EU se osmjelila da uđe u spor sa Kinom

Sjedinjene Države, Evropska unija, Britanija i Kanada uvele su juče sankcije kineskim zvaničnicima zbog kršenja ljudskih prava u Sinđijangu, što je prva takva koordinisana akcija Zapada protiv Pekinga od dolaska na vlast predsjednika SAD Džoa Bajdena.

Peking je odmah uzvratio kaznenim mjerama protiv EU koje djeluju šire od onih koje je uveo Brisel, budući da su se na kineskoj crnoj listi našli evropski poslanici, diplomate i organizacije, uključujući i članove porodice, a njihovim preduzećima je zabranjeno da trguju sa Kinom.

Za razliku od Sjedinjenih Država, EU je do sada pokušavala da izbjegne konflikt sa Pekingom, ali odluka o uvođenju prvih značajnih sankcija od embarga EU na oružje 1989. godine poslije gušenja prodemokratskih protesta na Trgu Tjenanmen ukazuje na promjenu stava.

„Usljed rastuće međunarodne osude, Kina nastavlja da sprovodi genocid i zločine nad čovječnošću u Sinđijangu“, kazao je američki držani sekretar Entoni Blinken u saopštenju uoči sastanka sa ministrima EU i NATO u Briselu ove nedjelje.

Saopštenje Evropske unije je donekle bilo blaže u odnosu na izjavu američkog šefa diplomatije. EU je navela da je Kina odgovorna za „ozbiljna kršenja ljudskih prava“ i optužila Peking za „proizvoljna hapšenja i ponižavajući tretman Ujgura i pripadnika drugih muslimanskih etničkih manjina, kao i za sistematska kršenja njihovih sloboda na religiju i vjeroispovijest“.

Na meti sankcija EU su četvorica kineskih zvaničnika, uključujući i Čena Minggua, direktor Biroa za javnu bezbjednost u Sinđijangu. Međutim, u očiglednom pokušaju da izbjegne dublji diplomatski spor, EU na crnu listu nije stavila najvišeg zvaničnika u Sinđijangu, Čena Kuanguoa protiv koja su sankcije uvele Sjedinjene Države.

Aktivisti i eksperti Ujedinjenih nacija tvrde da je najmanje milion muslimana zatvoreno u kampovima u udaljenom zapadnom regionu Sinđijangu. Aktivisti i pojedini zapadni političari optužuju Kinu za mučenje, prisilni rad i sterilizacije. Kina negira da krši prava u Sinđijangu i tvrdi da se u kampovima pruža obuka i da su neophodni u borbi protiv ekstremizma.

Peking je u odgovoru na mjere Zapada uveo sankcije evropskim poslanicima, glavnom spoljnopolitičkom organu EU poznatom kao Politički i bezbjednosni odbor i dvijema institucijama.

Holandija je pozvala kineskog ambasadora u Hagu nakon što je Peking objavio mjere protiv desetoro Evropljana, dok je Evropski parlament zajedno sa njemačkim, belgijskim i drugim šefovima diplomatija, osudio odgovor Kine.

Njemački političar Rajnhard Butikofer, predsjedavajući delegacije EP u Kini, je među zvaničnicima koji su na meti kaznenih mjera Pekinga. Neprofitna Alijansa demokratskih fondacija, koju je osnovao bivši generalni sekretar NATO-a Anders Fog Rasmusen takođe je na listi.

„Dokgod se krše ljudska prava, ja ne mogu da ćutim. Ove sankcije pokazuju da je Kina osjetljiva na pritisak. Neka ovo bude ohrabrenje svim mojim evropskim kolegama: Progovorite!“, objavio je na Tviteru je holandski poslanik Sjerd Sjerdsma, koji je takođe na crnoj listi Kine.

Kinesko ministarstvo inostranih poslova pozvalo je EU da „ispravi svoju grešku“ i da se ne miješa u unutrašnje stvari Kine.

Mada uglavnom simbolične, sankcije EU označavaju značajno pooštravanje politike bloka prema Kini, koju je Brisel dugo smatrao benignim trgovinskim partnerom ali je sada smatra sistematskim kršiteljem osnovnih prava i sloboda.

EU nije značajnije kažnjavala Kinu od 1989. godine mada je 2020. godine uvela sankcije dvojici hakera i jednoj tehnološkoj kompaniji u okviru širih sajber sankcija. Embargo na oružje je i dalje na snazi, podsjeća Rojters.

Svih 27 vlada u EU pristale su na uvođenje kaznenih mjera, ali je mađarski šef diplomatije Peter Sijarto kazao da su „štetne“ i „besmislene“.

Kina je drugi po veličini trgovinski partner EU poslije Sjedinjenih Država, Peking je ujedno i veliki igrač na tržištu kao i veliki investitor koji se približio siromašnijim i centralnim evropskim državama.

Potez EU juče su pohvalile Sjedinjene Države. „Jedinstven prekookeanski odgovor šalje snažan signal onima koji krše međunarodna ljudska prava“, kazao je Blinken.

Kanadsko ministarstvo inostranih poslova je saopštilo: „Sve više dokaza ukazuje na sistematsko, kršenje ljudskih prava od strane kineskih vlasti“.

Britanija je u više navrata kritikovala mučenje, prislini rad i sterilizacije za koje tvrdi da se dešavaju „industrijskim razmjerima“ u Sinđijangu i juče je ponovila kritike Pekingu.

( Nada Bogetić )