine oko četiri hiljade boraca, napali su 1. decembra utvrđena Pljevlja, u kojima je bio dobro naoružan i opremljen italijanski garnizon.
Cilj je bio razoružanje italijanske jedinice Pusterija i stvaranje prostora za smještaj Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda, koji su napustili Srbiju nakon propasti Užičke republike.
Pljevlja nijesu oslobođena uprkos žestokim borbama, a prema istorijskim izvorima ishod teško da je mogao biti drugačiji, s obzirom da su partizani bez artiljerije udarili na utvrđeni grad i jake neprijateljske snage...
Despotović priča da su borbe trajale 24 sata.
“Ideja o napadu na Pljevlja potekla je od Vrhovnog štaba, u čijem sastavu je bio Ivan Milutinović... Tog dana rodoljubi iz Crne Gore i susjednih opština Srbije i Bosne i Hercegovine jurišali su srcem na čelik, rodoljubljem na porobljavanje i izdajnike... Grad nije oslobođen, ali je okupatoru stavljeno do znanja šta ga čeka od naroda kome je sloboda uvijek bila preča od života. U bici je učestvovao Crnogorski patizanski odred pod rukovodstvom štaba koji su činili Arso Jovanović, Bajo Sekulić i Boško Đuričković, jačine 3.690 boraca. Njima se nakon prelaska rijeke Tare pridružuje pljevaljska partizanska četa jačine 150 boraca i oko 50 građana kao vodiči u borbi”, kazao je Despotović
On priča da su na Pljevlja jurišale i 33 partizanke, među kojima su bile i dvije Pljevljanke - Olga Jović, koja je poginula na Neretvi 1943. godine, i Dana Rosić koja je preživljela rat.
“Od 33 žene, Dobrila Ojdanić iz Berana proglašena je narodnim herojem”. Ukupno šest učesnika odlikovano je tim ordenom.
Na poprištu bitke ostali su borci iz svih krajeva Crne Gore, a njima u slavu podignut je spomenik na šumovitom uzvišenju Stražica, u južnom dijelu grada. U zajedničkoj grobnici spomenika počiva 214 od ukupno 236 poginulih boraca u Pljevaljskoj bici.
“Na Stražici počiva ukupno 412 poginulih boraca, od kojih 214 koji su poginuli u Pljevaljskoj bici. U tim grobnicama su i posmrtni ostaci četiri narodna heroja koji su poginuli u Pljevaljskoj bici - Vuk Knežević, politički komesar Jezersko-šaranskog bataljona, Dušan Obradović, komandant tog bataljona, Petar Jovićević, puškomitraljezac iz Lovćenskog bataljona i Lazar Radojević, zamjenik komandanta bataljona”, kaže Despotović.
Rekonstrukcija počela 2015. i još nije završena
Radovi na rekonstrukciji spomenika na Stražici počeli su 2015. godine, ali do danas nijesu završeni iako je bilo planirano da se sav posao okonča za pet mjeseci.
U skladu sa ugovorom, trebalo je da se uradi sanacija oštećenih zidova, granitnih i mermernih ploča, unutrašnji mozaici i reljefi na spoljnjim zidovima spomenika, atmosferska kanalizacija, postavi video-nadzor, a u unutrašnjosti spomenika razvede struja.
Posljednja sanacija rađena je početkom osamdesetih godina prošlog vijeka...
( Goran Malidžan )